Buyuk Sejong
Qirol Sejong[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qirol Sejong, olim, maorif va taʼlimga katta eʼtibor bergan. U madaniy, iqtisodiy va ilmiy tadqiqotlarni ilgari surdi. U koreys yozuvi hanʼgulni yaratdi. Koreya bugungi kunda uning boshqaruvining boshqa koʻplab doimiy afzalliklaridan foydalanadi[1].
Hayot faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Buyuk" boʻlgan qirol Sejong Choson qirolligining (1392-1910) eng koʻzga koʻringan koreys qirollaridan biri hisoblanadi. 1397-yilda tugʻilgan. Sejong 22 yoshida taxtga oʻtirdi, oʻshanda otasi qirol Tʼaejong uning foydasiga taxtdan voz kechdi. Hayot tarzi va xulq-atvori qirollikka yaroqsiz deb topilgan taxtning qonuniy vorisi, eng katta akasi oʻrniga tanlangan Sejong Choson qirolligining toʻrtinchi monarxi boʻldi. Uning 1450-yilgacha davom etgan hukmronligi Koreyada koʻpincha Oltin asr deb ataladigan katta madaniy va intellektual yutuqlar davri edi[2].
.jpg){kind=link}
Boshqaruvi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qirol Sejong qirollik asos solgan konfutsiylik tamoyillari asosida boshqargan. Bu tamoyillar oʻz ichiga adolat va adolat hukmron va sub’ekt oʻrtasidagi munosabatlarni tavsiflashi kerak degan gʻoyani oʻz ichiga oladi. Qirol Sejong yaxshi hukumatning asosini keng koʻlamli bilimga, fazilatga va isteʼdodli odamlarni tanib olish va davlat xizmati uchun ishlatish qobiliyatiga ega hukmdor deb hisoblardi[3].
Islohotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Maʼmur sifatida qirol Sejong koʻplab ilgʻor gʻoyalarni kiritdi va oddiy xalq hayotini yaxshilash uchun islohotlarni amalga oshirdi. Qurgʻoqchilik va suv toshqini davrida u yordam dasturlarini tuzdi va oziq-ovqat va boshpana bilan taʼminlash uchun markazlar ochdi. Muvaffaqiyatsiz hosilni boshdan kechirayotgan dehqonlar uchun u Koryo qirolligi davrida (918-1392) qoʻllanilgan kredit tizimini tikladi, bunda hukumat tomonidan saqlangan ortiqcha donlar nominal foizlar bilan natura shaklida qaytarilishi uchun ularga qarz berildi[4].
Taʼlim islohotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qirol Sejong, taniqli konfutsiy olimi, stipendiya va taʼlimga katta eʼtibor bergan. U Koreyaning madaniy, iqtisodiy va siyosiy merosi boʻyicha tadqiqotlar olib bordi va fan, falsafa, musiqa va tilshunoslik sohalarida koʻplab yangi ishlanmalarga homiylik qildi. Yosh olimlarni oʻz vaqtlarini oʻqishga bagʻishlashga undash uchun u grantlar va davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlashning boshqa shakllarini taʼsis etdi. Uning eng koʻzga koʻringan yutuqlari koreys alifbosi yoki hanʼgulning yaratilishidir. Ilgari olimlar mumtoz xitoy tilini oʻrgangan va adabiy maqsadlarda xitoy yozuviga tayangan, ammo koreyslarning soʻzlashuv tiliga mos yozuvi yoʻq edi. Hangul ixtiro qilingunga qadar ular talaffuzi uchun baʼzi xitoycha belgilardan, baʼzilari esa xalq tilini ifodalash uchun maʼnosi uchun ishlatadigan noqulay va noqulay tizimlardan foydalanganlar. shakllanishi, koreyscha tovushlar va tuzilmalarni yetarli darajada ifodalay olmadi. Bundan tashqari, xitoycha belgilarning murakkabligi, oʻrganish va oʻzlashtirish uchun imtiyozli boʻlmaganlar uchun yozuv tizimini juda qiyinlashtirdi.Qirol Sejong koreyslarga murakkab xitoy tizimidan boshqa yozma ifoda vositalarini taqdim qilmoqchi edi. Shu maqsadni koʻzlab, u bir guruh olimlarga koreys tilidagi tovushlarni toʻgʻri ifodalaydigan va hamma odamlar oson oʻrganadigan fonetik yozuv tizimini yaratishni topshirdi. Tizim 1443-yilda yakunlandi.
Dastlab, han'guldan foydalanishga koʻplab olimlar va davlat amaldorlari qarshilik koʻrsatdilar. Ularning taʼkidlashicha, undan foydalanish taʼlim va hukumat boshqaruviga toʻsqinlik qiladi, bu ikkalasi ham Xitoy yozuv tizimiga bogʻliq edi. Biroq, shunga qaramay, qirol Sejong mashhur sheʼrlar, diniy sheʼrlar va mashhur maqollarni hanʼgul tiliga tarjima qilishni buyurdi. Shunday qilib, Hangul tilshunoslikdan tashqari siyosiy yutuq ham edi[5].. Qirol Sejong katta miqdordagi adabiy asarlar yaratishni tajlif qildi. U kitobni oʻz xalqi orasida taʼlim-tarbiyani yoyish vositasi deb bildi. U topshirgan birinchi asarlardan biri Koryo qirolligi tarixi edi. Boshqalar esa ishlab chiqarishni koʻpaytirish uchun dehqonchilikning takomillashtirilgan usullari boʻyicha qoʻllanma, namunaviy farzandlik dalolatnomalarining qayta koʻrib chiqilgan va kengaytirilgan toʻplami hamda inson munosabatlari bilan bogʻliq boʻlgan burch va mas’uliyatning tasvirlangan kitobini oʻ ichiga olgan. Qirol Sejong Koreya sivilizatsiyasiga bir qancha boshqa yoʻllar bilan ham hissa qoʻshgan. U Koreyada 1234-yilda ixtiro qilingan harakatlanuvchi metall turini takomillashtirishni amalga oshirdi. U koreys va xitoy musiqalari uchun nota yozuvlarini ishlab chiqish tashabbusi bilan chiqdi, turli musiqa asboblari dizaynini yaxshilashga yordam berdi va orkestr musiqasi kompozitsiyasini ragʻbatlantirdi. Qirol Sejong shuningdek, yomgʻir oʻlchagich, quyosh soati, suv soati, samoviy globuslar, astronomik xaritalar va quyosh tizimining mexanik tasviri kabi koʻplab ilmiy ixtirolarga homiylik qildi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Kallie, Web „Buyuk Sejon“ (uzbekcha). © 2022 uz.eferrit.com (8-may, 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil. [sayt ishlamaydi]
- ↑ CENTER FOR, GLOBAL EDUCATION „King Sejong the Great“ (uzbekcha) (8-may, 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil.
- ↑ CENTER FOR, GLOBAL EDUCATION „King Sejong the Great“ (uzbekcha) (8-may, 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil.
- ↑ CENTER FOR, GLOBAL EDUCATION „King Sejong the Great“ (uzbekcha) (8-may, 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil.
- ↑ Wikitjr, Web „Büyük Sejong - Sejong the Great“ (uzbekcha) (8-may, 2013-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil.