Estergomlik Demetrius

Demetrius (veng.: Demeter; 1387-yil 20-fevralda vafot etgan) Vengriya kardinali va siyosatchisi, Esztergom arxiyepiskopi, Zagreb va Transylvania yepiskopi hamda kansler lavozimlarida ishlagan.

Kelib chiqishi va dastlabki ish faoliyati

Demetriusning kelib chiqishi haqida hech narsa maʼlum emas, u eng yuqori cherkov unvonlariga koʻtarilgan, ammo u dehqonlar oilasidan chiqqan deb taxmin qilinadi. Uning otasi Peter edi. Boshqa tarixchilar uni Kaplai qabilasidan Kaplonga mansub yoki Bajoni zodagonlar oilasining aʼzosi deb tasdiqlashgan. U 1381-yilda Nógrád va Gomör okruglarida yer sovgʻalarini qabul qilgandan keyin, umrining oxirlarida zamonaviy manbalarda Vaskutlik Demetrius (veng.: Vaskúti Demeter) sifatida paydo boʻldi..

U akasi Philip va 1342-yilda qirol boʻlgan qirol Charles I ning toʻngʻich oʻgʻli Louis bilan birga katta boʻlgan. U 1356-yilda muhrlar qoʻriqchisi boʻldi, shuning uchun u doimiy ravishda Louis I ga tegishli tan soqchi edi. Uch yildan soʻng u qirollik xazinasiga mas’ul etib tayinlandi. Bu lavozimda u xazina mollari va sovgʻalarini (munera) nazorat qilgan, shuningdek, mulk xayriyalari boʻyicha qirollik nizomlarini saqlab qolgan. Tarixchi Pal Engelning soʻzlariga koʻra, gʻaznachi lavozimi 1377- yilda, Demetriyning oʻzi tashabbusi bilan doimiy maqomga ega boʻlgan. Oʻsha paytda u oʻzining diniy faoliyatini boshladi, 1363-yilda Pech ruhoniysiga aylandi va Eger provosti boʻldi. 1364-yil iyulda Rim papasi Urban V uni Syrmia yepiskopi etib tayinladi, ammo Demetrius bu lavozimni 1365-yil 1-aprelgacha egallamadi. Shuningdek, Demetriy 1368-yil 28-iyunda Transylvania yepiskopi etib tayinlandi. Transilvaniya yepiskopi boʻlgan davrda Demetrius birinchi Hermit Avliyo Paul ordeni uchun monastir qurdirdi. 1375-yil maydan iyulgacha u qirollik saroyida maxfiy kansler sifatida ham tilga olingan. Oʻsha yili u Luxemburglik Sigismund va malika Maryamning kelajakdagi nikohi boʻyicha muzokaralarda ishtirok etdi.

Kansler va kardinal sifatida

Yaqinda Qirollik kansleri etib tayinlangan Demetrius (u oʻlimigacha bu lavozimni egallagan) 1376-yil 23-yanvarda Papa Gregory XI tomonidan Zagreb yepiskopligi topshirilganligi sababli sudni tark etishga majbur boʻldi. 1378-yil 16-avgustda Papa Urban VI uni Esztergom arxiyepiskopi etib tayinladi va 18-oktyabrda Santi Quattro Coronatining kardinal va unvonli kardinal-ruhoniyi qilib tayinladi. Demetrius hech qachon Rimga kardinal sifatida tashrif buyurmagan va Vengriyadagi papa elchisi boʻlgan. Demetrius (lord) kansler sifatida yangi paydo boʻlgan maxsus sudning (bosh sudyaning oldingi instituti) rahbari boʻlgan, ammo sud vazifalarini uning oʻrinbosarlari amalga oshirgan (eng eʼtiborlisi John Kukullo edi). Esztergom arxiyepiskopi sifatida Demetrius 1382-yil 16-sentabrda qirol Louis I ning dafn marosimida qatnashdi va ertasi kuni Szekesfehervar Basilicasida Louis I ning katta qizi va Vengriya taxtining vorisi Maryga toj kiydirdi.1384-yilda kardinal Demetrius Polsha taxtiga otasining oʻrniga saylangan Louis I ning kenja qizi Avliyo Hedwigga hamrohlik qilib, muhim qurolli eskort bilan Polshaga sayohat qildi.

1385-yil avgustda arxiyepiskop qirolicha Mary va Luxembourglik Sigismund oʻrtasida nikoh marosimini oʻtkazdi, bu qirolichaning onasi va vaqtinchalik hokim Bosniyalik Elizabethning gʻazabini qoʻzgʻatdi. Beva qirolicha nikohdan oʻch olishga harakat qildi va arxiyepiskopni koʻrish huquqidan mahrum qilmoqchi boʻldi. Tez orada Sigismund qirollikni tark etdi, bu Vengriya zodagonlariga Naples qiroli Charles III ni, Louis I ning merosxoʻr vorisini taxtga daʼvo qilish uchun taklif qilish imkonini berdi. Charles Vengriyaga muvaffaqiyatli bostirib kirdi va Maryni taxtdan tushirdi. 1385-yil 31-dekabrda Demetrius sobiq qirolicha Mary va beva qirolicha Elizabeth ishtirokida unga Vengriya qirolligi tojini kiydirdi. Biroq, qirolicha Elizabeth 1386-yil fevral oyida qirol Charles II ni oʻz yashash joylarida pichoqlab oʻldirdi. Sigismund koʻp oʻtmay Vengriyaga qaytib keldi va Maryning hukmdori sifatida shoh boʻldi, ammo Demetrius toj kiydirish marosimidan oldin vafot etdi.

Adabiyotlar

• Bertényi, Iván „Demeter [Demetrius]“,. Esztergomi érsekek 1001–2003 [Archbishops of Esztergom 1001–2003] (hu). Szent István Társulat, 2003 — 188–196 bet. ISBN 963-361-472-4. 
• Csukovits, Enikő. Az Anjouk Magyarországon. II. rész. I. (Nagy) Lajos és Mária uralma (1342‒1395) [The Angevins in Hungary, Vol. 2. The Reigns of Louis I the Great and Mary (1342‒1395)] (hu). MTA Bölcsészettudományi Kutatóközpont Történettudományi Intézet, 2019. ISBN 978-963-9627-54-3. 
• Dobronić, Lelja „Demetrij I. [Demetrius I]“,. Zagrebački biskupi i nadbiskupi [Bishops and Archbishops of Zagreb] (hr). Školska knjiga, 1995 — 137–139 bet. ISBN 953-0-60597-8. 
• Engel, Pál. Magyarország világi archontológiája, 1301–1457, I. [Secular Archontology of Hungary, 1301–1457, Volume I] (hu). História, MTA Történettudományi Intézete, 1996. ISBN 963-8312-44-0. 
• Gerics, József (1966). "A magyar királyi kúriai bíráskodás és központi igazgatás Anjou-kori történetéhez [To the History of the Hungarian Royal Court Judgment and Central Administration in the Angevin Period]" (hu). Jogtörténeti tanulmányok (Közgazdasági és Jogi Könyvkiadó) 1 (1): 285–306. ISSN 0139-2042. 
• Richard II: The Art of Kingship. Oxford: Clarendon Press, 1998. ISBN 0-19-820189-3. 
• Mályusz, Elemér. Zsigmond király uralma Magyarországon, 1387–1437 [The Rule of King Sigismund in Hungary, 1387–1437] (hu). Gondolat, 1984. ISBN 963-281-414-2. 
• Markó, László. A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig: Életrajzi Lexikon [Great Officers of State in Hungary from King Saint Stephen to Our Days: A Biographical Encyclopedia] (hu). Helikon Kiadó, 2006. ISBN 963-208-970-7. 
• Rácz, György „Az egyházi elit változásai [Changes in the Church Elite]“,. Az Anjou-kor hatalmi elitje (hu). MTA Bölcsészettudományi Kutatóközpont, 2020 — 133–162 bet. ISBN 978-963-416-212-4. 
• Soós, Ferenc. Magyarország kincstartói, 1340–1540 [The royal purse-bearers of Hungary, 1340–1540] (hu). Argumentum, 1999. ISBN 963-446-118-2. 
• Süttő, Szilárd. Anjou-Magyarország alkonya I–II. [The Twilight of Angevin Hungary] (hu). Belvedere Meridionale, 2003. ISBN 963-86387-0-2. 
• Temesváry, János. Erdély középkori püspökei [Medieval Bishops of Transylvania] (hu). Minerva Irodalmi és Nyomdai Műintézet, 1922. 
• Weisz, Boglárka (2015). "Ki volt az első kincstartó? A kincstartói hivatal története a 14. században [Who Was the First Treasurer? The History of the Treasurer's Office in the 14th-Century]" (hu). Történelmi Szemle (Hungarian Academy of Sciences) 57 (4): 527–540. ISSN 0040-9634. 
• Wertner, Mór (1904). "Adalékok Demeter bíboros esztergomi érsek életrajzához [Additions to the Life of Cardinal Demeter, Archbishop of Esztergom]" (hu). Századok (Magyar Történelmi Társulat) 38 (4): 800–802. ISSN 0039-8098. 

Havolalar

• Gcatholic.org

Estergomlik Demetrius  Vafoti: 20 Fevral 1387
Siyosiy idoralar
Oldingisi Demetrius Marjádi (?)	Royal treasurer 1359–1370	Keyingisi John de Surdis
Yangi daraja	Lord Chancellor 1376–1387	Keyingisi John Kanizsai
Diniy unvonlar
Oldingisi Thomas	Bishop of Syrmia 1364–1368	Keyingisi Stephen Paksi
Oldingisi Dominic Szécsi	Bishop of Transylvania 1368–1376	Keyingisi Goblin
Oldingisi Stephen Kanizsai	Bishop of Zagreb 1376–1378	Keyingisi Paul Horvat
Oldingisi John de Surdis	Archbishop of Esztergom 1378–1387	Keyingisi John Kanizsai