Filippin jayrasi
Filippin jayrasi, yoki pakana jayra, yoki Filippin landaki (lotincha: Hystrix pumila) — Filippinning Palavan oroli, shuningdek, baʼzi qoʻshni orollar uchun endemik hisoblangan haqiqiy jayralar (Hystrix) turkumiga kiruvchi jayralarning bir turi.
Tavsifi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippin jayrasining tana uzunligi 45,0 dan 66,5 santimetrgacha, dumining uzunligi 6,4 dan 19,0 santimetrgacha, vazni 3,8 dan 5,4 kg gacha boʻlishi mumkin. Orqa panjalarining uzunligi taxminan 70 millimetr, qulogʻining uzunligi taxminan 30 millimetr[1]. Barcha haqiqiy jayralar kabi, u Hystrix turlari ichidagi eng kichik tur boʻlsa-da, juda katta kemiruvchidir. Orqa tarafida ignalari va tuklari, shuningdek, dumidagi ignalardan tashkil topgan „shaqildoq“ boshqa turlarga qaraganda, unchalik yaxshi rivojlanmagan. Boshidagi tikanlar va tuklari toj hosil qilmaydi. Qardosh turlariniki kabi ignalarining diametri 4-5 millimetr va uchlari oq boʻlmagan bir xil qora rangga ega. Quyrugʻi qisqa, ignalari dumida choʻtkasimon „shaqildoq“ hosil qiladi. Bu ichi boʻsh trubkalar uzunligi 10 dan 11 millimetrgacha[1].
Filippin jayrasi Borneo jayrasi Hystrix crassispinis va Sumatra jayrasi Hystrix sumatraedan asosan ignalarining oʻtkir uchlari oq boʻlmaganligi bilan farqlanadi[1].
Areali[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippin jayrasi Filippinning Palavan oroli va qoʻshni Busuanga va Balabak orollari uchun endemik tur hisoblanadi.
Hayot tarzi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippin jayrasining hayot tarzi haqida juda kam maʼlumot mavjud. U, asosan, birlamchi oʻrmonlarda va pasttekislikning ikkilamchi oʻrmonlarida uchraydi, biroq qoʻshni oʻtloqlar, butalar va qishloq xoʻjaligi yerlariga ham kirib boradi. Boshqa jayralar singari, u asosan oʻtxoʻr va yer osti inlarda yashaydi. Uning koʻpayishi va xatti-harakati haqida maʼlumotlar yoʻq[1].
Sistematika[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippin jayrasi Osiyo va Afrikadagi sakkiz turni oʻz ichiga olgan haqiqiy jayra turkumi (Hystrix) ichida alohida tur hisoblanadi. Birinchi ilmiy tavsif 1879-yilda Albert Gyunter tomonidan qilingan[2]. U Palavandagi Paraguani (Puerto Princesa) tipik tarqalgan hududi sifatida aniqladi[3]. Turkum ichida Thecurus turi kenja turkum sifatida joylashtirilgan boʻlib, baʼzida alohida turkum sifatida qaraladi[1][3].
Nominativ shaklga koʻra, tur ichida kenja turlar ajratilmaydi[1][3].
Holati, xavf-xatarlar va himoyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippin kirpilari Tabiat va tabiiy resurslarni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi (IUCN) tomonidan himoya ostiga olingan tur („noyob“tur) sifatida tasniflanadi. Bu soʻnggi bir necha oʻn yilliklarda oʻrmonlarning kesilishi va milliy uy hayvonlari bozori va goʻsht manbai sifatida eksport qilinishi, yashash joylarining yoʻqolishi tufayli son jihatidan, 30% dan ortiq, keskin kamayishi bilan bogʻliq. Palavan orolining tub aholisi uchun tagbanwa ru en , katta ahamiyatga ega va eng muhim ov oʻljasidir. Ular bu jayralarni yer ostidagi inlaridan qazib olishadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 E.L. Barthelmess: Philippine Porcupine — Hystrix pumila. In: Don E. Wilson, T.E. Lacher, Jr., Russell A. Mittermeier (Herausgeber): Handbook of the Mammals of the World: Lagomorphs and Rodents 1. (HMW, Band 6), Lynx Edicions, Barcelona 2016; S. 325. ISBN 978-84-941892-3-4.
- ↑ A. Günther: Description of a new Species of Porcupine from the Philippine Islands. In: The Annals and Magazine of Natural History, 5. Serie, Vol. 4, S. 106—107, 1879. (Digitalisat)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Hystrix (Thecurus) pumila. In: Don E. Wilson, DeeAnn M. Reeder (Hrsg.): Mammal Species of the World. A taxonomic and geographic Reference. 2 Bände. 3. Auflage. Johns Hopkins University Press, Baltimore MD 2005, ISBN 0-8018-8221-4.