Genuya qal'asi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Genuya qal'asi
Joylashuvi Sudak, Qrim
Asos solinishi 1371–yil
Genuya qal'asi Vikiomborda

Genuya qal’asi (ukraincha: Генуезька фортеця, ruscha: Генуэзская крепость, qrim tatarcha: Ceneviz qalesi) yoki Sudak qalʼasi — Qrimning Sudak shahrida joylashgan XIII- XIV asrlarda genuyaliklar tomonidan qurilgan qalʼa. Qal’aning umumiy maydoni 27,9 ga.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sudak yaqinidagi birinchi istehkomlar III-IV asrlarda rimliklar tomonidan qurilgan[1]. Bosporanlarning Sugdayada (Sudak) ham oʻz istehkomlari boʻlgan. XIII asrda genuyaliklar Sugdayaga joylasha boshladilar. XIIIasr oxiri — XIV asr boshlarida shahar markazi atrofida tosh istehkomlar qurilgan. XIV asrning birinchi yarmida moʻgʻullar shaharga bostirib kirishdi va natijada genuyaliklarning asl istehkomlari vayron boʻldi. Xon Berdibek vafotidan keyin shahar qayta qurildi. Qal’a tarixining bu davri genuyaliklar tomonidan devorlarda qoldirilgan yozuvlar tufayli eng yaxshi oʻrganilgan[2]. 1475-yilda Sudak Usmonli imperiyasi nazoratiga oʻtdi. 1771-yilda Sudak Rossiya imperiyasining qurolli kuchlari tomonidan bosib olindi. Rossiya imperiyasi hukmronligi davrida qal’a oʻzining strategik ahamiyatini yoʻqotdi, shuning uchun Genuya binolari va qal’aning qismlari demontaj qilindi[3].

1925-yilda Genuya qal’asi hududida tarixiy va arxeologik muzey tashkil etildi va 1926-yilda Moskva davlat tarix muzeyi tarkibiga kirdi. 1958-yilda Qrim Ukraina SSR tarkibiga oʻtkazilgandan soʻng, qal’a „Kiyev Sofiya“ milliy qoʻriqxonasining bir qismiga aylandi. Qayta tiklash ishlari 1959-yildan beri davom etmoqda. Genuya qal'asi "Ukrainaning yetti mo''jizasi" nominatsiyasiga nomzod bo'lgan[4]. Qal’a 2007-yilda Jahon merosi ob’ektiga aylandi[5][6].

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yaqin atrofdagi togʻdan Genuya qal’asining koʻrinishi. Pastki qavat old tomonda, yuqori qavat orqa tomonda.

Genuya qal’asi togʻda joylashgan boʻlib, janubdan Qora dengiz va shimoldan xandaq bilan chegaralangan. Qal’a ikki qismga boʻlingan yuqori va pastki qavatlar.

Pastki qavat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pastki qavat qal’aning shimoliy yarmini tashkil qiladi. Pastki qavat devorining balandligi 6-8 m, kengligi 1,5-2 m. U oʻn toʻrtta minora va asosiy darvozani oʻz ichiga oladi[7].

Yuqori qavat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yuqori qavat qal’aning dengiz yaqinidagi janubiy yarmini tashkil qiladi[8]. Yuqori qavatning diqqatga sazovor minoralari Qoʻriqchi minorasi, Burchak minorasi va Jorj minorasi.

Shahar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Genuya qal’asi bilan oʻralgan hududda koʻplab binolar, shuningdek, devor tashqarisidagi inshootlar, ombor binolari, suv ombori, Padisha Cami masjidi, Oʻn ikki havoriylar cherkovi, Rossiya imperiyasi tomonidan qurilgan kazarmalar qoldiqlari bor.

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Consul's Castle
    Konsul qal'asi
  • The Watch Tower
    Qo'riqchi minorasi
  • Ruins of the Semicircular Tower
    Yarim doira minora xarobalari
  • The Corner Tower
    Burchak minorasi
  • George's Tower
    Jorj minorasi
  • Water cistern
    Suv sardoni
  • Padişah Cami Mosque
    Padisha Cami masjidi
  • Church of the Twelve Apostles
    O'n ikki havoriylar cherkovi
  • Ruins of a church
    Jamoat xarobalari
  • Ruins of Russian barracks
    Rus kazarmalari xarobalari
  • Heraldry
    Geraldika

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Vus, O. V. (2021). Sorochan, S. B.. ed. "[Seaside castella tumultaria of Sudak in the context of military engineering practices of the Romans in Crimea in 4th century]" (ru). «Византийская мозаика»: Сборник публичных лекций Эллино-византийского лектория при Свято-Пантелеимоновском храме (Kharkiv) 2 (9): 178-183. ISBN 978-966-372-833-9. http://dspace.univer.kharkov.ua/handle/123456789/11711. 
  2. ↑ Zharkykh. „СУДАЦЬКА ФОРТЕЦЯ, ГЕНУЕЗЬКА ФОРТЕЦЯ“ (uk). Encyclopedia of History of Ukraine.
  3. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „“ (uk). National Sanctuary "Sophia of Kyiv".
  4. ↑ „Генуезька фортеця“. 7 Wonders of Ukraine.
  5. ↑ Ministry of Construction, Architecture, Housing and Municipal Economies of Ukraine. „Complex of the Sudak Fortress Monuments of the 6th - 16th c.“. UNESCO World Heritage Centre.
  6. ↑ Permanent Delegation of Ukraine to UNESCO. „Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes. From the Mediterranean to the Black Sea“. UNESCO World Heritage Centre.
  7. ↑ „Генуезька фортеця“. 7 Wonders of Ukraine.
  8. ↑ „Генуезька фортеця“. 7 Wonders of Ukraine.
Vikiomborda Genuya qal'asi
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Genuya_qal%27asi&oldid=4312730" dan olindi