Alerce Milenario

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Alerce Milenario[1] (ispancha: "Millennial Alerce" yoki "Millennial Larch") yoki Gran Abuelo[2], ingliz tilida Buyuk bobo nomi bilan ham tanilgan[3] Chilidagi Alerce Kostero milliy bogʻidagi eng katta daraxtdir[1]. U eng qadimgi daraxtlar roʻyxatida boʻlgan boʻlsa-da, bu Alerce daraxti (Fitzroya cupressoides) endi dunyodagi eng qadimgi daraxt boʻlish uchun boshqalar bilan raqobatlashmoqda[2][3][4].

Chilidagi Avstraliya universitetidan Jonatan Barichivich va Antonio Lara daraxtga zarar bermasdan iloji boricha qisman teshik ochishdi. T shaklidagi matkabni qurishda daraxtga zarar bermasdan tor silindirni yogʻochni kesish uchun ular qoʻshimcha burgʻulashdan foydalanganlar. Yogʻochning qisman taxminan 2400 ta bir-biriga mahkam oʻrnashgan oʻsish halqalarini hosil qildi. Keyin ular 2400 ta daraxtdan olingan maʼlumotlarga asoslangan statistik modellashtirishdan foydalanishdi. Barichivichning fikriga koʻra Alerce Milenario daraxtini taxminiy yoshi 5484 yil deb aytadi. Shundan kelib chiqib Alerce Milenario daraxti 5000 yoshda ekanligi belgilangan.

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Alerce Milenario daraxti Alerce Koster milliy bogʻidagi jarlikda joylashgan. Park 137 gektar va 1048 metr dengiz sathidan yuqorida hisoblanadi. Yil davomida yomgʻir yogʻadigan yomgʻirli moʻtadil iqlimga ega. Uning oʻrtacha harorati 12 °C. Park har yili daraxtga tashrif buyuradigan 10 000 ga yaqin turistlarni qabul qiladi.

Alerce milenario taxminan 2007-yil.

Daraxtning tavsifi va holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

4 metrdan ortiq shohning katta qismi tushib ketishi natijasida daraxtning bir qismi nobut boʻldi. Alerce Milenario daraxti liken va moxlar bilan qoplangan[5]. Uning 5000 dan ortiq ichki qismidagi daraxt uzuklari borligi taxmin qilinmoqda. Agar toʻgʻri boʻlsa, bu hozirgi rekordchi daraxtdan 100 yil kattaroq boʻlar edi. Barichivichning taʼkidlashicha, „Daraxtning atigi 28 foizi haqiqatda tirik, ularning aksariyati ildizlarda, shuning uchun odamlar yaqin atrofdagi tuproq boʻylab yurganda, ular daraxtning qolgan tirik qismlariga faol ravishda zarar etkazadilar“[1].

Dendroxronologik tadqiqotlar zarurligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dendroxronologiya (yoki daraxt halqasi bilan tanishish) – bu daraxt halqalarini (shuningdek, oʻsish halqalari deb ataladi) ular hosil boʻlgan yilga aniqlashning ilmiy usuli. Ularni tanishtirish bilan bir qatorda, bu yogʻochdan tarixning turli davrlarida dendroklimatologiya, iqlim va atmosfera sharoitlarini oʻrganish uchun maʼlumotlar berishi mumkin. Kolumbiya universitetidan Ed Kuk: „Daraxtning yoshini aniqlashning yagona yoʻli halqalarni dendroxronologik hisoblashdir va buning uchun barcha halqalarning mavjudligi yoki hisobga olinishi kerak“[5].

Biroq, dendroxronologiya usuli, birinchi navbatda, daraxtning ichki qismini tekshirish zarurati tufayli qiyinchiliklarga duch keladi. Bu shikastlanishga olib kelishi mumkin va ishlatiladigan burgʻulashlar baʼzi daraxtlarning kengligi uchun yetarli boʻlmasligi mumkin, ayniqsa, ichki yadroviy qismi shikastlangan yoki chirigan eski turlardir. Usul hozirgacha taxminan 2400 ta oʻsish halqalari haqida dalillarni keltirdi, ammo ishlatilgan burgʻulash daraxtning markaziga yetib bormaganligi sababli, modellashtirish 80% aniqlik bilan 5000 yildan ortiq umumiy yoshni taxmin qilish uchun ishlatilgan[5].

Himoya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Daraxt yoshiga oid topilmalar Chili hukumatini uni yaxshiroq himoya qilishga yordam beradi degan umidda. Chili milliy oʻrmon korporatsiyasi daraxtni himoya qilishni kuchaytirganini va parkga qoʻriqchilarni qoʻshganini aytdi[6].

Alerce Milenario daraxtining gallereyasi
  • Alerce Milenario (1-rasm)
    Alerce Milenario (1-rasm)
  • Alerce Milenario (2-rasm)
    Alerce Milenario (2-rasm)

Shuningdek qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Thomson, Jessica (25 May 2022). „The oldest tree in the world might have been found in Chile, and it's dying“. Newsweek (ingliz (Amerika)). Qaraldi: 2022-05-30.
  2. ↑ 2,0 2,1 „Great Grandfather – 5,484-Year-Old Patagonian Cypress Could Be World's Oldest Tree“. Oddity Central (2022-yil 30-may).
  3. ↑ 3,0 3,1 John Bartlett. „Ancient cypress in Chile may be the world's oldest tree, a new study suggests“ (en-GB). The Guardian (2022-yil 26-may). Qaraldi: 2022-yil 30-may.
  4. ↑ Sumedha Tripathi. „World's Oldest Tree Called 'Great-Grandfather' Found In Chile, Is More Than 5000 Years Old! :O“ (en-IN). indiatimes.com. IndiaTimes. Reuters (2022-yil 27-may). Qaraldi: 2022-yil 30-may.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Gabriel Popkin (20 May 2022). „Is the world's oldest tree growing in a ravine in Chile?“. Science (inglizcha). Qaraldi: 2022-05-30.
  6. ↑ Fermin Koop. „Is this tree in Chile the oldest one in the world? This scientist thinks so“ (en-US). zmescience.com. ZME Science (2022-yil 26-may). Qaraldi: 2022-yil 30-may.

Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Alerce_Milenario&oldid=4206491" dan olindi