Aydarxan Turlibayev

Aydarxan Turlibayev
	qozoqcha: Айдархан Тұрлыбаев
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	1877-yil 25-avgust; Oqmo‘la viloyati Ko‘kshetov tumani Mezgil bo‘lisi, Dala general-gubernatorligi
Vafoti	1937-yil 23-oktabr ; Qozoq SSR
Fuqaroligi	SSSR
Millati	Qozoq
Kasbi	huquqshunos, jamoat arbobi

Turlibayev Aydarxan Turlibayvich (25-avgust 1877-yil, Dala general-gubernatorligi, Mezgil bo‘lisi, Ko‘kshetov tumani, Oqmo‘la viloyatida tug'ilgan — 23-noyabr 1937-yilda vafot etgan) — Alash harakatining atoqli arbobi, huquqshunos^[1].

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turlibayevning nasabi Argʻin qabilasi Qorovul urugʻining Shoʻmek bobosiga borib taqaladi. U 1897-yilda Omsk gimnaziyasini tamomlagan. 1897—1902-yillarda Peterburg universitetining yuridik fakultetida o‘qigan. Universitetni tugatgandan soʻng, yosh advokat Omsk yuridik idoralarida ishlashga yuboriladi. Uning advokat shaxsi haqida „Qozoq“ gazetasi 1917-yilda shunday yozgan edi: „Aydarxan dumaga munosib edi…“.

1917-yil 25-apreldan 5-maygacha Omskda Oqmoʻla viloyat qozoq majlisi boʻlib oʻtgan davrda bu majlisga raislik qilgan. Shu safarda har bir viloyatdan 150 nafar delegat A.Turlibayni Oqmo‘la viloyat qozoq qo‘mitasi raisi etib saylaydi. 1917-yilda Alash partiyasi tashkil etilgan 1-Umumqozoq kengashi va Alash muxtoriyati eʼlon qilingan 2-Umumqozoq kengashini tashkil etish va amalga oshirishda faol ishtirok etgan.

U 1-okrugdagi Oqmo‘la viloyatidan Butunrossiya qurultoyi va Butunrossiya musulmon okrugi — „Sho‘roi Islomiya“ga delegat etib tayinlangan. 2-okrugda Alashorda hukumati Aqmoʻla viloyatidan Milliy kengash aʼzosi etib saylanadi. Bir narsani aytib o‘tish joizki, ushbu okrug hukumat boshlig‘ini saylaganda muqobillik asosida A.Bukeyxon va B.Qulmanovlar bilan birgalikda Aydarxan nomzodi ko‘rsatiladi. Ovoz berish natijasida A.Turliboyev Alixandan keyin ikkinchi o‘rinni egallaydi.

Bolsheviklar va Alash o‘rtasidagi ochiq kurash yillarida arboblar X.Gʻabbasov va B.Mametovlar boshqa fuqarolar bilan birgalikda Semipalatinskda bir millatdan iborat polkning tuzilishiga yordam berdilar. 1919-yil fevralda Omsk shahrida Kolchak hukumati ichki ishlar vazirining oʻrinbosari P. F. Koropachinskiy raisligida A.Bukeyxon U.Tanashev bilan birgalikda „Maʼmuriy-xoʻjalik tuzilmasi masalasi“ yuzasidan konstruktiv fikr bildirdi. Sovet davrida Omsk shahrining turli yuridik muassasalarida advokat, maslahatchi, sudya boʻlib ishlagan. Siyosiy taʼqibni u yozmasdan tan oldi va 1934-yilda qamoqqa tashlandi. U yerda 6 oy azob chekadi. 1937-yilda yana hibsga olindi va otib oʻldirishga hukm qilindi. Rossiya Federatsiyasining Omsk viloyati Federal xavfsizlik xizmati arxivida „Sovet hukumatiga qarshi siyosiy-inqilobiy faoliyatda“ ayblanib hibsga olingan Aydarxan va uning hamrohlariga oid jild „ishlar“ saqlanadi^[2].