Edward Joris
Edward Joris (1876-1957) — belgiyalik anarxist boʻlib, 1905-yilda Istanbuldagi "Yulduz saroyiga suiqasd urinishi" deb nomlanuvchi portlashda ishtirok etgan.[1]
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
1876-yilda tugʻilgan Joris 13 yoshida maktabni tugatdi va kemada yuk kotibi boʻlib ishladi. Chap qanot siyosati bilan shugʻullanib, u 1895-yildan 1898 -ilgacha Belgiya ishchilar partiyasining mahalliy boʻlimi, shuningdek kasaba uyushmasi kotibi boʻlgan. U Edward Grin taxallusi ostida anarxistik Ontwaking gazetasiga hissa qoʻshgan.[2]
1901-yilda u Istanbulga borib, u yerda qisqa muddatga fransuz va ingliz tillaridagi tijorat yozishmalarini yozdi va keyin Singer tikuv mashinasi kompaniyasida ish topdi. 1902-yilda Anna Nellens ismli ayol Istanbulda kelib unga qoʻshildi va ular shu orada turmush qurishdi.[2]
Joris bir hamkasbi orqali Arman inqilobiy federatsiyasiga qoʻshildi va shuning uchun Sulton Abdul Hamid II ga suiqasd uyushtirdi. Fitnachilar suhbatlashish uchun uchrashib, uning uyida portlovchi moddalar va oʻqotar qurollarni saqlashgan.[2] Bomba portlashi 1905-yil 21-iyulda amalga oshirilgan, 26 kishi halok boʻlgan va 58 kishi yaralangan, ammo sultonning oʻziga zarar yetmagan. Joris olti kundan keyin hibsga olingan. U 25-noyabrda sudga keltirilib, 18-dekabrda o‘lim jazosiga hukm qilingan. Belgiyaning diplomatik bosimi tufayli hukm ijro etilmagan.[3] Belgiyadagi chap qanot ziyolilar tomonidan Belgiya hukumatiga uning ozod etilishi uchun bosim oʻtkazish uchun qoʻllab-quvvatlash qoʻmitasi tashkil etilgan.[4] Joris 1907-yil 23-dekabrgacha qamoqda saqlandi va keyin Belgiyaga qaytdi.[2] Uning qamoqxonadan yozgan maktublari uning fitnaga aloqadorligi haqidagi keyingi jinoyatiga asos bo‘ldi.[5]
Belgiyaga qaytganidan soʻng, Joris kitob sotuvchisi boʻlib ishladi va Ligue des droits de l’hommening Antverpen boʻlimida kotib boʻldi. Birinchi jahon urushidan keyin u bosqinchi kuchlarning „Flamenpolitik“ bilan hamkorlik qilganlikda ayblanib, Niderlandiyadan boshpana izlagan. U 1929-yilda amnistiyadan soʻng Belgiyaga qaytib keldi va oʻz-oʻzidan reklama agenti boʻlib ishladi. Edward Joris 1957-yilda vafot etgan.[2]
Ommaviy madaniyatda[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Payitaht: Abdülhamid serialida Serdar Deniz tomonidan tasvirlangan.[6]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Gaïdz Minassian, „The Armenian Revolutionary Federation and Operation 'Nejuik'“, in To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II (1905), edited by Houssine Alloul, Edhem Eldem and Henk de Smaele (Palgrave Macmillan, 2018), p. 53.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Maarten Van Ginderachter, „Edward Joris: Caught between Continents and Ideologies?“ in To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II (1905), edited by Houssine Alloul, Edhem Eldem and Henk de Smaele (Palgrave Macmillan, 2018), pp. 67-98.
- ↑ Richard Bach Jensen, The Battle against Anarchist Terrorism: An International History, 1878–1934 (Cambridge University Press, 2014), p. 307.
- ↑ Christophe Verbruggen, Schrijverschap in de Belgische belle époque: een sociaal-culturele geschiedenis (Ghent and Nijmegen, 2009), pp. 161-166.
- ↑ Walter Resseler and Benoit Suykerbuyk, Dynamiet voor de sultan: Carolus Edward Joris in Konstantinopel (Antwerp, b+b, 1997).
- ↑ „Oyuncu Gürkan Uygun: Bir oyuncunun tek derdi, hayatı boyunca oynayabilmektir“. Anadolu Ajansı (14 aralık 2019). 15 aralık 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 eylül 2020.