Kontent qismiga oʻtish

Bavariya fanlar akademiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Bavariya fanlar akademiyasi (nemischa: Bayerische Akademie der Wissenschaften , qisqartmasi: BAdW) —jamoat notijorat tashkiloti, Bavariyaning asosiy tadqiqot markazi, Germaniya Fanlar Akademiyalari Ittifoqi aʼzosi. Myunxenda, sobiq qirollik saroyida joylashgan.

2009-yilda akademiyaning 157 nafar haqiqiy aʼzosi va 156 nafar muxbir aʼzosi bor edi. Akademiya Germaniyadagi eng yirik kompyuter markazlaridan biriga ega, uning oʻta past haroratlarni oʻrganish instituti mavjud.

1807-yilgi Akademiya mukofoti medali (muddati koʻrsatilmagan), old tomoni

Qirollik Bavariya Fanlar akademiyasi 1759-yilda Myunxenda Maksimilian III Jozef tomonidan tashkil etilgan va shuning uchun Yevropadagi eng qadimgi ilmiy jamiyatlardan biri hisoblanadi[1][2].

Akademiya loyihasi sud maslahatchisi Iogann Georg fon Lori (nemischa: Johann Georg von Lori , 1723—1787), „Bavariya oʻqimishli jamiyati“ asoschisi (nemischa: Bayerischen Gelehrten Gesellschaft ) va Count Zigmund fon Heimhausen (nemischa: Johann Sigmund Ferdinand Joseph Graf von Haimhausen , 1708—1793) akademiyaning birinchi prezidenti boʻlgan. Asosan tarixiy tadqiqotlar uchun tashkil etilgan akademiya Bavariya arxividan 1763-yildan boshlab 40 jilddan iborat „Monumenta Boica[de]“ nomli hujjatlar toʻplamini nashr ettirdi. Ishda Herman Sholliner (1722-1795) ishtirok etdi[3].

Bavariya Fanlar akademiyasi 1783-yilga qadar oʻz binosiga ega emas edi. Akademiyaga Iezuit ordenidan rekvizitsiya qilingan „Vilgelminum“ saroyi berildi. 1944-yilda akademiya binosi bombardimon qilingan va vayron qilingan. Akademiyaning muassasalari va xizmatlari Myunxen universitetining koʻplab kichik auditoriyalari va idoralarida joylashgan edi. Akademiya tashkil topganining 200 yilligida (1959) Bavariya Fanlar akademiyasi Myunxen saroyining shimoli-sharqiy qanotida doimiy binolarga joylashdi.

Myunxen Rezidensiyasining shimoli-sharqiy qanoti, Bavariya Fanlar akademiyasi joylashgan.

Bavariya Fanlar akademiyasi nemis ilmiy jamiyatlari uchun anʼanaviy tuzilmaga ega. Tashkiliy nuqtai nazardan, Akademiya tashkil etilgan kundan boshlab faqat ikki yoʻnalish ajralib turadigan sinflarga boʻlingan: matematika va tabiiy fanlar hamda tarix-filologiya. Sinf komissiyalar va ishchi guruhlardan iborat boʻlgan. Tarix-filologiya sinfida 30 ta, matematika va tabiiy fanlar sinfida 10 ta komissiya va ishchi guruhlar faoliyat yuritadi. Bundan tashqari, 3 ta komissiya sinflarga kirmaydi va maqomi boʻyicha ularga tengdir: fan tarixi boʻyicha komissiya, togʻ-kon tadqiqotlari komissiyasi, muhandislik va amaliy tabiiy fanlar boʻyicha doimiy komissiya. Akademiyani Plenum (akademiyaning haqiqiy aʼzolarining umumiy yig‘ilishi) boshqaradi. Plenum chaqiriqlari orasidagi tanaffuslarda akademiya boshqaruv kengashi (nemischa: Vorstand ) faoliyat yuritadi.

Akademiya rahbari bevosita Boshqaruv, Matbuot xizmati va Kotibiyatga (Olim boshchilik qiladigan Akademiyaning markaziy boshqaruv organi) bo‘ysunuvchi Prezident hisoblanadi.

Sinflar darajasidagi joriy boshqaruv masalalari ham Sinf umumiy yigʻilishi va uning rahbari — Ilmiy kotib tomonidan hal qilinadi.

Taniqli xodimlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Jan de Vitte
  • Xans-Georg Bek
  • Otto Braun-Falko
  • Adolf Butenandt
  • Konstantin Karateodori
  • Frants Dolger
  • Albert Eynshteyn
  • Jozef fon Fraungofer (1823)
  • Iogann Volfgang fon Gyote
  • aka — uka Grimmlar
  • Otto Xan
  • Karl Teodor fon Xeygel
  • Verner Heisenberg
  • Vilgelm fon Gumboldt
  • Verner Jaeger
  • Aris Konstantinidis
  • Konrad Mannert
  • Teodor Mommsen
  • Maks Plank
  • Erich Preiser
  • Alfred Pringsheim
  • Kurt Sethe
  • Arnold Sommerfeld
  • Bernxard Studer
  • Maks Veber
  • Lorens von Westenrider
  • Eduard Volflin

Akademiya prezidentlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Karl-Heinz Hoffmann 2011
Dietmar Willoweit 2006-2010
Heinrich Nöth 1998-2005
Horst Fuhrmann 1992-1997
Arnulf Schlüter 1986-1991
Herbert Franke 1980-1985
Walter Rollwagen 1977-1979
Hans Raupach 1970-1976
Robert Sauer 1964-1970
Friedrich Baethgen 1956-1964
Richard Wagner 1952-1956
Heinrich Mitteis 1950-1952
Walther Meißner 1946-1950
Mariano San Nicolò 1944-1945
Karl Alexander von Müller 1936-1944
Leopold Wenger 1932-1935
Karl Ritter von Goebel 1930-1932
Eduard Schwartz 1927-1930
Max Franz Maria von Gruber 1924-1927
Hugo von Seeliger 1919-1923
Otto Crusius 1915-1918
Karl Theodor von Heigel 1904-1915
Karl Alfred von Zittel 1899-1904
Max von Pettenkofer 1890-1899
Johann Joseph Ignaz von Döllinger 1873-1890
Justus von Liebig 1859-1873
Friedrich Wilhelm von Thiersch 1848-1859
Maximilian Prokop von Freyberg 1842-1848
Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling 1827-1842
Friedrich Heinrich von Jacobi 1807-1812
Anton Clemens von Törring-Seefeld 1793-1807
Maximilian Joseph von Seinsheim 1769-1787
Johann Joseph von Baumgarten 1768-1769
Max Emanuel von Törring-Jettenbach 1762-1768
Joseph Franz Maria von Seinsheim 1761-1762
Sigmund Ferdinand von Haimhausen 1759-1761; 1787-1793
  1. Küpper, Hans-Josef „Einstein und die Bayerische Akademie der Wissenschaften“ (de). Albert Einstein in the World Wide Web. 2022-yil 28-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-iyul.
  2. „Königreich – "Constitutionsurkunde" der Bayerischen Akademie der Wissenschaften zu München (1807)“ (de). Haus der Bayerischen Geschichte. Qaraldi: 2021-yil 8-iyul.
  3. „Timeline: Bayerische Akademie der Wissenschaften“. badw.de. Qaraldi: 2019-yil 22-iyul.