David Starr Jordan

David Starr Jordan
Tavalludi	19-yanvar 1851-yil; Wyoming, Nyu-York, AQSH
Vafoti	19-sentyabr 1931-yil ; (80 yoshda) ; Stanford, Kaliforniya, AQSH
Fuqaroligi	AQSh
Sohasi	Botanik, zoolog, avtobiograf, ixtiolog, yevgenik, pedagog, yozuvchi, tabiatshunos
Ish joylari	Butler universiteti; Indiana universiteti; Stanford universiteti;
Ilmiy darajasi	Ph.D.

David Starr Jordan (talaffuzi: Devid Starr Jordan; 1851-yil 19-yanvar — 1931-yil 19-sentyabr) — amerikalik ixtiolog, zoolog va patsifist; Indiana (1884-1891) va Stanford (1891-1913) universitetlari prezidenti.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nyu-York shtatining Gainesville shahrida tugʻilgan. Jordan bolalik chogʻlaridanoq botanika va oʻsimliklar taksonomiyasiga qiziqqan. 1869-yilda u Cornell universitetiga oʻqishga kiradi hamda 1872-yilga kelib magistrlik darajasini oladi. U Amerika Qoʻshma Shtatlarining Oʻrta Gʻarbiy qismidagi turli oliy oʻquv yurtlarida dars beradi va fan bilan shugʻullanadi.

1874-yilda Jordan AQSh Baliqchilik qoʻmitasining laboratoriyasiga tashrif buyuradi va u yerda ixtiolog Spenser Fullerton Berdning taʼsiri ostida boʻladi. 1880-yillarning oʻrtalariga kelib Jordan Berdning moliyaviy koʻmagi ostida birinchi ekspeditsiyasini Indiana va Viskonsin shtatlarida, 1876-yildan keyin esa asosan AQShning janubida asosan baliqlari kam boʻlgan hududlarda har yili ixtiologik ekspeditsiyalarni tashkil uyushtiradi; toʻplangan namunalar esa oʻsha yillarda Berd rahbarlik qilayotgan Smitson institutiga yuborilgan.

1876-yilda u Butler universitetining professori sifatida oʻzining asosiy asarlarini nashr etadi: „Shimoliy Amerika Qoʻshma Shtatlarining umurtqali hayvonlari uchun qoʻllanmasi, shu jumladan Missisipi daryosining sharqida joylashgan hudud va Shimoliy Karolina va Tennessi shimolida joylashgan va dengiz turlarini oʻz ichiga olmaydi“. (inglizcha: A Manual of Vertebrates of the Northern United States Including the District East of the Mississippi River and North of North Carolina and Tennessee, Exclusive of Marine Species).

1878-yilga kelib u falsafa fanlari doktori ^[1] boʻldi. 1879-yilda esa Indiana universitetida zoologiya professori lavozimini egalladi. 1880-yilda Berd sharafi bilan uyushtirilgan, mamlakat baliqchilikni tekshirish munosabati bilan Jordan AQShning butun Tinch okeani sohillari boʻylab, Meksikadan Kanada chegarasigacha boʻlgan baliqlarni oʻrganish uchun ekspeditsiya uyushtiradi. 1884-yilga kelib esa zoologiya professori tomonidan Indiana universiteti prezidenti boʻlish taklifi beriladi. Garchi Jordan ilm-fan bilan shugʻullangan boʻlsa-da, u samarali boshqaruvchi edi va universitetning moliyaviy ahvolini yaxshiladi.

1891-yilda Jordanga, Stanford universitetining birinchi prezidenti boʻlish taklifi beriladi. U rozi boʻladi; U bilan Indiana universitetining bir qator professorlari va talabalari Kaliforniyaga koʻchib ketishadi. Jordan 1913-yilgacha prezident va 1916-yilgacha esa kansler (universitet rahbari) lavozimlarida ishlagan.

1896-1900-yillarga kelib u Evermann bilan hamkorlikda toʻrt jildlik klassik Fishes of North and Middle America maʼlumotnomasini nashr etadi.

1905-yilga kelib, u oʻz xoʻjayini, universitet homiysi boʻlgan Jeyn Stenfordning oʻlimining tabiiy sabablarini eʼlon qilib, zaharlanganligi toʻgʻrisidagi dalillarni yashirdi.

20 asrga kelib u jurnalistika bilan shugʻullangan; patsifistik qarashlarga amal qildi, yevgenika boʻyicha bir qator asarlar nashr etdi. U urushni insonning eng kuchli shaxslarini yoʻq qiladigan gʻayritabiiy faoliyat deb hisoblaydi ^[2] .

David Starr Jordan 1931-yilga kelib, Palo-Altoda 80 yoshida vafot etdi.

1986-yilda ushbu olim sharafiga Jordan mukofoti taʼsis etilgan (inglizcha: David Starr Jordan Prize) har uch yilda bir yosh olimga evolyutsiya, ekologiya, populyatsiya biologiyasi yoki organizm biologiyasi sohasidagi innovatsion hissalari uchun beriladigan xalqaro mukofotdir.

Ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ilmiy ishlari

Manual of the Vertebrates of the Northern United States (1876)
Science sketches (1887)
Fishes of North and Middle America (1896—1900)
Animal Life: A First Book of Zoölogy (1900)
Food and Game Fishes of North America (1902)
Shore Fishes of Hawaii (1903)
Guide to the Study of Fishes (1905)
The Fish Fauna of the Tortugas Archipelago (1905)

Boshqa ishlari

Imperial Democracy (1899)
The Philosophy of Despair (1901)
Life's Enthusiasms (1906)
The Blood of the Nation (1901 i 1910)
California and the Californians (1911)
War and Waste (1913)
War's Aftermath (1914)
Ways of Lasting Peace (1916)
Democracy and World Relations (1920)
Days of a Man (1922) — avtobiografiya

Jordan nomi bilan atalgan taksonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „History of IU Presidents“ (en). 2012-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-iyun.
↑ „Papers of David Starr Jordan, CDG-A, Swarthmore College Peace Collection“ (en). 2012-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-iyun.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

The David Starr Jordan Prize ^(ingl.)
David Starr Jordan, Ichthyology at the Smithsonian ^(ingl.)

[1] „History of IU Presidents“ (en). 2012-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-iyun.

[2] „Papers of David Starr Jordan, CDG-A, Swarthmore College Peace Collection“ (en). 2012-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 29-iyun.

[1]

[2]