Bosniya va Gersegovina ommaviy axborot vositalari
Bosniya va Gersegovina ommaviy axborot vositalari — Bosniya va Gertsegovinada (BH) joylashgan axborot vositalariga ishora qiladi. Televideniye, radio, jurnal va gazetalar reklama, obuna va sotish orqali daromadl qiladi va ular davlat va tijorat korporatsiyalari tomonidan boshqariladi. . Garchi siyosiy va ishbilarmonlik tazyiqlari, maʼmuriy boʻlinish bilan birga jurnalistlar va ommaviy axborot vositalarining mustaqilligiga xalaqit berayotganligini takidlash joiz boʻlsada, Bosniya va Gersegovina Konstitutsiyasi soʻz erkinligini kafolatlaydi[1]. Urushdan keyin murakkab ichki siyosiy tuzimni boshdan kechirayotgan mamlakat sifatida Bosniya va Gersegovinaning media tizimi oʻzgarish ostida boʻlgan. Urushdan keyingi dastlabki davrda (1995-2005) ommaviy axborot vositalarini rivojlantirishga asosan xalqaro hamkorlar va yirik agentliklarning rahbarlari boshqargan va ular ommaviy axborot vositalarini rekonstruksiya qilish, diversifikatsiya qilish, demokratlashtirish va professionallashtirishga yordam berish uchun sarmoya kiritgan[2][3].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bosniya va Gersegovinadagi urush paytida aksariyat ommaviy axborot vositalari hokimiyat, armiya va fraksiyalarning tashviqot vositalariga aylangan va Sarayevo Oslobodjenje bundan mustasno. Oʻshandan beri etnik ziddiyatlarning oldini olishga qaratilgan harakatlar ommaviy axborot vositalarida muvaffaqiyatsiz boʻlgan[4].
Jurnalistlarning holati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bosniya va Gersegovinada professional va tajribali jurnalistlar kam uchraydi. Jurnalistlar malakali boʻlishlariga qaramay, nisbatan kamroq maosh oladilar va ommaviy axborot vositalarining moliyaviy qiyinchiliklari tufayli ularga koʻpincha yetarli darajada yaxshi maosh toʻlanmaydi. Ishning haddan tashqari koʻpligi va vaqt yetmasligi jurnalistlarning soxta axborotlarga tayangan holda isbotlanmagan axborot yetkazishiga yoki ishonchsiz manbalardan foydalanishga undaydi. Onlayn ommaviy axborot vositalari ham koʻpincha mualliflik huquqi standartlariga rioya qilmaydi[5]. Koʻpgina jurnalistlar tegishli mehnat shartnomalarisiz ishlaydilar. Koʻpincha odatdagi ish soatlari yoki undan ham uzoqroq ishlashlari oqibatida ularning sogʻligʻi yomonlashuviga olib kelgan va pensiya jamgʻarmalari davlat tomonidan qoplab berilmagan.
Ommaviy axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
2014-yilda Bosniya va Gersegovinada sakkizta kundalik gazeta (asosan xususiy), 189 ta haftalik yoki oylik gazeta va jurnallar, 142 ta radiostansiya, 43 ta televizion stansiya va sakkizta axborot agentligi mavjud edi. Shunga qaramay, koʻplab fuqarolar bir nechta manbalardan foydalanish imkoniyatiga ega boʻlmaganlar[6].
Bosniya-Gersegoviniya savdo nuqtalari koʻpincha partiyaviy va turli etnik va siyosiy guruhlarga tegishliligi uchun iqtisodiy tanazzul ularning siyosiy va tijorat manfaatlariga qaramligini kuchaytirib, mamlakatda senzuraning kuchaytishiga olib kelgan. Serb Respublikasi hukumati bunday nashrlarni toʻgʻridan-toʻgʻri subsidiyalashga harakat qilgan boʻlib, koʻplab mahalliy ommaviy axborot vositalari esa davlat tomonidan mablagʻ bilan taʼminlanishgan. Jamoat ommaviy axborot vositalarining reklamadan daromad olishi qonuniy ravishda taqiqlangan va bu ularning rivojlanish samarasini sezilarli tarzda kamaytirgan. Shuningdek ushbu davlatlar ommaviy axborot vositalarining mulkchilik tuzilishi noaniq boʻlib kelmoqda[7].
Kino sanoati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bosniya va Gersegovinada kino tarixi 1897-yil 27-iyulda birinchi film namoyishi etilishi bilan boshlangan. Biroq, kino sanoatining rivojlanishi faqat Ikkinchi jahon urushidan keyin sodir boʻlgan. Mamlakatda bugungi kunga qadar 120 ta badiiy va yuzlab hujjatli va qisqa metrajli filmlar suratga olingan boʻlib, shundan soʻnggi oʻn yillikda 20 ga yaqini (asosan hamkorlikda suratga olingan) film va seriallar mavjud[8][9].
2008-yilda Bosniya va Gersegovinada 50 ta kinoteatr boʻlib, ularda 7409 ta film namoyish etilgan. Ulardan 503 tasi mahalliy agentliklar bilan hamkorlikda ishlab chiqarilgan filmlardir. Kino tomoshabinlar soni yildan yilga kamayib borgan boʻlib, 2003-yilda 643,009 kishidan 2008-yilda 236,517 kishiga kamaygan[10][11].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Freedom House, Press Freedom report 2015, Bosnia and Herzegovina
- ↑ Hozić, 2008; Thompson & De Luce, 2002; Kurspahić, 2003; Jusić, 2006
- ↑ Tarik Jusić, „Bosnia and Herzegovina Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh.“, EJC Media Landscapes - ↑ „Bosnia-Hercegovina profile — Media“, BBC News, 18 December 2012. Retrieved 30 January 2014.
- ↑ Freedom House, Press Freedom report 2015, Bosnia and Herzegovina
- ↑ Freedom House, Press Freedom report 2015, Bosnia and Herzegovina
- ↑ Freedom House, Press Freedom report 2015, Bosnia and Herzegovina
- ↑ Tarik Jusić, „Bosnia and Herzegovina Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh.“, EJC Media Landscapes - ↑ Udruzenje filmskih radnika Bosne i Hercegovine
- ↑ Tarik Jusić, „Bosnia and Herzegovina Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh.“, EJC Media Landscapes - ↑ Agency of Statistics of Bosnia and Herzegovina, 2009: 18