Grigoriy Rasputin

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Grigoriy Rasputin
Tavalludi 9 (21) yanvar 1869
Vafoti 17 (30) dekabr 1916
Fuqaroligi Rossiya Imperiyasi

Grigoriy Yefimovich Rasputin  — sibir dehqoni. U Rossiya imperatori Nikolay II oilasining doʻsti boʻlganligi sababli dunyo miqyosida shuhrat qozondi. 1910-yillarda Sankt-Peterburg jamiyatining maʼlum doiralarida u „podshohning doʻsti“, „keksa odam“, koʻruvchi va tabib sifatida obroʻga ega edi. Rasputinning salbiy qiyofasi inqilobiy va keyinchalik sovet tashviqotida ishlatilgan. Hozirgacha Rasputinning shaxsiyati va uning Rossiya imperiyasi taqdiriga taʼsiri atrofida koʻplab bahslar davom etmoqda.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Familiyasining tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasputinlar oilasining ajdodi „Izosim Fedorov oʻgʻli“ edi. Pokrovskiy qishlogʻi dehqonlarining 1662 -yildagi aholini roʻyxatga olish kitobida aytilishicha, u rafiqasi va uch oʻgʻli — Semyon, Nason va Yevsey bilan yigirma yil oldin Yarenskiy tumanidan Pokrovskaya Slobodaga kelgan va „haydaladigan yerga kelgan“. " Oʻgʻil Nason keyinchalik „Rosputa“ laqabini oldi. Undan XIX-asrning boshlarida Rasputinlarga aylangan barcha Rosputinlar chiqdi. 1858-yilgi uy xoʻjaliklarini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Pokrovskiyda „Rasputinlar“ familiyasini olgan oʻttizdan ortiq dehqonlar, shu jumladan Grigoriyning otasi Yefim ham roʻyxatga olingan. Familiya „chorraha“, „chorraha atrofi“, „chorraha boʻyida“ soʻzlaridan kelib chiqqan[1].

Tugʻilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

U 9 (21)-yanvar 1869[2][3]-yil Tobolsk viloyati , Tyumen tumani, Pokrovskiy qishlogʻida, murabbiy Yefim Yakovlevich Rasputin (1841-1916) va Anna Vasilevna Parshukova (1839-1906) oilasida tugʻilgan. Tobolsk viloyatining Tyumen tumanidagi Slobodo-Pokrovskaya Xudo ona cherkovining metrik kitobida 1869-yil 9-yanvarda[2][3] Yefim Yakovlevich Rasputin va uning rafiqasi Anna Vasilevnaning oilasida Grigoriy ismli oʻgʻli tugʻilganligi toʻgʻrisida yozuv mavjud. U 10 yanvarda choʻqintirgan. Choʻqintirgan ota-onalari Matfey Yakovlevich Rasputin amaki va qiz Agafya Ivanovna Alemasova edi. Chaqaloq bolaga u tugʻilgan yoki suvga choʻmgan avliyoning nomi bilan nom berishning mavjud anʼanasiga koʻra ism berildi. Grigoriy Rasputinning choʻqintirgan kuni — 10-yanvar Nissaning Avliyo Gregori xotirasini nishonlash kuni boʻlgan[4].

Rasputinning oʻzi etuklik yillarida tugʻilgan sanasi haqida qarama-qarshi maʼlumotlarni tarqatar. Biograflarning fikriga koʻra, u „keksa odam“ qiyofasiga yaxshiroq moslashish uchun oʻzining haqiqiy yoshini boʻrttirib koʻrsatishga moyil boʻlgan. Manbalar Rasputinning 1864-1872 yillar oraligʻida tugʻilgan turli sanalari haqida xabar beradi. Shunday qilib, tarixchi K. F. Shatsillo TSBda Rasputin haqidagi maqolasida 1864-1865 yillarda tugʻilganligi haqida xabar beradi[5].

Hayotning boshlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoshligida Rasputin koʻp kasal edi. Verxoturye monastiriga ziyorat qilgandan soʻng, u dinga murojaat qildi. 1893-yilda Rasputin Rossiyaning muqaddas joylariga sayohat qildi, Gretsiyadagi Afon togʻiga, keyin Quddusga tashrif buyurdi. U koʻplab ruhoniylar, rohiblar, sargardonlar vakillari bilan uchrashdi va ular bilan aloqa oʻrnatdi.

1890-yilda u oʻsha qishloq hojisi Praskovya Fedorovna Dubrovinaga uylandi va undan uchta farzand koʻrdi: Matryona, Varvara va Dimitriy.

1900-yilda u Kievga yangi sayohatga chiqdi. Qaytish yoʻlida u uzoq vaqt Qozonda yashadi va u yerda Qozon diniy akademiyasiga aloqador boʻlgan otasi Mixail bilan uchrashdi.

Peterburg davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

1903-yilda u Sankt-Peterburgga diniy akademiya rektori, episkop Sergiy (Stragorodskiy) huzuriga keldi. Shu bilan birga , Sankt-Peterburg diniy akademiyasining inspektori Arximandrit Feofan (Bystrov) Rasputin bilan uchrashib, uni yepiskop Germogen (Dolganov) bilan ham tanishtirdi.

1904-yilga kelib, Rasputin yuqori jamiyatning bir qismidan „keksa odam“, „muqaddas ahmoq“ va „Xudoning odami“ shon-sharafiga ega boʻlib, bu „avliyo“ mavqeini Sankt -Peterburgning koʻz oʻngida mustahkamladi[6]. Ota Feofan Chernogoriya knyazi (keyinchalik qirol) Nikolay Negoshaning qizlari - Militsa va Anastasiyaga „sayyor“ haqida gapirib berdi. Opa-singillar imperatorga yangi dindor mashhur haqida gapirib berishdi. U „Xudoning xalqi“ olomonidan yaqqol ajralib turguncha bir necha yil oʻtdi.

Rasputin imperator oilasiga va birinchi navbatda Aleksandra Fedorovnaga oʻz oʻgʻli, taxt vorisi Alekseyga tibbiyot ojiz boʻlgan gemofiliya kasalligiga qarshi kurashishda yordam berdi[7]. Bir farazga koʻra, shahzodaga ogʻriqni yoʻqotish uchun aspirin berilishi mumkin edi. Aspirin esa faqat asrning oʻrtalarida maʼlum boʻlganidek, qonni suyultiradi va gemofiliya bilan kasallanganlar uchun mutlaqo zararligi isbotlandi.

Rasputin va pravoslav cherkovi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Keyinchalik Rasputinning biograflari (O.A.Platonov, A.N.Boxanov) Rasputin faoliyati bilan bogʻliq cherkov maʼmuriyati tomonidan olib borilgan rasmiy tekshiruvlarda kengroq siyosiy maʼnoni koʻrishga moyil boʻldilar[8].

Qotillik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasputin 1916-yil 17-dekabrga oʻtar kechasi (30-dekabr, yangi kalendar boʻyicha) Moikadagi Yusupov saroyida oʻldirilgan. Fitnachilar: F. F. Yusupov, V. M. Purishkevich, buyuk knyaz Dmitriy Pavlovich, Britaniya razvedkasi ofitseri Osvald Rayner[9].

Politsiya bo'limi direktori A. T. Vasilev boshchiligidagi Rasputinning oʻldirilishi boʻyicha tergov juda tez davom etdi. Rasputinning oila aʼzolari va xizmatkorlarining birinchi soʻroqlari shuni koʻrsatdiki, qotillik sodir boʻlgan kechada Rasputin knyaz Yusupovning oldiga borgan. 16-dekabrdan 17-dekabrga o‘tar kechasi Yusupov saroyidan uncha uzoq bo‘lmagan ko‘chada navbatchilik qilgan politsiyachi Vlasyuk ko‘rsatma berishicha, tunda bir necha o‘q ovozini eshitgan. Yusupovlar uyi hovlisida tintuv o‘tkazilganda qon izlari topilgan[10].

Rasputin haqida hujjatli filmlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • „Tarixiy xronikalar. 1915 yil. Grigoriy Rasputin“
  • „Tarlarning oxirgisi: Rasputinning soyasi“ (Chorlarning oxirgisi. Rasputinning soyasi, rej. Tereza Cherf; Mark Anderson, 1996, Discovery Communications, 51 min.
  • Rasputinni kim oʻldirgan? "(Rasputinni kim oʻldirgan?), rej. Maykl Uedding, 2004, BBC, 50 min.

Rasputin sheʼriyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nikolay Klyuev oʻzini u bilan bir necha bor taqqoslagan va sheʼrlarida Grigoriy Yefimovichga tez-tez murojaat qilingan. „Ular menga ergashadilar“, deb yozgan Klyuev, „millionlab sehrlangan Grishkalar“[11]. Shoir Rurik Ivnevning xotiralariga koʻra, shoir Sergey Yesenin oʻsha paytda moda boʻlgan „Grishka Rasputin va malika“ ni ijro etgan[12].

Shoira Zinaida Gippius 1915-yil 24-noyabrdagi kundaligida shunday deb yozgan edi: "Grishaning oʻzi boshqaradi, ichadi va xizmatkor ayolni soʻkadi. Imperator oilasining yaqin muhitida Z. Gippius kirmadi, u shunchaki mish-mishlarni tarqatdi. Xalq orasida bir maqol bor edi: „ota podshoh Yegoriy bilan, malika onasi Grigoriy bilan“[13].

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

·  Rasputin, Grigoriy Yefimovich na „Rodovode“. Derevo predkov i potomkov

·  Istoriko-dokumentalnaya vistavka „1917 god. Mifi revolyutsiy“

·  Rasputin Grigoriy Yefimovich na Xronos

·  Prilojenie № 5 k dokladu mitropolita Krutitskogo i Kolomenskogo Yuvenaliya, Predsedatelya Sinodalnoy komissii po kanonizatsii svyatix. Tsarskaya semya i G. Ye. Rasputin

·  Grigoriy Rasputin. Jertvoprinoshenie (biograficheskiy film)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Боханов 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Metricheskaya kniga Slobodo-Pokrovskoy Bogoroditskoy serkvi Tyumenskogo okruga Tobolskoy gubernii s zapisyu o rojdenii 09.01.1869 G. Ye. Rasputina, neglasnogo duxovnika i favorita semi poslednego imperatora Rossiyskogo prestola Nikolaya II. // GUTO ГАТО f.№ I-177, op.1, ed.xr. 109
  3. ↑ 3,0 3,1 Rasporyajenie Pravitelstva Tyumenskoy oblasti ot 15 dekabrya 2008 g. № 1711-rp Ob utverjdenii spiska unikalnix dokumentov, podlejaщix vklyucheniyu v reestr unikalnix dokumentov arxivnix fondov Tyumenskoy oblasti. Dannie metriki o rojdenii G. Rasputina. (Wayback Machine saytida 2014-10-19 sanasida arxivlangan)
  4. ↑ Smirnov V. L., Smirnova M. Yu. Neizvestnoe o Rasputine. P.S. Tyumen: Izdatelskiy dom „Titul“, 2010. S. 12
  5. ↑ Шацилло 1975.
  6. ↑ Жевахов 1993.
  7. ↑ Иоффе 1998.
  8. ↑ Фирсов 2002.
  9. ↑ „Oswald Rayner“. Spartacus Educational. Qaraldi: 2016-yil 16-dekabr.
  10. ↑ Vasilev A. T. Oxrana: russkaya sekretnaya politsiya.
  11. ↑ Boris Paramonov Nikolay Klyuev
  12. ↑ Elektronnoe nauchnoe izdanie „Yesenin“ Kommentarii
  13. ↑ Бузина, Олесь. „Истории от Олеся Бузины: Империя грязных слухов“. Сегодня.ua (2012-yil 13-aprel). 2013-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-avgust.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wikimedia Commonsda Grigoriy Rasputin mavzusiga oid fayllar bor.
Vikiiqtibosda Grigoriy Rasputinga tegishli iqtiboslar mavjud. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Grigoriy_Rasputin&oldid=4182468" dan olindi