Bolalar uchun jinsiy o'yinlar
Bolalarning jinsiy oʻyinlari – bu inson jinsiy hayotining rivojlanish bosqichi boʻlib, u bolalik davridan boshlanadi. Bolalar jinsiy oʻyinlari bolalar jinsiy hayotining xulq-atvorini ochib beradi va 3-7 yoshli bolalar orasida ancha keng tarqalgan[1]. Bolalarning jinsiy oʻyinlari ham shaxsning Gender inderntifikatorini rivojlantirish shaklidir. Bolalar jinsiy oʻyinlarining kuzatilgan koʻrinishlari keng koʻlamli boʻlib, qoʻgʻirchoqlar, boshqa bolalar bilan jinsiy harakatlar, oʻzaro namoyishlar va simulyatsiya qilingan jinsiy aloqani oʻz ichiga oladi[2].
Bolalik davridagi jinsiy rivojlanish toʻgʻrisida juda kam empirik maʼlumotlar mavjud, u asosan kattalardan olingan – kuzatish yoki retrospektiv. Bolalar jinsiy hayotining namoyon boʻlishi haqidagi gʻoyalar, xususan, bolalar jinsiy oʻyinlari munozarali[3].
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Turli tadqiqotlar natijalariga koʻra, maktabgacha va boshlangʻich maktab yoshidagi bolalarning 45 foizdan 85[4] foizigacha jinsiy oʻyinlarga jalb qilingan. Boshqa bolalar bilan jinsiy oʻyinlar ijtimoiylashuvning bir qismi va jinsiy aʼzolar bilan oʻynashning kengayishi deb ishoniladi[5]. Oʻyinlar odatda bir xil yoki turli jinsdagi tengdoshlar bilan oʻtkaziladi.
Subyektiv ravishda, bolalar bunaqangi oʻyinlarni erotik yoki jinsiy oʻyin sifatida qabul qilmaydilar, chunki bu yoshda ular jinsiy qoʻzgʻalishni boshqa jismoniy qoʻzgʻalishlarni ajrata olmaydilar, masalan, bolalar koʻpincha jinsiy aʼzolarga teginish hissini qitiqlash deb oʻylaydilar. Jinsiy faoliyatni intim deb tasniflashga imkon bermaydigan jinsiy aloqaning kontseptual tushunchasi.
Bolalar jinsiy oʻyinlarining turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bolalar jinsiy oʻyinlarining tasnifi tarixiy davr va jamiyatga qarab farq qiladi. chunki oʻyin syujetlari madaniyatdan olingan.
Ekstremal ifoda darajasi Samoa orollari qabilalari orasida kuzatiladigan birodarlar oʻrtasidagi qoʻshma oʻyinlarga tabu boʻlishi mumkin (Margaret Meadning bolaligidagi etnografik tadqiqotlarga koʻra[6]). 9 yoshdan boshlab aka-uka va opa-singillari bilan birga ovqatlanish, yonma-yon oʻtirish yoki bir-biriga osongina murojaat qilish taqiqlanadi. Bu taqiq balogʻat yoshidan va qarigungaca davom etadi, toki ular bir-birining huzurida xijolat boʻlishni toʻxtatmaganicha davom etadi[6].
Evropa madaniyatida bolalar jinsiy oʻyinlarining quyidagi mazmuni ajralib turadi:6/7 yoshga yetgandan soʻng, kattalar jinsiy oʻyinlarni kamroq payqashadi.
- Qoʻgʻirchoqlar bilan oʻyinlar, bu erda bolalar jinsiy ohanglar bilan syujetni rivojlantiradi. Ularda koʻpincha stereotipik oilaviy munosabatlarning takrorlanishi, qoʻshimcha ravishda xiyonat haqidagi hikoyalar, odam oʻgʻirlash hikoyalari, xoʻjayin va unga boʻysunuvchi oʻrtasidagi munosabatlarning rivojlanishi va bolaning kattalar dunyosida kuzatgan narsalaridan olingan boshqa xayoliy hikoyalar mavjud. Bunday holda, tanlangan qoʻgʻirchoqlar bola uchun qarama-qarshi yoki bir jinsli boʻlishi mumkin, harakatlar ketma-ketligi va syujet hikoyasining rivojlanishi muhimroqdir, bu esa bolalarning jinsiy oʻyinlarida haqiqiy jinsiy maʼno yoʻqligini yana bir bor isbotlaydi.
- Rolli oʻyinlar, har qanday bosqichda jinsiy elementlar mavjud. Eng keng tarqalgan syujet shifokor oʻyini boʻlib, unda bir bola shifokor yoki hamshira rolini oʻz zimmasiga oladi, ikkinchisi esa bemorga aylanadi. Oʻyinning mohiyati bemorning tanasini tekshirishdan iborat boʻlib, fitna bu harakatlarni maqbul qiladigan asosdir [4] . Oilaviy oʻyinlar ham keng tarqalgan boʻlib, bu erda oilaning rol tuzilishini oʻynashdan tashqari, jinsiy aloqa sahnalariga taqlid qilish mumkin.
- Koʻrgazmali oʻyinlar: „Menga oʻzingnikini koʻrsat, men ham senga nima borligini koʻrsataman“[2] tamoyiliga asoslangan birgalikda yechinish va boshqaning tanasini tekshirish, hech qanday rollarni qabul qilishni talab qilmaydi.
6/7 yoshga yetgandan soʻng, kattalar jinsiy oʻyinlarni kamroq payqashadi. Biroq, ular yoʻqolib ketmaydi, aksincha, rivojlanishning umumiy darajasi, xususan, ong va irodaning rivojlanish darajasi va madaniy meʼyorlarni tushunishga olib keladi. Bolalarning xatti-harakatlarini murakkablashtiradi va bunday harakatlarni ota-onalaridan yashirincha amalga oshirishga imkon beradi.
Bolalar jinsiy oʻyinlarining motivlari va maqsadlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bolalarning tanasiga, jinsiy aʼzolariga eʼtibor qaratish sabablari va ular bilan bajariladigan harakatlarga qiziqish, kognitiv va tadqiqotga qiziqishdir[7]. Bu xatti-harakatning maqsadi bilim olishdir. Bundan tashqari, kattalarga taqlid qilish harakatlari muhim motivlarga aylanadi. Bolalarning shahvoniyligini ifodalash darajasi, jinsiy oʻyinning chegarasi oilada mavjud boʻlgan umumiy jinsiy zoʻriqishlarga bogʻliq[8]. Shuningdek, muhim ijtimoiy motiv – bu bolaning kattalar rolini oʻz zimmasiga olish istagi, bu ijtimoiy munosabatlarga yoʻnaltirish maqsadiga xizmat qiladi[9]. Bolalar jinsiy oʻyinlari butun bolaning aqliy rivojlanishi uchun muhim boʻlgan rolli oʻyinlarning oʻsmirlik davriga toʻgʻri keladi va ular bilan bir xil mantiqqa qurilgan.
Bolalikdagi jinsiy oʻyinning rivojlanishga taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Retrospektiv va tarixiy tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, bolalik davridagi jinsiy oʻyinlarda ishtirok etish jinsiy xulq-atvorga[1], psixologik farovonlikka[10][11] yoki ijtimoiy moslashuvga[11] taʼsir qilmaydi.
Shuningdek qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 John DeLamater, William N. Friedrich. Human sexual development // The Journal of Sex Research. — 2002-02-01. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 0022-4499. — DOI:10.1080/00224490209552113.
- ↑ 2,0 2,1 .
- ↑ The Continuum Complete International Encyclopedia of Sexuality, 2003.
- ↑ 4,0 4,1 Lamb S., Coakley M. Normal childhood sexual play and games – differentiating play from abuse // Child Abuse & Neglect. — 1993. — Aprel. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1016/0145-2134(93)90026-2.
- ↑ Brilleslijper-Kater S.N., Baartman H.E.M. What do Young Children Know About Sex? Research on the Sexual Knowledge of Children Between the Ages of 2 and 6 Years // Child Abuse Review. — 2000. — Sentyabr. — Andoza:Бсокр.
- ↑ 6,0 6,1 Мид Маргарет. Культура и мир детства. Избранные произведения. М.: Наука, 1988.
- ↑ Каган В.Е.. Воспитателю о сексологии, 1991.
- ↑ Мартель В.. Сексуальность, любовь и гештальт, 2006.
- ↑ Эльконин Д. Б. Психология игры, 2-е, 1999.
- ↑ Evan Greenwald, Harold Leitenberg. Long-term effects of sexual experiences with siblings and nonsiblings during childhood(ingl.) // Archives of Sexual Behavior. — 1989-10-01. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — DOI:10.1007/BF01541971. Архивировано 16 iyun 2018 года.
- ↑ 11,0 11,1 Paul Okami, Richard Olmstead, Paul R. Abramson. Sexual experiences in early childhood: 18‐Year longitudinal data from the UCLA family lifestyles project // The Journal of Sex Research. — 1997-01-01. — Andoza:Бсокр, Andoza:Бсокр. — Andoza:Бсокр. — ISSN 0022-4499. — DOI:10.1080/00224499709551902.