Kontent qismiga oʻtish

Bandura

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Bandura
(Zamonavy Kiyev va Xarkiv-uslubidagi banduralar)[1]
Oʻxshash asboblar


Bandura (polyakcha: bandura, lotincha: pandura – uch torli sitra) – torli-tirnama, chertma ukrain xalq musiqa asbobi[2].

Bandura chaladigan musiqachilar bandurist deb ataladi. 19-asr va 20-asr boshlarida anʼanaviy bandura chaluvchilar, asosan koʻrlar boʻlib, kobzar nomi bilan mashhur boʻlishgan[3]. Bu cholgʻu asbobi gusli (Sharqiy Yevropa psalteriyasi) va kobza (Sharqiy Yevropa luti)ning aralashmasi sifatida rivojlangan degan taxminlar mavjud. Baʼzilar kobzani banduraning bir turi yoki unga oʻxshash cholgʻu asbobi deb hisoblashadi[4].

Tuzilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastasi kalta, kosasi tuxumsimon boʻladi. Unda 20 yoki undan ortiq tor boʻladi boʻlib, ular dasta yoki qopqoqga tortilgan boʻladi. Torlari turli uzunlikda boʻlib, qisqasi – baland (ingichka), uzunlari esa – past (yoʻgʻon) tovush chiqaradi. Bandura barmoqlar yordamida tirnab, baʼzida esa maxsus plektr yordamida chalinadi[5][6].

Banduraning past tovushli asosiy uzunroq torlari joʻrnavozlik xizmatini oʻtaydi. Baland tovushli, koʻpgina qisqa torlari kuy hosil qiladi. Xonanda-sozanda (bandurachi-kobzachi)lar qoʻshiqlarini bandura joʻrnavozligida ijro etishgan (qadimda banduralar kobza deb atalgan)[7].

Bundan tashqari uning takomillashtirilib orkestrda qoʻllanadigan (bandura-prima, bandura-alt, bandura-bas va bandura-kontrabas) turlari ham yaratilgan. Ukrainada Davlat bandurachilar kanellasi tuzilgan boʻlib, ular asosan xalq qoʻshiqlarini ijro qilishadi[5][6].

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Chernihiv fabrikasida ommaviy ishlab chiqarilgan standart Kiyev uslubidagi bandura.
    Chernihiv fabrikasida ommaviy ishlab chiqarilgan standart Kiyev uslubidagi bandura.
  • Kiyev uslubidagi banduraning sozlama mixlari (yaqindan koʻrinishi).
    Kiyev uslubidagi banduraning sozlama mixlari (yaqindan koʻrinishi).
  • Torlarning oʻrnatilish va sozlash mexanizmi.
    Torlarning oʻrnatilish va sozlash mexanizmi.
  • Bass torlari tuzilishi (Kiyev uslubidagi bandurada).
    Bass torlari tuzilishi (Kiyev uslubidagi bandurada).
  • Kiyev uslubidagi banduradagi bezak guli.
    Kiyev uslubidagi banduradagi bezak guli.
  • Ikki qavatli burgʻular ustiga tortilgan, xromatik va diatonik torlar (pianinoning qora va oq klavishlari tartibidagi kabi).
    Ikki qavatli burgʻular ustiga tortilgan, xromatik va diatonik torlar (pianinoning qora va oq klavishlari tartibidagi kabi).

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Крылатов, Юрий „Взяв і я бандуру“ [I also took a bandura]. pisni.org.ua. проект "Українські пісні" (project "Ukrainian songs"). Qaraldi: 2015-yil 11-iyul.
  2. ↑ Mizynec, V. Folk Instruments of Ukraine. Bayda Books, Melbourne, Australia, 1987, 48s.
  3. ↑ Buckingham, James Silk; Sterling, John; Maurice, Frederick Denison; Stebbing, Henry; Dilke, Charles Wentworth. The Athenaeum: A Journal of Literature, Science, the Fine Arts, Music, and the Drama. London: J. Francis, 1874 — 270-bet. 
  4. ↑ Findeizen, Nikolai. History of Music in Russia from Antiquity to 1800, Vol. 1 (en). Bloomington: Indiana University Press, 2008. ISBN 978-0-253-02637-8. 
  5. ↑ 5,0 5,1 I. A. Akbarov. Музика луғати. Toshkent: Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 1987. 
  6. ↑ 6,0 6,1 I. A. Akbarov. Мусиқа луғати. Toshkent: Oʻqituvchi nashriyoti, 1997 — 384-bet. ISBN 5-645-02422-2. 
  7. ↑ „Bandura“, Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi. (B-harfi). Toshkent: „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti, 2000–2006-yillar.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Diakowsky, M. A Note on the History of the Bandura. The Annals of the Ukrainian Academy of Arts and Sciences in the U. S. 4, 3–4 no. 1419, N. Y. 1958, S.21–22
  • Diakowsky, M. J. The Bandura. The Ukrainian Trend, 1958, no. I, S.18–36
  • Diakowsky, M. Anyone can make a bandura – I did. The Ukrainian Trend, Volume 6
  • Haydamaka, L. Kobza-bandura – National Ukrainian Musical Instrument. „Guitar Review“ no. 33, Summer 1970 (S.13–18)
  • Hornjatkevyč, A. The book of Kodnia and the three Bandurists. Bandura, #11–12, 1985
  • Hornjatkevyč A. J., Nichols T. R. The Bandura. Canada crafts, April–May 1979 p. 28–29
  • Mishalow, V. A Brief Description of the Zinkiv Method of Bandura Playing. Bandura, 1982, no. 2/6, S.23–26
  • Mishalow, V. The Kharkiv style #1. Bandura 1982, no. 6, S.15–22 #2; Bandura 1985, no. 13-14, S.20–23 #3; Bandura 1988, no. 23-24, S.31–34 #4; Bandura 1987, no. 19-20, S.31–34 #5; Bandura 1987, no. 21-22, S.34–35
  • Mishalow, V. A Short History of the Bandura. East European Meetings in Ethnomusicology 1999, Romanian Society for Ethnomusicology, Volume 6, S.69–86
  • Mizynec, V. Folk Instruments of Ukraine. Bayda Books, Melbourne, Australia, 1987, 48s.
  • Cherkaskyi, L. Ukrainski narodni muzychni instrumenty. (tr. "Ukrainian folk musical instruments ") Tekhnika, Kyiv, Ukraine, 2003, 262 pages. ISBN 966-575-111-5

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]



"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bandura&oldid=5443236" dan olindi