Antioxiya uchun jang

Antioxiya uchun jang
Antioxiya qamali
Sanalar 28-iyun 1098-yil Urush yeri Antioxiya Natija Salibchilarning g'alabasi
Raqiblar
Salibchilar	Saljuqiylar
Qoʻmondonlar
Stefan Bluas Gotfird Bulon Boemund Tarent Raymund Tuluz	Kerebog'a
Kuchlar
~20 000 2-qamal oldidan	Kerbog'a qo'shini: ~35 000-40 000
Yoʻqotishlar
No'malum	No'malum

Antioxiya jangi 1098-yil 28-iyun (Antioxiya ko'li jangi) — Birinchi salib yurishi paytida Antioxiya qamalining oxirida salibchilar qo'shinlari va Yaqin Sharq amiri boshchiligidagi musulmon amirlari koalitsiyasi o'rtasidagi jang. Kerboganing maqsadi salibchilar tomonidan qamal qilingan Antioxiyani ozod qilish edi. Salibchilar tomonidan Kerbog'aning anchayun kuchli hisoblangan kuchlarining mag'lubiyati zamondoshlar uchun hayratlanarli bo'ldi va katta kuchlarning aralashuvi bilan bog'liq edi. Bu jangda salibchilarning gʻalabasi Antioxiyaning soʻnggi marta ularning qoʻliga oʻtishiga va Antioxiya knyazligining tashkil topishiga olib keldi. Bundan tashqari, g'alaba salib yurishini davom ettirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratdi.

Urushgacha bo'lgan davr

1097-yil oktabr oyining oxirida salibchilar qoʻshini Antioxiyani qamal qildi. Aleppo va Damashq amirlarining shaharni qamaldan ozod qilishga ikki marta urinishlari muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Endi Antioxiyada qamal qilingan musulmonlarning umidi faqat Mosul amiri Kerbog'adan edi. 1098-yil may oyining boshida Kerbog'a Mosuldan yo'lga chiqdi. Antioxiyaga ketayotib, Kerboga Bulonlik Baldvinni orqada qoldirishni istamay, Edessani qamal qildi. U yerda u uch hafta qoldi. Edessani qo'lga kirita olmay, may oyining oxirida Kerbog'a qo'shini Antioxiya tomon yo'lida davom etdi. Salibchilarga Kerbog'a kelishidan oldin Antioxiya qulashi aniq edi. Tarentumlik Bogemond shahar aholisidan biri bilan xristianlarga shaharga kirishga yordam berishga kelishib oldi. 2-iyundan 3-iyunga o'tar kechasi Bogemond otryadi bilan minoradan zinapoyadan pastga ko'tarildi va keyin salibchilar Bogemond ochgan darvozalar orqali Antioxiyaga kirishdi. Koʻp oʻtmay, himoyachilar panoh topgan qal’adan tashqari butun shahar qoʻlga kiritilib, qirgʻin qilindi. Kerboga qo'shini 4-5-iyun kunlari Antioxiyada edi. 5—9-iyun kunlari shahar va qalʼa darvozalari yaqinida istehkomlarni nazorat qilish uchun janglar boʻlib oʻtdi. Kerbogʻa qoʻrgʻonga oʻz sarkardalaridan biri Ahmad ibn Marvonni yubordi. Kerbogʻaning birinchi rejasi shaharga qoʻrgʻon orqali kirish edi, biroq salibchilar uni shahardan uzib qoʻyish uchun toʻsiq qurib, navbatma-navbat qoʻriqlab turishdi. Shaharda ocharchilik boshlandi. 14-iyun kuni Antioxiyadagi Avliyo Pyotr cherkovida Xudoning nayzasi topildi. Tarixshunoslikda uzoq vaqt davomida Nayzaning topilishi salibchilar ruhiga ijobiy ta'sir ko'rsatdi va uzoq vaqt ularga ruhiy ustunlik berdi.Nayza 14-iyunda topilgan bo'lishiga qaramay, faqat 28-iyun kuni xristianlar armiyasi shaharni tark etishga va jangga qo'shilishga qaror qilishdi. T.Esbridj Nayzaning topilishi va Kerbog'a bilan jang qilish qarori oʻrtasida bevosita bogʻliqlik yoʻqligini taʼkidladi. Salibchilar 28-iyun kuni jang qilishga qaror qilganlarida, T.Asbrijning soʻzlariga koʻra, salibchilar yordamiga umid qilishda davom etishgan, ammo qamaldan uch hafta oʻtgach, ular yordam kelmasligini tushunishgan. 24-iyunga kelib, qamal qilinganlar halokat yoqasiga kelib qolishdi. 24-iyunda Bogemond Pyotr Hermitni Kerbog'a lageriga muzokaralar olib borish uchun yubordi, ammo ular kelisha olmadilar va musulmonlar bilan jang muqarrar boʻlib qoldi. 1098-yil 25-iyunga kelib, rahbarlar shahardan chiqish va Kerbog'a qo'shini bilan jang qilish to'g'risida qaror qabul qilishlari kerak edi. Bundan oldinroq, 20-iyun kuni Bogemond birlashgan armiya qo'mondoni etib saylangan edi. Jangdan oldin uch kun ro'za tutish va bir cherkovdan boshqasiga yurishlar o'tkazildi.

Tomonlarning kuchlari

Kerbog'aning Antioxiyaga xujumi

Solnomachilar Kerbog'ining koʻp sonli ittifoqchilari nomini koʻrsatib o'tishgan. Ular nomlagan amirlarning ayrimlari quydagilar: Damashqdan Dukak[en], Sinjardan Arslon-Tosh, Xarrandan Karadja, Samosatadan Balduk, Homsdan Janah-ad-Daula, Damashqdan Otabek Ridvan Tugtegin, Artukiy Sukman (ularni "Quddus amiri" deb atashgan), Vassab ibn-Mahmud (ilgari Halabga egalik qilgan Mirdasidlar avlodi), marhum Antioxiya amiri Yagi-siyan, Shams-ad-Daula va Muhammadning o'g'illari. Ishtirokchilar orasida Fulcherius Amir Badjak nomini oldi, uni Sukmanning jiyani Balak bilan tenglashtirish mumkin. Xristian va musulmon yilnomachilari bir ovozdan armiyani ulkan, son-sanoqsiz deb atashgan. Anna Komnena "juda ko'p agariyaliklar" haqida, Tudebode va Anonim sanoqsiz butparastlar qo'shini haqida, salibchilar rahbarlari Papa Urbanga yo'llagan maktubida esa - " son sanoqsiz turklar" haqida yozgan. Ibn al-Qalaniysi - Suriya qoʻshinlari son-sanoqsiz toʻplangan, Edessalik Matto – butun Xurosonni sharqdan gʻarbga, Misrdan Bobilga, Yunonistondan va sharqiy qismidan koʻchirdi. Damashq va butun qirg'oq, Quddusdan cho'lgacha, sakson minglab odamlar to'plandi, [shundan] o'ttiz minglab piyodalar edi, Ibn al-Asir - butun Suriyadan qo'shinlar u yerga to'plandilar deb yozgan.

Birinchi salib yurishining boshida salibchilarning qo'shinlari 100 ming kishini tashkil etgan bo'lsa, 1098-yil mart oyiga kelib ularning soni 30 mingdan ko'p bo'lmagan. Sahro sharoiti va ocharchilik natijasida iyun oyining boshiga kelib atigi 20 ming kishi bor edi. Salibchilar qo'shinidagi otlar soni ham yurish boshlanishi bilan solishtirganda ancha kamaygan edi. 1097-yil kuzida Antioxiyani qamal qilish boshlanganda, Anonim va Axenlik Albertning guvohliklariga ko'ra, atigi mingga yaqin ot bor edi, 1098-yil fevraliga kelib otlar va xachirlar soni 700 taga kamaydi. 1098-yil 28-iyunda ulardan atigi 150-200 tasi qolgan edi. Shunday qilib, salibchilar qo'shini asosan piyoda edi[28]. Dillingenlik graf Hartman eshakka minib, oyoqlarini yerda sudrab bordi va o'sha kuni qo'lida qurollardan faqat dumaloq qalqon va turk qilichi bor edi. Provanslarning otlari boshqalardan ko'ra ko'proq edi, shuning uchun Buillonlik Godfrid va Flandriyalik Robert Raymond de Saint-Gillesdan ot so'rashdi. Ochlik davrida ko'plab salibchilar otlarining qonini ichishgan, buning natijasida ular kuchini yo'qotgan. Jangdan oldin kechqurun yepiskop Ademar ularni hech bo'lmaganda biror narsa bilan oziqlantirishga harakat qilishga buyurdi.

Jangning borishi

Antioxiya qamali

Jangning uchta ishtirokchisi - Reymond Esxil, Anonim va Piotr Tudebode - jangning batafsil tavsifini qoldirganlar. Salibchilar uzoqdan jang qilmaslik uchun dushman bilan imkon qadar tezroq yaqinlashib olishlari kerak edi. Butun shahar Orontes daryosining chap qirg'og'ida, Kerboganing asosiy qarorgohi o'ng tomonda joylashgan edi va u Muqaddas Simeon darvozalariining mustahkamlangan koʻprigini koʻrib turardi. Tarentumlik Bogemond Muqaddas Simeon darvozasini ochib hujumga o'tishga qaror qildi. U yerni qamal qilinganlar darhol daryoning o'ng qirg'og'iga tushib ketishdi, daryoning chap qirg'og'idagi Kerbog'a qo'shinlari qolgan darvozalarni qamal qilishar, ammo asosiy qo'shindan uzilib qolsihgan edi. Bu musulmonlarning jang qilish kuchini kamaytirdi.

28-iyun, dushanba kuni jangga shay turgan salibchilar shaharni tark etishdi. SSalibchi Raymond Ezhil askarlari oldida Muqaddas nayzani ko'tarib yurdi. Qarorgohi shahardan besh kilometr uzoqlikda, koʻl boʻyida joylashgan Kerbogʻa darrov salibchilar shaharni tark eta boshlaganini payqab qoldi, chunki Ahmad ibn Marvon ishora sifatida qal’a ustiga qora bayroq koʻtardi.

Qamalni tezda yorib o'tish uchun Bogemond harakat rejasini tuzdi. Qoʻshin toʻrt qismga boʻlindi. Birinchi otryadga Buyuk Xyu, Flandriyalik Robert va Normandiyalik Robert, ikkinchisiga Bulyonlik Godfrid, uchinchisiga yepiskop Ademar, toʻrtinchisiga esa Tarentumlik Bogemon boshchilik qilgan. Raymond de Saint-Gilles kasal edi, shuning uchun u qal'ani qo'riqlash uchun shaharda qoldirildi. Har bir otryadda oʻrtacha hisobda oʻttizdan sal koʻproq ritsar bor edi.

Agar Kerbog'a o'z otryadlarini alohida qismlarga bo'lishga qaror qilganida salibchilar shahardan chiqishda darhol mag'lub bo'lishlari mumkin edi. Kamoliddin (halablik solnomachi) va Ibn al-Asirning yozishicha, Kerbogʻa amirlari zaruriy harakatlar borasida yakdil fikrga ega boʻlmaganlar. Vassab ibn-Mahmud va amirlarning bir qismi Kerbog'ani zudlik bilan franklarga hujum qilib, salibchilar bilan navbatma-navbat jang qilishga undadilar, lekin ko'pchilik qo'mondonlar va Kerbog'aning o'zi dushmanni shahardan butunlay chiqarib olib, unga tekislikda hujum qilmoqchi bo'ldilar. Kerbog'a zudlik bilan hujum o'tgan salibchilarning shaharga chekinishga majbur qilishga va bu qamalni uzaytirishiga qaror qildi. U qamalni oz sonli qoʻshini bilan bemalol eplay olamiz deb oʻyladi va navbatma-navbat har bir otryadga emas, balki butun qoʻshinga hujum qilishga qaror qildi. Balki u salibchilar ocharchilikdan sillalari qurigan deb o'ylagandir.

G'alaba sabablari

Ademar Antioxiya jangida nayza bilan. Britaniya kutubxonasi, No. 12, fol. 29

Jang natijasi turklarni ham, franklarni ham hayratda qoldirdi. Salibchilar uchun g'alaba chinakam mojizadek tuyuldi. Xristian yilnomachilari g'alabani nayza mo'jizasi va ilohiy inoyat bilan bog'lashgan va vahiylar jang davomida ham davom etgan. Anonimning yozishicha, ko'pchilik armiya tog'lardan oq bayroqlar bilan oq otlarda tushayotganini ko'rgan, ularni avliyolar Jorj, Demetrius va Mavrikiy boshchiligidagi Masihning yordami deb tushunishgan, har holda, salibchilar orasida bunday mish-mish tarqalgan. Jangning kutilmagan natijasiga uzoq vaqt davomida xristian tarixchilari ishonchli sabablar topa olishmagan.

Suriya yilnomachisi Ibn al-Kalaniysi shunday yozgan edi: Bundan keyin franklar oʻta zaiflikda boʻlsalar ham, oʻzlarining kuch-qudrati va sonining eng yuqori choʻqqisiga chiqqan islom qoʻshinlariga qarshi jangovar tartib bilan yurib, qoʻshinlar saflarini magʻlub etishdi. Musulmon qoʻshini va ularning koʻpchiligini tarqatib yuborishdi.

Musulmon yilnomachilari saljuqiylar hukmdorlari oʻrtasidagi kelishmovchilik salibchilarning muvaffaqiyatida katta rol oʻynaganligini yozganlar. Masalan, Ibn al-Asir yozgan:

Kerbogʻa oʻzi bilan birga boʻlgan musulmonlarga noloyiq ish qilib, amirlarning gʻazabini qoʻzgʻatdi. Ular baribir u bilan qolishlariga ishonib, takabburlik ko'rsatdi. Bu ularning g'azabini qo'zg'a va urush boshlansa, unga xiyonat qilishni rejalashtirdilar

Antioxiyani oʻrab olish va darvozalarni qamal qilish uchun Kerboga oʻz qoʻshinlarini bo'lib yubordi, bu esa uning kuchlarini tezda qayta yig'ilishlarini qiyinlashtirdi.

Salibchilarni noilojlik va xayot uchun jang qilish tajribasi birlashtirdi va Kerbog'aning ulkan armiyasi esa tarqoq va muvofiqlashtirilmagan holda jang qildi.

Kerbog'a qo'shinini mag'lubiyatiga asosoiy sabablardan biri salibchilar guruhlarga bo'linib qa'la darvozalaridan chiqqanlarida ularga alohida guruh tarzida emas butun boshli qo'shin bilan hujum qilani bo'ldi.

Jangdan so'ng

Antioxiyani saqlab qolinishi salibchilar qo'shini uchun juda qimmatga tushdi, lekin bu salib yurishining davom etishini ta'minladi. Noyabr oyida Raymond nihoyat talablarga binoan , qo'shin bilan birga Quddus tomon yurdi. Bir necha yil o'tgach, nayza g'oyib bo'ldi, uning qayerdaligi noma'lum. 18-asrda kardinal Prospero Lambertini (keyinchalik Benedikt XIV boʻlgan) Antioxiya nayzasini soxta deb e'lon qildi.

Urushning ahamiyati

J. Fransua bu jangdagi gʻalabani Salibchilarning ajoyib gʻalabasi deb atagan. T.Asbrij jangni eng buyuk jang deb atadi, uning ahamiyatini boshqa janglar bilan tenglashtirib boʻlmaydi. Voqealar guvohlari va keyingi tarixchilar uchun nasroniylarning g'alabasi salib yurishining eng kulminatsion nuqtasi, Butun salib yurishlarining eng muhim jangi edi. R.Smalening yozishicha, jang shu qadar muhim boʻlganki, manbalarda bu jang haqida XII asrda boshqa har qanday jangga qaraganda aniqroq ma’lumotlar berilgan.

Adabiyotlar

• Мишо Ж-Ф.. История Крестовых походов. Вече, 2005. ISBN 5 9533 1064 1. 
• Asbridge T. The Holy Lance of Antioch: power, devotion and memory on the First Crusade. — 2007. — Vol. XXXIII. — P. 3—36. — ISSN 0950-3129.
• Asbridge Th.. The First Crusade: A New History. Simon and Schuster, 2005. ISBN 978-1-84983-769-9. 
• France John. Victory in the East: A Military History of the First Crusade. Cambridge University Press, 1994. ISBN 978-0-521-58987-1. 
• Madden Th. F. „The First Crusade, 1095–1099“,. The Concise History of the Crusades. Rowman & Littlefield Publishes, Incorporated, 2014 — 24—30 bet. ISBN 978-1-4422-1574-0. 
• Oman Ch. W. Ch. . A History of the Art of War: The Middle Ages from the Fourth to the Fourteenth Century. Putnam's, 1898. 
• Runciman St.. A History of the Crusades. Cambridge University Press, 1987. ISBN 978-0-521-34770-9. 
• Runciman St.. A History of the Crusades: Volume 1, The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem. CUP Archive, 1951. ISBN 978-0-521-06161-2. 

• Setton K. M.. The first hundred years, A History of the Crusades. University of Wisconsin Press, 1969. 
• Smail R. C.. Crusading warfare, 1097-1193. Cambridge [England]: University Press, 1956. 
• Stark R. „Chapter Seven: BLOODY VICTORIES (ANTIOCH)“,. God's Battalions: The Case for the Crusades. Harper Collins, 2009. ISBN 978-0-06-194298-3. 
• История крестовых походов в документах и материалах. М.: Высшая школа, 1977. :
  • Из анонимной итало-норманской хроники «Деяния франков и прочих иерусалимцев» — 93—97, 113—116 bet. 
  • Письмо предводителей крестоносного рыцарства папе Урбану II от 11 сентября 1098 г — 97—103 bet. 
  • Ибн аль-Каланиси. Из «Истории Дамаска» Ибн ал-Қаланиси — 103—105 bet. 
  • Ибн аль-Асир. Из «Полного свода всеобщей истории» Ибн ал-Асира — 105—107, 119—121 bet. 
  • Матфей Эдесский. Из «Хронографии» Матфея Эдесского — 108—110, 118—119 bet. 
  • Анна Комнина. Из «Алексиады» Анны Комниной — 110—113, 116—118 bet. 

• Albert of Aix. „Historia expeditionis Hierosolymitanae“ (la). THE LATIN LIBRARY. thelatinlibrary.com. Qaraldi: 2020-yil 29-may.

• Peter Tudebode. „The Battle for Antioch in the First Crusade (1097-98) according to Peter Tudebode“ (en). De Re Militari (2013-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 1-oktyabr.

• Заборов М. А.. Крестовые походы, Научно-популярная серия. М.: Изд-во АН СССР, 1956. 

• Заборов М. А.. Крестоносцы на Востоке. Рипол Классик, 1980. ISBN 978-5-458-39713-1. 

• Лависс Э., Рамбо А.. Эпоха крестовых походов, Классики исторической мысли. Полигон, АСТ Санкт-Петербург, 1999.