Avstraliya — Ozarbayjon munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Avstraliya–Ozarbayjon munosabatlari

Avstraliya
Ozarbayjon

Avstraliya — Ozarbayjon munosabatlari Avstraliya va Ozarbayjon oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarga tegishli. Hamkorlik qurilish, turizm, qishloq xoʻjaligi, moliya, investitsiyalar, ommaviy axborot vositalari, kon sanoati[1], aerokosmik, AKT[2], neft va gaz va boshqalar[3] kabi sohalarda amalga oshirilmoqda. Avstraliyaning Ozarbayjondagi diplomatik vakolatxonasi binosi Anqarada joylashgan[4][5]. Avstraliyaning Ozarbayjondagi Favqulodda elchisi Mark Innes-Braun[6].

Diplomatik aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avstraliya hukumati 1991-yil 26-dekabrda Ozarbayjon mustaqilligini tan oldi[7]. Ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1992-yil 1-iyunda oʻrnatilgan[7].

Prezident Ilhom Aliyev 2000-yil 15-sentyabrdan 1-oktyabrgacha Sidneyda boʻlib oʻtgan 2000-yilgi yozgi Olimpiya oʻyinlari munosabati bilan Ozarbayjon Respublikasi Milliy Olimpiya qoʻmitasi prezidenti sifatida Avstraliyaga tashrif buyurdi. 2012-yil 6-aprelda Ozarbayjonning Avstraliyadagi elchixonasini tashkil etish toʻgʻrisidagi qonun qabul qilindi[7]. Ozarbayjonning Avstraliyadagi elchixonasi 2013-yil iyun oyida ochilgan[4]. Ozarbayjonning Avstraliyadagi Favqulodda elchisi Rovshan Jamshidov[8]. 2015-yil dekabr oyida Avstraliya hukumati Ozarbayjonning hududiy yaxlitligini qoʻllab-quvvatlashini bildirdi[9].

Parlamentlararo aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yil 8-aprelda Ozarbayjon Milliy Majlisida Ozarbayjon va Avstraliya oʻrtasida parlamentlararo aloqalar boʻyicha ishchi guruh tuzildi. Ishchi guruh rahbari – Xonlar Fatiev[10]. 2009-yil fevral oyida Ozarbayjon Milliy Majlisi deputati Sobir Rustamxonli Avstraliyaga tashrif buyurdi[7].

Iqtisodiy hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yilda mamlakatlar oʻrtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 100 million AQSH dollarini tashkil etdi[7]. Ozarbayjonga eksport asosini sariyogʻ, Avstraliyaga eksport asosini esa neft tashkil etadi[4]. 2015-yil iyun oyida Ozarbayjon Davlat neft kompaniyasi (SOCAR), Caspian Marine Services va Avstraliyaning Austal kemasozlik kompaniyasi rahbarlari 34 million dollarlik Kaspiy dengizida uzunligi 70 metr boʻlgan tezyurar yoʻlovchi kemasini qurish boʻyicha shartnoma imzoladilar. Bu SOCAR va British Petroleum (BP) platformalariga yuk va yoʻlovchilarni yetkazib berish uchun ishlatiladi[11].

2016-yil avgust oyida Avstraliya parlamenti binosida Ozarbayjon parlament delegatsiyasi a’zolari va avstraliyalik deputatlar oʻrtasida uchrashuv boʻlib oʻtdi. Uchrashuvda Avstraliyaning Ozarbayjon hududidan oʻtuvchi transport yoʻnalishlaridan foydalanish, shuningdek, “Buyuk ipak yoʻli” loyihasiga qoʻshilishdan manfaatdorligi qayd etildi[8].

2017-yil oktabr oyida avstraliyalik tadbirkorlardan iborat delegatsiya Ozarbayjonga ilk bor tashrif buyurdi. Oʻsha kunlarda Avstraliyaning 30 dan ortiq kompaniyalari agentlari ishtirokida birinchi Ozarbayjon-Avstraliya biznes-forumi boʻlib oʻtdi[1].

2017-yil oktabr oyida Ozarbayjon Davlat neft jamgʻarmasi (SOFAR) rahbariyati Avstraliyada koʻchmas mulk sotib olishga tayyorligini bildirdi[12].

Ozarbayjon Davlat bojxona qoʻmitasi maʼlumotlariga koʻra, 2017-yilning 8 oyi davomida oʻzaro tovar ayirboshlash hajmi 3, 715 million AQSH dollarini tashkil qilgan. Avstraliyaga eksport 470 ming AQSh dollarini, Ozarbayjonga esa 3245 million AQSh dollarini tashkil etdi. 

2017-yil dekabr oyidan boshlab har ikki davlat kompaniyalari Ozarbayjondan Avstraliyaga anor sharbatini eksport qilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda[13].

Avstraliyada Ozarbayjon Savdo-sanoat palatasi mavjud boʻlib, unga Nizomiy Jafarov raislik qiladi[1].

Ozarbayjonga sarmoya kiritishga Avstraliyaning bir qator kompaniyalari, masalan, RiverBank Estate (vino ishlab chiqarish), Foster Wheeler (muhandislik) va boshqalar qiziqish bildirmoqda[14].

Ozarbayjon gaz konlarini oʻzlashtirishda Avstraliyaning yordamiga tayanadi[15].

Savdo aylanmasi (AQSh dollarida)[6]:

Yil Savdo aylanmasi Import Eksport
2014-yil 4936.6 4609.8 326,8
2015-yil 9719 9105,3 613,7
2016-yil 7996.5 7815,3 181,2
2017-yil 5531.2 4961,5 569,7
2018-yil 4519.2 4089,3 429,9

Xalqaro hamkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xalqaro maydonda ikki davlat oʻrtasidagi hamkorlik turli xalqaro tashkilotlar doirasida amalga oshiriladi: YuNESKOning Butunjahon merosi qoʻmitasi (xususan, Buyuk toʻsiq rifini himoya qilish boʻyicha)[16], Birlashgan Millatlar Tashkiloti (Afgʻonistonda tinchlikparvarlik operatsiyalari), NATO („Tinchlik yoʻlida hamkorlik“ deb nomlangan dastur; Avstraliya hukumati Agstafa tumani hududida portlamagan oʻq-dorilarni tozalash uchun taxminan 50 ming AQSh dollari sarmoya kiritdi)[7].

Ozarbayjon Avstraliyaning 2018—2020-yillar uchun BMT Inson huquqlari kengashi aʼzoligiga nomzodini qoʻllab-quvvatladi[16].

Turizm[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yil 8-dekabrda havo qatnovi boʻyicha oʻzaro kelishuv memorandumi imzolandi[7].

2015-yil sentabr oyida Ozarbayjon parlamentlararo delegatsiyasining Pert shahri meri-Liza Skafidi bilan uchrashuvida poytaxt Boku va Kanberra shaharlari oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri aviaqatnovlarni ochish muhimligi qayd etilgan edi[17].

2019-yil yanvar oyida tomonlar turizm sohasidagi hamkorlik istiqbollarini muhokama qilishgan[1].

Madaniy aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avstraliya Milliy universiteti rahbari va Ozarbayjon musiqa maktablari oʻrtasida hamkorlik memorandumi imzolangan. Talabalar almashinuvi dasturi doirasida hozirda Ozarbayjondan 35 nafar talaba Avstraliya oliy ta’lim muassasalarida tahsil olmoqda[7]. 2016-yil 17-oktabr kuni Avstraliya-Ozarbayjon doʻstlik jamiyati tashabbusi bilan Pert shahrida Ozarbayjon mustaqilligining 25 yilligiga bagʻishlangan tadbir boʻlib oʻtdi[18]. Avstraliya shaharlarida Ozarbayjon gilamlari koʻrgazmalari tashkil etilgan[19].

Boshqa hududlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tomonlar atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida ham hamkorlik qiladi. 2014-yil noyabr oyida IDEA (atrof-muhitni muhofaza qilish boʻyicha xalqaro dialog) tashkiloti rahbari Leyla Aliyeva Avstraliyaga mamlakatning biologik xilma-xilligi bilan tanishish, shuningdek, tajriba almashish maqsadida tashrif buyurgan[20].

IT sohasidagi hamkorlik ham muhim ahamiyatga ega. Ozarbayjonning Global Service Provider (GSP) kompaniyasi Avstraliyada ish boshlashi rejalashtirilgan[2].

“Azerkosmos” va Avstraliya kosmik agentligi oʻrtasida hamkorlik davom etmoqda[2][21].

Yordam[tahrir | manbasini tahrirlash]

2005-yil may oyida Avstraliya Mudofaa vazirligi tashabbusi bilan Ozarbayjonga “Tinchlik yoʻlida hamkorlik” dasturi doirasida minalarni qidirish va zararsizlantirish uchun maxsus texnika, shuningdek, ixcham laboratoriyalar joʻnatildi[22].

Ozarbayjon Vazirlar Mahkamasining farmoyishiga koʻra, 2020-yil fevral oyida Ozarbayjon hukumati Avstraliyaga oʻrmon yongʻinlarining mamlakat hududiga taʼsirini bartaraf etish uchun 50 ming AQSh dollari miqdorida moddiy yordam koʻrsatdi[23].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Азербайджан и Австралия планируют расширить сотрудничество в сфере туризма“ (inglizcha). aitf.az. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil. [sayt ishlamaydi]
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „Азербайджан и Австралия“ (inglizcha). aitf.az. 30-yanvar 2019-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  3. ↑ „Азербайджан и Австралия могут продуктивно сотрудничать в нефтегазовой сфере“ (ruscha). Журнал "Нефтегазовая Вертикаль". Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Jeffery. „Azerbaijan looks for closer economic, educational, security ties with Australia“ (inglizcha). The Canberra Times (8-yanvar 2016-yil). Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  5. ↑ Trade. „Australian Embassy in“. turkey.embassy.gov.au. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Australia“. mfa.gov.az. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 „BILATERAL RELATIONS“. canberra.mfa.gov.az. 21-sentabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 „BSNews | Австралия заинтересована в транспортных маршрутах через Азербайджан / Фото“ (ukraincha). BSNews. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  9. ↑ „Австралия осудила оккупацию Арменией Нагорного Карабаха“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  10. ↑ „Azerbaijan-Australia“.
  11. ↑ „Новое судно для работы на Каспии будет строить австралийская Austal“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  12. ↑ „Госнефтефонд Азербайджана станет владельцем недвижимости в Австралии“. realty.interfax.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  13. ↑ „Trend: Азербайджан и Австралия выходят на новый уровень сотрудничества в сельском хозяйстве | TDH“. tdh.gov.tm. 2018-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  14. ↑ „Австралия и Азербайджан укрепляют связи“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  15. ↑ „Торговая палата: Азербайджан поможет Австралии в разработке газовых месторождений“. www.angi.ru -. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Официальный сайт президента Азербайджанской Республики – ДОКУМЕНТЫ » Письма От Генерал-губернатора Австралийского Союза Питера Косгроува“. ru.president.az. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  17. ↑ „Азербайджан и Австралию может соединить прямой авиарейс“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  18. ↑ „Австралия отметила юбилей независимости Азербайджана“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  19. ↑ Vesti.az. „Состоялась видеоконференция с участием диаспоры Азербайджана в Австралии и Новой Зеландии – ФОТО“ (ru-RU). vesti.az (1-may 2020-yil). Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  20. ↑ „Лейла Алиева познакомилась с австралийской экологией“ (ru-RU). vestikavkaza.ru. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  21. ↑ Sheldon. „Azerbaijan And Australia Reportedly In Space Talks“ (inglizcha). SpaceWatch.Global (3-noyabr 2018-yil). Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  22. ↑ Узел. „Австралия поможет Азербайджану в разминировании территорий“. Кавказский Узел. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  23. ↑ „Азербайджан выделяет Австралии $50 тыс. для ликвидации последствий лесных пожаров“. interfax.az. Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjon Respublikasining Avstraliya, Yangi Zelandiya va Fiji Respublikasidagi elchixonasi 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliya_—_Ozarbayjon_munosabatlari&oldid=3629881" dan olindi