Falkuša

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Falkuša

A falkuša — Xorvatiyaning Vis Adriatik orolidagi Komija shaharchasi baliqchilari foydalanadigan anʼanaviy baliq ovlash qayigʻi. Falkuša gajetaning kichik turi boʻlib, anʼanaviy Dalmatiya baliq ovlash yelkanli qayigʻidir hisoblanadi, baʼzan gajeta falkuša deb ataladi (Xorvatcha talaffuzi: ˈɡajeta ˈfalkuʃa dan kelib chiqgan)[1]. Uning dizayni ochiq dengizlarda uzoq baliq ovlash ekspeditsiyalariga borgan Komiza baliqchilarining oʻziga xos ehtiyojlariga moslashtirildi, Adriatik va Oʻrta yer dengizida noyob amaliyotManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name.

Dizayni va qurilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Latin yelkan Falkušada ishlatilgan

Falkuša noyob yogʻoch qayiq boʻlib, uning ikki tomoni tor boʻladi[2], uzunligi taxminan yetti-sakkiz metr va kengligi esa 3 metrni tashkil qiladi[3]. Katta qismining (120 m2 or 1,300 kv. ft) ostida past qoralama bor edi[2]) zigʻirdan yasalgan lateen yelkan[3], odatda kema uzunligicha baland boʻlgan ustunga oʻrnatilganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. U yelkan ostida ham, eshkakda ham juda tez ravishda ketadi, 8 dan 12 tugungacha tezlikka erisha oladi[3]. Uning oʻziga xos xususiyati falke deb nomlangan ikkita olinadigan yogʻoch yon chiziq edi, shundan keyin falkuša oʻz nomini olgan[4]. Qopqoqlar qayiqning chetini taxminan yarim metrga koʻtarib, uni ochiq dengizdagi baland toʻlqinlardan himoya qila oladi. Toʻrlarni tortib olishni osonlashtirish uchun baliq ovlash paytida chiziqlar olib tashlanadi[5]. Kema sakkiz tonnagacha tuzlangan baliq bochkalarini olib yurishi imkoniyatiga ega edi[3].

Baliqchilar regatasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Komiža baliqchilari ekspluatatsiya qilgan asosiy baliq ovlash maydoni Palagruza orolida edi[2], taxminandengiz milida hisoblaganda janubi-janubiy gʻarbga 42 yaʼni 78 km, 42 milni talshkil etadi[3], baʼzida ellik yoki undan ortiq kemalar tomonidan ishlatilgan[2]. Orolda vaqtinchalik uylar boʻlib, ular tuzlangan sardalya va baliq ovlash uskunalarini saqlash uchun foydalandilar[2].

Komiža baliqchilari har yili Komiža va Palagruja oʻrtasida Rota Palagruža („Palagruža yoʻnalishi“) deb nomlanuvchi regata oʻtkazishar edi[6]bu safar yaxshi shamolda 5 soat suzib yurish yoki 13-16 soat eshkak eshish vaqtini oladiManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name[3]. Regattaning natijasi juda muhim edi, chunki eng yaxshi ishtirokchilar mavsum uchun Palagruža atrofidagi eng yaxshi baliq ovlash joylariga huquqni qoʻlga kiritdilar va boshqa oʻrinlar kelish tartibiga koʻra egallashga erishdilar[2][3].

Palagružaga birinchi maʼlum boʻlgan regatta 1593-yilda boʻlib oʻtgan[6][7]. Komiža baliqchilari 1593-yil may oyida Hvar shahridagi Lojada uchrashishdi[6]. U yerda 74 ta falkusha qayiqning poygasi 12-iyunda boshlanishiga kelishib olinadi[6]. Poyga boshlanganini bildirish uchun yangi qurilgan shahar qal’asidan toʻpdan oʻq uziladi[6]. Baliqchilarni qaroqchilardan himoya qilish uchun Venetsiyalik urush galereyalari hamrohlik qilgan[7].

Kema dvigatellari paydo boʻlishi bilan regata oʻz maqsadini yoʻqotdi[6] va uning oxirgi nashri 1936-yilda boʻlib oʻtdi[2] Falkuša XX asrning birinchi yarmida yaxshi ishlatilganManba xatosi: The opening <ref> tag is malformed or has a bad name. Komiža orolining Cicibela deb nomlangan soʻnggi gajeta falkuša 1986-yilda Porat koʻrfazida (Bishevo oroli) boʻron tufayli vayron boʻlgan va choʻkib ketgan[8]. Bugungi kunda uning qoldiqlari Komižadagi Baliqchilik muzeyida saqlanmoqda[8][9].

Replikalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mikula, ikkinchi toʻliq oʻlchamli nusxa, 2005-yilda tugatilgan.
Falkuša Comeza-Lisboa oʻz ekipaji va egalari bilan Komižada, 2003-yil 7-dekabr

Comeza-Lisboa („Komiža — Lissabon“) nomli falkužaning nusxasi 1997-yilda qurilgan va 1998-yilda Portugaliyaning Lissabon shahrida boʻlib oʻtgan Jahon koʻrgazmasida namoyish etib berilgan[6][9]. Falkušaning qayta tiklanishi katta qiziqish uygʻotadi va qayiq beshta hujjatli film va mukofotga sazovor boʻlgan radio drama mavzusiga aylandi[6]. 1998-yilda falkuša YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan[10].

1999-yilda YuNESKO ostida va Velimir Salamon tomonidan taqdim etilgan kemasozlik hujjatlari bilan afsonaviy falkušaning besh metrli kichraytirilgan nusxasi qurilgan. U Molo deb nomlangan. U Komiža shahrida qurilgan va Sankt-Nikolay kuni (6-dekabr) dengizga tushirilgan. Koʻrgazmaning ochilishida Yevropa dengiz merosi kotibi, Amsterdamdan Thedo Fruithof ishtirok etdi. Mikula nomli ikkinchi toʻliq oʻlchamli nusxasi 2005-yilda tugatildi Palagruja nomli uchinchi toʻliq oʻlchamli nusxa 2015-yilda tugatildi[11].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Qayiq qurish
  • Anʼanaviy baliq ovlash qayiqlari
  • Komiža
  • Palagruza
  • Bracera

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Bernetic. „Gajeta falkusa at the Marine Biology Station Piran“. mbss.org. National Institute of Biology (2007-yil 23-yanvar). 2011-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-fevral.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Gamulin, Stjepan (2000). "Palagruža, Komiža's Fishermen, and Fishermen's Regatta". Croatian Medical Journal (Zagreb: Medicinska naklada) 41 (1): 1–3. ISSN 0353-9504. http://www.cmj.hr/2000/41/1/410101.pdf. Qaraldi: 2010-02-21. Falkuša]]
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Kivela. „The Falkuša“. nika-adventure-tours.com. Nika Adventure Tours. 2010-yil 4-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-fevral.
  4. ↑ Kukoč. „Kalafat Tonči Bakica: ja sam otac falkuše!“ (hr). Slobodna Dalmacija (1999-yil 24-avgust). Qaraldi: 2010-yil 25-fevral.
  5. ↑ Stewart, James. Croatia. Cadogan Guides, 2006 — 268 bet. ISBN 1-86011-319-2. [sayt ishlamaydi]
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 „Rota Palagruzona“ (hr). 2011-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 20-fevral.
  7. ↑ 7,0 7,1 Krnić. „Rota Palagruzona kao zazivanje duhova komiških ribara“ (hr). Slobodna Dalmacija (2009-yil 22-avgust). Qaraldi: 2010-yil 20-fevral.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Gajeta falkusa (Vis)“ (it). viaggioadriatico.it. Centro Interuniversitario Internazionale di Studi sul Viaggio Adriatico. 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 7-mart.
  9. ↑ 9,0 9,1 Robinson, John (October 2004). "Palagruža". European Maritime Heritage Newsletter (17): 7–8. Archived from the original on 2011-07-26. https://web.archive.org/web/20110726042046/http://www.european-maritime-heritage.org/newsletter/EMH17.PDF. Qaraldi: 2010-03-07. Falkuša]]
  10. ↑ Bernetic. „Gajeta falkusa at the Marine Biology Station Piran“. mbss.org. National Institute of Biology (2007-yil 23-yanvar). 2011-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-fevral.
  11. ↑ „Magazin Nutica“. 2016-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-noyabr.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Falkuša&oldid=3684524" dan olindi