Fort Laramidagi shartnoma 1851
Fort Laramidagi shartnoma (inglizcha: Treaty of Fort Laramie) — 1851-yil 17-sentabrda Amerika hukumati va Buyuk tekisliklar hind xalqlari vakillari oʻrtasida tuzilgan shartnoma. Tekisliklarning tub aholisi oʻrtasida ham tinchlik oʻrnatildi va ularning hududlari chegaralari belgilandi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
,_the_Indian_territories.jpg)
1846-yilda Oregon marshruti Villamet vodiysiga yotqizildi va u orqali oʻtadigan muhojirlar oqimi sezilarli darajada oshdi. Minglab oq tanlilar Gʻarbga oqib kelishdi. Ular daraxtlarni kesishdi, ularning chorvalari yaylovlarni buzdi. 1849-yilga kelib, karvonlar soni shunchalik koʻpayib ketdiki, vagonlarning shovqinidan bezovta boʻlgan buyvol podalari boshqa mamlakatlarga keta boshladi. Koʻchmanchilar Buyuk tekisliklarga yangi kasalliklarni olib kelishdi, hindlarning immuniteti past edi[1]. 1849-1850-yillarda yuzlab hindular vabo, chechak va qizamiqdan vafot etdi. 1849-yilda AQSh hukumati Larami daryosi boʻyida savdo nuqtasini sotib oldi va u yerda harbiy garnizonni joylashtirdi. Hindlarni tinchlantirish va vaziyatni nazorat ostiga olish uchun AQSh hukumati tekislik qabilalari bilan katta kengash oʻtkazishga qaror qildi.
1851-yil fevral oyida AQSh Kongressi buning uchun 100 000 dollar ajratdi[2]. Sentabr oyida turli qabilalarning hindulari Fort Laramiga toʻplanishdi, ularda: Arapaxo, Arikara, Assiniboine, Groventry, Lakota, Crow, Cheyenne, Shoshone, Mandan va Hidatsa[3] — jami 12 mingdan ortiq kishi. Amerika hukumati hindlarga har yili mol ijarasi toʻlash, tekislik xalqlari esa, oʻz navbatida, qabilalararo urushlarni toʻxtatish va koʻchmanchilar karvonlariga xalaqit bermaslik majburiyatini oldi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Стукалин Ю.. Энциклопедия военного искусства индейцев Дикого Запада. «Яуза» и «Эксмо», 2008 — 5 bet.
- ↑ Kvasnicka, Robert M. and Herman J. Viola: The Commissioners of Indian Affairs, 1824-1977. Lincoln and London, 1979, p. 52 and pp. 49-55.
- ↑ „Fort Laramie Treaty of 1851 (Horse Creek Treaty)“. Qaraldi: 2016-yil 28-avgust.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Стукалин Ю.. Энциклопедия военного искусства индейцев Дикого Запада. «Яуза» и «Эксмо», 2008. ISBN 978-5-699-26209-0.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Fort Larami shartnomasi Sioux va boshqalar, 1851-yil.“ (Wayback Machine saytida 2014-08-12 sanasida arxivlangan) Arxivlangan 11 Arxivnaya kopiya : qonunlar va shartnomalar — jild. II: Shartnomalar. Vashington, DC: Hukumat bosmaxonasi, 1904, s. 594-596. Oklahoma shtati universiteti kutubxonasi, Elektron nashriyot markazi orqali.
- omniatlas.com saytida 1851-yilgi Fort Larami shartnomasidan keyin Shimoliy Amerika xaritasi
- Milliy bogʻlar xizmati, shartnomalar va buzilgan vaʼdalar, 2016-yil 23-noyabrda olingan