Bamum
Bamum, mum, mom, shupamen (oʻzining nomi), Kamerun hududida, Mbam va Nun daryolari qoʻshilishida yashovchi odamlar. Aholisi 140 mingga yaqin. Bamileks yaqin, baʼzi joylarda ular bilan aralashib ketgan. Tili — Bamum — Niger-Kordofan oilasiga mansub Benue-Kongoning Banthoid guruhi. Moʻminlar sunnit- musulmonlardir[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
XVII-XVIII-asrlarda bamumlar oʻz qoʻshnilarini boʻysundirib, ilk davlat shakllanishini yaratdilar. Bamum tilidagi tarixiy rivoyatlar va odat huquqiga oid yozuvlar XIX-asr oxiri — XX-asr boshlarida yaratilgan maxsus yozuv tizimi orqali saqlanib qolgan[2].
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ular qoʻlda tropik dehqonchilik bilan shugʻullanadilar (kofe, yogʻli palma, makkajoʻxori, tariq, manok, yams va boshqalar). Ular qahva va banan plantatsiyalarida ham ishlaydi. Chorvachilik sust rivojlangan. Yogʻoch oʻymakorligi eng mashhur hunarmandchilik turlaridan biridir[3].
Ijtimoiy tashkilot[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu oqsoqol boshchiligidagi qishloq jamoasi. Katta qabila guruhlarini boshliqlar boshqaradi. Matrilineal qarindoshlik hisobiga koʻpxotinlilik keng tarqalgan[4].
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bamum qishloqlari koʻcha tartibiga ega. Karkasli uylar ustunlik qiladi, toʻrtburchak, toʻqilgan devorlari loy bilan shuvalgan va piramidasimon baland somon tomli[5].
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kundalik ish kiyimi, bayramona kiyim-kechak uydan tikilgan boy bezakli (erkaklar uchun — keng tunika shaklidagi koʻylak, ayollar uchun — gavdaga oʻralgan mato boʻlagi)[3].
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sabzavotli taomlar, yams, taro, shuningdek, boʻlqalar va yassi nonlar[5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Afrika, Sovetskaya ensiklopediya tom 1, s. 308. Moskva: Sovetskaya ensiklopediya, 1986.
- ↑ Народ Бамум (Wayback Machine saytida 2005-07-28 sanasida arxivlangan)
- ↑ 3,0 3,1 Narodi Afriki / Institut etnografii imeni N. N. Mikluxo-Maklaya. — M.: Izd-vo Akademii Nauk SSSR, 1954. — S. 18, 128
- ↑ „Проект о бамум“ (deadlink). 2007-yil 12-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 25-dekabr.
- ↑ 5,0 5,1 Afrika, Sovetskaya ensiklopediya tom 1, s. 308. Moskva: Sovetskaya ensiklopediya, 1986
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Африка, Советская энциклопедия том 1, с. 308. Москва: Советская энциклопедия, 1986.
- Народы Африки / Институт этнографии имени Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Изд-во Академии Наук СССР, 1954. — С. 18, 128.
- Громыко А. А. Традиционные и синкретические религии Африки. — М.: Изд-во Наука, 1986. — С. 153.