Chokto (millat)

Chokto, baʼzan xato Choktau, Choktavilar (inglizcha: Choktaw, oʻzlarini Chahta deb nomlashadi) – Amerika Qoʻshma Shtatlarining tub aholisi boʻlib, tarixan janubi-sharqda (hozirgi Missisipi, Alabama va Luiziana hududlarida) yashagan.

Etimologiyasi

Chokto nomining kelib chiqishi (transliteratsiya variantlari: Chatha, Chactas, Chato, Tchakta, Chocktaw) ispancha „chato“ yaʼni tekis soʻzidan kelib chiqqan boʻlishi mumkin, ammo Jon Swanton fikriga koʻra, ushbu nom qabila boshliqlaridan birining ismi boʻlgan.

Millat tarixi

Pushmataxa, choktolar sardori va AQSh generali, 1824-yil, Smitson Amerika sanʼati muzeyi

Choktolar Missisipi daryosi vodiysidagi Missisipi madaniyatining ajralmas bir qismi hisoblanadi. Tarixci Walter Williamsning fikriga koʻra, Shimoliy Amerikaning birinchi ispan kolonizatorlari choktolar bilan uchrashishgan. Chokto millati ilk marotaba 1675-yilgi fransuz yozma manbalarida tilga olinadi.

„Chokto qabilasi goʻzali“
1850-yil, rassom P. Roumer.

XIX asrda Chokto qabilasi Yevropa mustamlakachilarining koʻplab madaniy va texnologik yutuqlarini oʻzlashtirgan „5 sivilizatsiyalashgan qabila“ning biri sifatida mashhurlikka erishadi.

Chokto qabilalarining kichik guruhlari Alabama, Luiziana va Texas shtatlarida istiqomat qilishiga qaramay, faqatgina Oklaxomadagi Chotkolar millati va Missisipi chokto-indeyslarigina rasmiy tan olingan.

AQSh mustaqillik urushi davrida Choktolarning katta qismi AQSh tarafdorlarini qoʻllab-quvvatlaydi. Choktolar 1812-yilgi urush davrida ham, Krik urushi (qizil tayoqlar urushi), xususan Yangi Orlean jangi, davrida ham qoʻllab-quvvatlaydi.

Adabiyotlar

• Bartram, Uilyam. Sayohat… Chaktolar mamlakati…, Filadelfiya: Jeyms va Jonson tomonidan chop etilgan, 1791 yil.
• Bushnel, Devid I. Smitson institutining Amerika etnologiya byurosi byulleteni 48: Bayou Lakombning Choktausi, Sent. Tammany Parish, Luiziana. Vashington, DC: Hukumat bosmaxonasi, 1909 yil.
• Byington, Cyrus. Smitson instituti Amerika etnologiya byurosi byulleteni 46: Chokto tilining lugʻati. Vashington, DC: Hukumat bosmaxonasi, 1915 yil.
• Karson, Jeyms Teylor. Yorqin yoʻlni qidirish: Missisipi choktolari tarixdan oldingi davrdan olib tashlanishigacha . Linkoln: Nebraska universiteti matbuoti, 1999 yil.
• Klark, Xyuitt. Meridiandagi momaqaldiroq, Lone Star Press, Spring, Texas, 1995 yil.
• Gallovey, Patrisiya (1998). Chocto Ibtido 1500-1700 Linkoln, Nebraska: Nebraska universiteti matbuoti. ISBN 0-8032-7070-4 .
• Xaag, Marsiya va Genri Uillis. Chokto tili va madaniyati: Chahta Anumpa. Norman, Okla.: Oklaxoma universiteti matbuoti, 2001 yil.
• Jimmie, Rendi va Jimmie, Leonard. NANIH WAIYA jurnali, 1974 yil, I jild, 3-raqam .
• Lincekum, Gideon. Pushmataha: Chokto rahbari va uning odamlari. Tuscaloosa: Alabama universiteti matbuoti, 2004 yil.
• Mould, Tom. Chokto ertaklari. Jekson, Miss: Missisipi universiteti nashriyoti, 2004 yil.
• OʻBrayen, Greg. Inqilobiy davrda choktolar, 1750-1830 . Linkoln: Nebraska universiteti matbuoti, 2002.
• OʻBrayen, Greg. „ Mushulatubbee va Chokto: boshliqlar oʻzgaruvchan dunyoga qarshi .“ 2001 yil.
• OʻBrayen, Greg. " Pushmataha: Choktaw jangchisi, diplomat va boshliq. "2001.
• Pesantubbee, Mishel E. Chokto ayollari xaotik dunyoda: mustamlaka janubi-sharqidagi madaniyatlar toʻqnashuvi. Albuquerque, NM: Nyu-Meksiko universiteti, 2005 yil.
• Tingl, Tim. Chokto yoʻlida yurish. El Paso, Teksas: Cinco Puntos Press, 2003 yil.
• Missisipi Chokto rezervatsiyasi va zahiradan tashqari ishonchli er, Missisipi Qoʻshma Shtatlar aholini roʻyxatga olish byurosi (AQSh aholini roʻyxatga olish byurosi)