Axen shartnomasi

Toʻliq nomi: Germaniya Federativ Respublikasi va Fransiya Respublikasi o'rtasida Fransiya-Germaniya hamkorligi va integratsiyasi to'g'risidagi shartnoma ;
Imzolangan sanasi	2019-yil 22-yanvar
Imzolangan joyi	Axen, Germaniya
Kuchga kirishi	2020-yil 22-yanvar
Tomonlar	Fransiya; Germaniya;
Tillari	Fransuz va nemis

Axen shartnomasi, rasmiy ravishda Fransiya-Germaniya hamkorligi va integratsiyasi toʻgʻrisidagi shartnoma, shuningdek, Axen shartnomasi (nemischa: Aachener Vertrag) nomi bilan ham tanilgan. (nemischa: Vertrag von Aachen, fransuzcha: Traité d’Aix-la-Chapelle) Germaniya Federativ Respublikasi va Fransiya Respublikasi oʻrtasidagi ikki tomonlama shartnoma boʻlib, u imzolanganidan bir yil oʻtib, 2020-yil 22-yanvarda kuchga kirgan. Hujjatni 2019-yil 22-yanvar kuni Axen meriyasining toj kiyish marosimi zalida Federal kansler Angela Merkel va prezident Emmanuel Makron imzolagan^[1].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yelisey shartnomasini yangilash taklifi birinchi marta Emmanuel Makron tomonidan 2017-yil 26-sentabrda taklif etilgan^[2]. Yelisey shartnomasining 55 yilligi munosabati bilan Makron ham, Angela Merkel ham biznes, jamiyat, siyosat va texnologiya sohalarida hamkorlikni chuqurlashtirish tarafdori bo‘lishdi.

Tarixiy Axen meriyasining toj kiyish zali prezident Makron va kansler Merkel tomonidan yangi shartnoma imzolash uchun tanlangan. (2019-yil 22-yanvar), Chunki Axen Karlning (Buyuk Karl) asosiy qarorgohi sifatida umumiy tarixni ifodalaydi.

Marosimda Makron va Merkeldan tashqari boshqa yuqori martabali siyosatchilar ham ishtirok etdi. Klaus Yoxannis (Ruminiya Prezidenti, 2019 yilning birinchi yarmida Yevropa Ittifoqi Kengashiga raislik qilgan), Jan-Klod Yunker (Yevropa komissiyasi raisi), Donald Tusk (Yevropa Kengashi prezidenti) va Armin Laschet (Shimoliy Reyn -Vestfaliya vaziri)

Tarkib[tahrir | manbasini tahrirlash]

Axen shartnomasi jami 28 moddadan iborat. Shartnomaning oltita asosiy bobida belgilangan:

Yevropa ishlari
Tinchlik, xavfsizlik va taraqqiyot
Madaniyat, taʼlim, tadqiqot va harakatchanlik
Mintaqaviy va transmilliy hamkorlik
Barqaror rivojlanish, iqlim, atrof-muhit va iqtisodiy masalalar
Tashkilot

Shartnomaning maqsadi boshqa mavzular qatorida madaniy xilma-xillikni mustahkamlash hamda har ikki davlatning xavfsizlik manfaatlarini muvofiqlashtirishdir. Gyote Instituti va Fransiya Instituti Axen shartnomasi asosida Erbil, Bishkek, Rio-de-Janeyro va Palermoda birgalikda madaniy muassasalar ochishni rejalashtirmoqda.

Bundan tashqari, shartnoma ikki mamlakat mudofaa siyosati hamkorligini, jumladan, yuzaga kelishi mumkin boʻlgan inqirozli vaziyatlarda oʻzaro yordamni faollashtirishga qaratilgan.

Shartnoma Fransiya-Germaniya Parlament Assambleyasining shakllanishida omil boʻldi.

Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shartnoma tuzilgandan beri bir qancha tanqidlar yangradi:

Milliy mitingda Axen shartnomasi Elzasni Germaniyaga berishi va Fransiya BMT Xavfsizlik Kengashidagi oʻrnini Germaniya bilan boʻlishishini aytdi. Bu daʼvolar Yelisey saroyi va Le Monde va La Croix gazetalari tomonidan rad etildi.