Benoa koʻrfazi

Benoa (indon. Teluk Benoa — Benoa koʻrfazi) — Indoneziyadagi Bali orolining janubiy qismidagi dengiz koʻrfazi. U Balini sharqda joylashgan kichik orollar guruhidan ajratib turadigan Badung boʻgʻoziga kiradi.

Benoa koʻrfazi

Koʻrfaz nomi uning qirgʻogʻida joylashgan bir qator geografik ob’ektlar nomi bilan mos keladi. Xususan, bu yerda qirgʻoqda, asosan, sunʼiy orolda, Balidagi eng katta dengiz porti Benoa porti joylashgan.

20-asrning oxiridan boshlab, Balining ushbu qismida yangi hududlarni yaratishga qaratilgan xarakatlar natijasida koʻrfazning suv maydoni asta-sekin kamayib bormoqda. Bu esa jiddiy ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni keltirib chiqaradi.

Geografik joylashuv

Benoaning yuqoridan koʻrinishi

Benoa koʻrfazi Bali orolining janubiy qismida -Malay arxipelagiga kiruvchi Kichik Sunda orollarining eng gʻarbiy qismida joylashgan. Bu Balini sharqdagi uchta kichik oroldan ajratib turadigan Badung boʻgʻozining bir qismidir: Nusa Penida, Nusa Lembongan va Nusa Cheningan. U yarim doira shakliga oʻxshash shaklga ega. Sohilning katta qismi Balining janubiy uchi boʻlgan Bukit yarim oroliga va Bukit orolni asosiy qism bilan bogʻlaydigan istmusga toʻgʻri keladi. Koʻrfaz Badung boʻgʻozi suvlaridan butunlay ajratilgan — Bukit yarim orolining shimoli-sharqiy qirgʻogʻidan choʻzilgan besh kilometrlik qum uyumi, shuningdek, Benoa burun uchi va asosiy hudud oʻrtasida joylashgan Serangan oroli toʻsib turadi. Shunday qilib, u Badung boʻgʻozi bilan shimoldan va Serangan janubidan ikkita tor boʻgʻoz orqali tutashadi. 2001-yilda shimoliy boʻgʻoz orqali avtomobil koʻprigi qurilgan.

-8.7583/115.2056

2014-yil holatiga koʻra, koʻrfazning maydoni taxminan 20 km² ni tashkil qiladi. Lekin, uni aniq oʻlchashning imkoni yoq', chunki qirgʻoqning koʻp qismlari botqoq bilan qoplangan va shuning uchun doimiy aniq konturlarga ega emas.

Maʼmuriy jihatdan, koʻrfaz qirgʻoqlarining katta qismi Bali provinsiyasining Badung tumaniga toʻgʻri keladi, shuningdek Serangan oroli — Denpasar munitsipalitetiga tegishli. Toʻgʻridan-toʻgʻri qirgʻoqda 12 ta qishloq tipidagi aholi punkti mavjud.

Orolga aralshuv

1980-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab, koʻrfazning turli qismlarida yangi hududlarni shakllantirish ishlari olib borildi. Bu davrda Benoa akvatoriyasining shimoliy qismini oʻzlashtirish natijasida sunʼiy orol yaratilib, uning ustiga yirik port terminali qurildi, Serangan oroli hududi ham bir necha barobar kattalashtirildi. Seranganning yiriklashishi sakkizta kichik orolning qurishiga, shuningdek, Benoani dengiz bilan bogʻlaydigan ikkala boʻgʻozning sezilarli darajada torayishiga olib keldi. Shimoliy boʻgʻozning kengligi, dastlab taxminan 300 metr boʻlib, bir necha oʻn metrga qisqardi. Serangan va Bali oʻrtasidagi koʻprik 1 km dan oshdi. 2014-yilda Indoneziya hukumati Benoa akvatoriyasining 75 foizini toʻldirish va unda bir nechta sunʼiy orollar yaratishni nazarda tutuvchi yanada yirikroq loyihani maʼqulladi. Yangi tashkil etilgan hududlarda mehmonxona va kurort majmualari, shuningdek, turli transport va ijtimoiy infratuzilma obyektlarini qurish rejalashtirilgan.

XX asr boshlarida Golland savdo kemasi Benoa koʻrfazida

Tabiiy sharoitlari

Koʻrfazning chuqur emas aksincha sayoz xisoblanadi — koʻp joylarda u 2 metrdan oshmaydi. Shu bilan birga, uning sharqiy qismida, shuningdek, Benoani dengiz bilan bogʻlaydigan shimoliy boʻgʻozda yirik dengiz kemalarining portga oʻtishini taʼminlash uchun chuqurlashtirilgan maxsus maskan vujudga yaratilgan. Benoyaga oqib oʻtadigan beshta kichik daryo, ayniqsa qirgʻoq suvlarida suvning sezilarli darajada chuchuk.

Benoaning flora va faunasi juda boy va xilma-xildir. Uning qirgʻoqlari asosan zich mangrovlar bilan qoplangan, ularning umumiy maydoni 2014-yil holatiga koʻra 1395 gektarni tashkil etadi — Balining barcha mangrov oʻrmonlari maydonining 63%. Mangrovlar bir necha turdagi qushlar uchun uy vazifasini bajaradi va qoʻshni suv boʻshliqlari turli xil ichki fauna uchun moʻl-koʻl oziq-ovqat bazasi hisoblanadi. Shu sababli, boʻgʻozda har doim katta miqdordagi baliqlar, shuningdek dengiz toshbaqalari topilgan. Ikkinchi eng katta koloniyalari Serangan orolida yashaydi, u yerda Kaplumbağalarni saqlash va taʼlim markazi hisoblanmish Jahon yovvoyi tabiat jamg'armasi koʻmagida ishlaydi.

Bali orolining janubiy qirgʻogʻi

1990-yillarning oʻrtalaridan boshlab koʻrfaz biomassasining tez pasayishi kuzatildi: bu baliqlarning asosiy turlariga, dengiz toshbaqalariga, shuningdek, mangrovlar va ularning aholisiga taʼsir koʻrsatdi. Benoaning ekologik muammolari Indoneziya ekologik tashkilotlari, shuningdek, milliy va xorijiy ommaviy axborot vositalarining eʼtiborini tortdi. Koʻrfazni keyingi toʻldirish rejalari koʻplab noroziliklarga duch keldi. Mahalliy aholining qoʻrquvi nafaqat ekologik vaziyatning yanada yomonlashishi ehtimoli, balki qirgʻoqboʻyi hududlarining bir qismini suv bosishi ehtimoli bilan ham bogʻliq: hisob-kitoblarga koʻra, yangi sunʼiy orollarning yaratilishi koʻrfazdagi suv sathini 1,5 metrga koʻpayishiga olib kelishi mumkin.

Iqtisodiyot va transport

Tarixiy jihatdan, Benoa koʻrfazi juda faol baliq ovlash hududi boʻlgan, shuningdek, agar-agar ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan dengiz oʻtlari, shuningdek, anʼanaviy dori-darmonlarni olish ularning asosiy mashgʻuloti xisoblanadi. Biroq, yuzaga kelgan ekologik muammolar ushbu baliqchilik xoʻjaliklarining mahsuldorligini sezilarli darajada pasayishiga olib keldi, bu esa, oʻz navbatida, koʻplab qirgʻoq boʻyidagi qishloqlarda ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatning sezilarli darajada yomonlashishiga olib keladi.

Mangrov oʻrmonlari

Koʻrfaz uzoq vaqtdan beri Balining „dengiz darvozasi“ boʻlib xizmat qilgan: hatto mustamlakachilikdan oldingi davrda ham kemalar bu yerga Malay arxipelagining boshqa orollaridan kelgan. 1920-yillarda golland mustamlakachilari koʻrfazning shimoliy qirgʻogʻida Yevropa uslubidagi portni qurdilar, u Benoa deb ham ataladi, keyinchalik u Indoneziya mustaqillikka erishganidan keyin u yerdagi xarakat faollashdi. 20-asrning soʻnggi oʻn yilliklarida Balining eng muhim jahon turizm markazlaridan biriga aylanishi mahalliy port infratuzilmasini jadal rivojlantirishni taqozo etdi, ayniqsa Benoa Bali xalqaro aeroporti Ngurah Rai provintsiyasi yaqinida joylashganligini hisobga olsak bu Benoaga boʻlgan eʼtiborni yanda oshiradi. Shuni hisobga olib, 1990-yillarda Benoa portini keng miqyosda kengaytirish amalga oshirildi. Shu bilan birga, uning yangi terminali sunʼiy orolda joylashgan boʻlib, u portning qirgʻoq qismiga toʻgʻon orqali ulangan.

Bundan tashqari, 2010-yilning boshida koʻrfaz boʻylab 12,7 km uzunlikdagi toʻgʻon va koʻpriklar tizimi qurilgan. 2013-yil sentabr oyida koʻrfaz boʻylab yotqizilgan magistral foydalanishga topshirildi, bu Balidagi birinchi pullik yoʻlga aylandi.

Koʻrfaz qirgʻogʻida kurort va sayyohlik infratuzilmasi jadal rivojlanmoqda, birinchi navbatda plyaj bayramlarini va suv sportini sevuvchilarga qulayliklar yaratishga alohida eʼtibor qaratilmoqda. Koʻpgina obʼyektlarda yuqori darajadagi xizmat koʻsatish tizimiga ega boʻlgan yirik mehmonxona majmualari qurilgan.

Adabiyotlar

• Anak Agung Ngurah Bagus Kesuma Yudha. Wacana Politik Videografis Tentang Reklamasi Teluk Benoa^(indon.) // Universitas Udayana. — 2015. — Andoza:Бсокр. Архивировано 2 mart 2016 года.
• Lisa Woinarski. Pulau Serangan: Dampak Pembangunan pada Lingkungan dan Masyarakat^(indon.) // Universitas Muhammadiyah Malang Kerja Sama Dengan Australian Consortium For In-Country Indonesian Studies. — 2002. — Andoza:Бсокр.
• Indra Jaya. Partisipasi Kelompok Nelayan Pesisir Karya Segara Dalam Konservasi Terumbu Karang di Pantai Serangan Denpasar (Bab II — Gambaran Umum Lokasi Penelitian)^(indon.) // Fakultas Sastra Dan Budaya Universitas Udayana. — 2015. — Andoza:Бсокр. Архивировано 5 fevral 2016 года.
• I Gede Surya Darmawan. Pemanfaatan Lahan Pra dan Pascareklamasi Di Pulau Serangan^(indon.) // Program Pascasarjana Universitas Udayana. — 2013. — Andoza:Бсокр.
• I Wayan Parwata, I Gede Surya Darmawan, Ni Wayan Nurwarsih. Perubahan Tata Ruang Pesisir Pasca Reklamasi di Pulau Serangan^(indon.) // Universitas Warmadewa, Denpasar. — 2012. — Andoza:Бсокр. Архивировано 2 fevral 2016 года.
• Sailing Directions (enroute) Borneo, Jawa, Sulawesi and Nusa Tenggara, 13th edition, Springfield: National Geospatial-Intelligence Agency, 2015. 
• Surya, D.. Bali dan Sekitarnya, Denpasar, 2012. ISBN 9781480078611.