Boyabat
Boyabat | |
|---|---|
| Tuman | |
 | |
| 41°29′0″N 34°46′0″E / 41.48333°N 34.76667°E G OKoordinatalari: 41°29′0″N 34°46′0″E / 41.48333°N 34.76667°E G O | |
| Mamlakat | Turkiya |
| Rasmiy til(lar)i | Turk |
| Aholisi (2018,2021) |
44,608, 44,004 |
| Vaqt mintaqasi | UTC+03.00(TSI) |
| Telefon kodi | +90 |
| Pochta indeks(lar)i | 57200 |
|
| |
Boyabat — Turkiyaning Qoradengiz mintaqasida joylashgan Sinop viloyatiga qarashli tuman hisoblanadi. Uning nomi (Boy-Abat) keng, tekis, yaxshi ishlangan yer degan maʼnoni anglatadi[1].
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Balandligi, uzunligi, qabilasi, nasl-nasabi, qabilasi; abath magʻrur yoki qurilgan degan maʼnoni anglatsa-da, u bir vaqtlar Islom va Xristian olamlari chegarasidagi „Serxat klanining qal’asi“ boʻlganligi sababli boy-abad deb nomlangan deb ishoniladi. Boshqa bir mish-mishlarga koʻra, uning nomi „uzun tekislik“degan maʼnoni anglatadi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tuman miloddan avvalgi 600-yillarda tashkil etilgan deb taxmin qilinadi. Hisob-kitoblarga koʻra, bu hududga birinchi boʻlib Kaşkalar asos solgan.
Boyabat Gaşka, Xett, Paflagoniya, Lidiya (miloddan avvalgi 590), Fors (miloddan avvalgi 548), Makedoniya (miloddan avvalgi 330), Pont (miloddan avvalgi 300), Rim (miloddan avvalgi 60), Vizantiya (milodiy 390) sharafiga nomlangan.
Miloddan avvalgi 300-yillar va miloddan avvalgi 60-yillar orasida Pontus qirolligining gʻarbiy chegarasi, turli Yunoniston, Makedoniya davlatlari va keyinchalik Rim imperiyasining oʻsishiga hissa qoʻshgan va shaharga qaragan katta qoyali tepalik ustiga qurilgani taxmin qilingan Boyabat qalʼasi vaqt oʻtishi bilan shaharning ahamiyatini oshirishga hissa qoʻshgan.
Boyabat birinchi marta 1071-yilda Manzikert jangidan keyin turklar qoʻliga oʻtdi. Usmonli imperiyasining himoyasiga kirishi esa Fatih Mehmet Trabzon yunon imperiyasini qoʻlga kiritgandan soʻng boʻldi. 1924-yilda viloyat boʻlgan Sinop bilan bogʻlanib, shaharning eng katta tumaniga aylandi[2].. Tumanda Usmonlilar imperiyasiga oid koʻplab asarlar mavjud. Akmescit masjidi, hozir xaroba boʻlgan Çay mahallasidagi madrasa, Daylı maqbarasi, AşıklıTekke maqbarasi, Katta masjid, Bekir Posho suv kanali va boshqalar. Respublika davrida tuman Sinop viloyatiga aylangan boʻlsa-da, jadal rivojlanishda davom etmoqda.
Manzili[tahrir | manbasini tahrirlash]
Boyabat; Sharqda Durağan, gʻarbda Hanönü-Taşköprü, shimolda Ayancık-Sinop Gerze va Erfelek, janubda Saraydüzü — Kargı tumanlari bilan oʻralgan. Yeri 2, 3, 4 geologik vaqtlarda shakllangan. Yeri baland togʻ tizmalaridan iborat. Depressiyalar va sel yoriqlari ham diqqatga sazovordir. Tumandan Kızılırmakning bir filiali boʻlgan Gökırmak oʻtadi.
Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tuman iqtisodiyoti sanoat, qishloq xoʻjaligi, chorvachilik va oʻrmon xoʻjaligidan iborat. Tumanda 30450 gektar qishloq xoʻjaligi yerlari mavjud boʻlib, ularning 50% i dala ekinlari hisoblanadi. Asosiy qishloq xoʻjaligi mahsulotlari: bugʻdoy, arpa, guruch, loviya, qand lavlagi. Boʻyobod qishloq xoʻjaligi mahsuloti sifatida sholi bilan mashhur. Tumanda 100296 gektar oʻrmon yerlari mavjud. Oʻrmon mahsulotlari: 14000 m³ loglar, 350 m³ sim ustunlar, 3500 m³ shaxta ustunlari, 13000 m³ qogʻozli yogʻochlar, 18350 m³ koʻtaruvchi yogʻoch, 6500 m³ oʻtin.
Tumanda 33000 qoʻy, 650 bosh toza madaniy qoramol, 6700 tukli echki, 11500 bosh zotli qoramol, 320 angora echkisi, 8700 bosh chorva mollari, 1050 bufalo, 260 ot, 145 xachir va 1040 eshak bor.
Tuman sanoat korxonalari (Toprak Sanoati) tomonidan ishlab chiqariladigan tovarlar savdo sohasida muhim oʻrin tutadi. Haftada ikki marta ochiladigan bozor mahallada ishlab chiqarilgan mahsulotlarni baholashda muhim rol oʻynaydi. Tumanda davlat va xususiy sektorlarga tegishli 6 ta bank filiali mavjud. Bular T. C. Vaqf banki, T. C. Ziraat, Xalq Banki, Turkiya Ish Banki, Denizbank va Akbank. Savdo va sanoat palatasi mavjud. 20 ta qishloq xoʻjaligi qishloq xoʻjaligi kooperativlari, 22 ta qishloq xoʻjaligi irrigatsiya kooperativlari, 63 ta qurilish kooperativlari, 2 ta isteʼmol kooperativlari, 4 ta avtomobil kooperativlari, 1 ta kichik sanoat maydonchalari kooperativlari, 1 ta savdogarlar va hunarmandlar garov kooperativlari mavjud.
Aholi va demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shahar aholisining aksariyati qishloqlardan yoki shahar markazidan koʻchib kelgan va nafaqaga chiqqanidan keyin qaytib kelganlardan iborat. 2000-yillardan keyin tuman munitsipaliteti anʼanaviy shahar yarmarkasiga teatr festivalini qoʻshish orqali shahardagi madaniy faoliyatni oshirishga harakat qilmoqda.Andoza:Türkiye ilçe nüfus/Sinop/Boyabat Eslatma: 1990-yilda Saraydüzü tumani tashkil etilgandan soʻng aholi kamaydi.
Salomatlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tumanda 145 oʻrinli davlat kasalxonasi joylashgan boʻlib, u 1950-yilda 20 oʻrinli poliklinika sifatida ish boshlagan va bugungi kunda „B“xizmat koʻrsatish klassi mezonlariga javob beradi. 1998-yilda kasalxona Zinjirlikuyu tumanidan Chamlija tumaniga koʻchib oʻtdi[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „http://www.nisanyansozluk.com/?k=abat&x=-1309&y=-240“. 7 ocak 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 ocak 2014.
- ↑ „Boyabat Tarihi“. www.boyabat.bel.tr. 12 ağustos 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 ekim 2022.
- ↑ „Tarihçe“. boyabatdh.saglik.gov.tr. 27 şubat 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24 nisan 2021.