Angliya-efiopiya kelishuvi (1942)
Toʻliq nomi:
| |
|---|---|
| Turi | Kelishuv |
| Imzolangan sanasi | 31-yanvar 1942-yil |
| Imzolangan joyi |
.svg){kind=small} Addis-Abeba, Efiopiya imperiyasi |
| Imzolangan |
.svg){kind=small} Filipp Mitchell Efiopiya negussi Xayle Selassie I |
| Tomonlar |
Buyuk britaniya va shimoliy Irlandiya birlashgan qirolligi Efiopiya imperiyasi |
| Tillari | ingliz, amxar |
1942-yil 31-yanvarda Addis-Abebada ikki yil muddatga imzolangan Angliya-Efiopiya bitimi Buyuk Britaniya va Efiopiya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlarning tiklanishining boshlanishi edi. Bu ozod qilingan Efiopiya tomonidan tuzilgan birinchi xalqaro shartnoma edi.
Muzokaralar va shartnoma tuzilish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kelishuvni tuzish Britaniya armiyasi 1941-yilda Sharqiy Afrikada italyan qoʻshinlarini yoʻq qilganidan keyin va imperator Xayle Selassie 1941-yil 5-mayda Addis-Abebaga qaytganidan keyin mumkin boʻldi[1]. Kelishuvdan soʻng Efiopiya imperatorining mamlakatga qaytganidan soʻng darhol Buyuk Britaniyani hisobga olmasdan amalga oshirilgan maʼmuriy harakatlari tufayli kelib chiqqan Angliya-Efiopiya konflikti boʻlgan. 1941-yilning mart oyida Efiopiyada ingliz bosqinchilik maʼmuriyati rejimi oʻrnatildi, unga imperator boʻysunishi kerak edi[2]. Biroq, 1941-yil 11-mayda Xayle Selassie Britaniya harbiylarining oldindan roziligisiz Efiopiya hukumati va Efiopiya poytaxti Shoa regionga gubernator tayinlanganligini eʼlon qildi. Buyuk Britaniyaning bosimi ostida Efiopiya tomoni imperator tomonidan tayinlangan vazirlar Britaniya maʼmuriyati shtab-kvartirasida maslahatchi boʻlishiga rozi boʻlib, chekinishga majbur boʻldi[3]. Efiopiyada, shu bilan birga, imperator hukumati qonuniy va mamlakatni boshqarishga vakolatli deb tan olingan[2].
Imperatorning hukumat tayinlash toʻgʻrisidagi farmoni va u bilan bogʻliq Britaniya demarshi ikki davlat oʻrtasidagi munosabatlarni tartibga solish boʻyicha Angliya-Efiopiya muzokaralarining boshlanishiga xizmat qildi[2]. Kelishuv boʻyicha muzokaralarda Efiopiya imperatori Xayle Selassie hududiy talablar qoʻydi; Italiya Somalinisini Efiopiyaga qoʻshib olish talabi faqat taktik muzokaralar harakati boʻlishi mumkin boʻlsa-da, u Ogadendagi Efiopiya hududlarini qaytarish va Eritreyani qoʻshib olish haqida jiddiy edi. Eritreya mustaqilligini yoqlab, Ogaden, Italiya Somali va Britaniya Somalilendini „katta Somaliga“ birlashtirishni istagan inglizlar bu soʻrovlarni eʼtiborsiz qoldirdilar[4].
Britaniya va Efiopiya hukumatlari oʻrtasida bir necha oy davom etgan keskin munozaralar 1942-yil 31-yanvarda shartnoma va unga biriktirilgan harbiy konventsiyaning imzolanishi bilan yakunlandi[2]. Efiopiya nomidan 1942-yilgi kelishuvni imperator Xayle Selassie, Buyuk Britaniya nomidan esa Buyuk Britaniya Sharqiy Afrika kuchlari Oliy qoʻmondonligining bosh siyosiy xodimi general-mayor ser Filipp Mitchell[5] imzoladilar.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Вышинский А. Я., Лозовский С. А.. Дипломатический словарь. Итало-эфиопский договор 1942 года, 31 января. М.: Государственное издательство политической литературы, 1948.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Цыпкин Г. В., Ягья В. С.. История Эфиопии в новое и новейшее время. М.: Наука, 1989 — 134 bet. ISBN 5-02-016620-0.
- ↑ „Ethiopia: Ethiopia in World War II“. Library of Congress website. 2020-yil 14-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 19-mart.
- ↑ Spencer, John. Ethiopia at Bay: A personal account of the Haile Selassie years. Algonac: Reference Publications, 1984 — 142 bet.
- ↑ Haile Selassie. My Life and Ethiopia's Progress Volume Two: Addis Abeba 1966 E.C. Chicago: Frontline Distribution, 1999 — 176 bet.