Aleksandr Vampilov

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Aleksandr Valentinovich Vampilov
Tavalludi 19-avgust 1937-yil
Cheremxohova,Irkutsiya viloyati, RSFSR, SSSR
Vafoti 17-avdust 1972-yil
Baykal ko'li
Taxallusi A.Sanin
Kasbi dramaturg, nasirchi
Ijod qilgan tillari rus tili
Fuqaroligi SSSR
Taʼlimi Irkutsk davlat universiteti
Faoliyat yillari 1958—1972
Janr nasr, hikoya, pyesa, felyeton, ocherk, publitsistika

Aleksandr Valentinovich Vampilov Vampilovning ota-onasi viloyat markazi Kutulik shahrida yashagan va bundan oldin ular Irkutsk viloyati, Alar tumani, Alar qishlogʻida uch yil yashagan. Vampilov 1937-yil 19-avgustda tugʻilgan. Kutulik qishlogʻi uning tugʻilgan joyi deb atalsa-da, u aslida qoʻshni Cheremxova [1] shahridagi tugʻruqxonada tugʻilgan. Alar qishlogʻini oʻzining kichik vatani deb bilardi. Otasi – Valentin Nikitich Vampilov (1898-1938) – millati Buryat, oʻqituvchi. 1938-yil 17-yanvarda, hibsga olingan va 9-martda NKVD Irkutsk viloyat boshqarmasi „uchligi“ hukmi bilan qatl etilgan. 1957-yil fevral oyida V. N. Vampilov vafotidan keyin reabilitatsiya qilingan.

Onasi – Anastasiya Prokopyevna Vampilova-Kopylova (1906-1992), turmush oʻrtogʻi vafotidan keyin toʻrt farzandi bilan qolgan, Kutulik oʻrta maktabida matematika oʻqituvchisi boʻlib ishlashni davom ettirgan. Ona A.Vampilovning shaxsini shakllantirishga hal qiluvchi taʼsir koʻrsatadi. 1954-yilda Irkutsk davlat univarsitetiga kirishga birinchi urinish muvaffaqiyatsiz tugadi. Bir yil davomida Vampilov viloyat Madaniyat uyida turli toʻgaraklar instruktori boʻlib ishlagan[2]. 

 1955-1960-yillarda Irkutsk davlat universitetining filologiya fakultetida tahsil olgan.
 1959-yil oktyabr oyida beshinchi kursda o'qib yurgan A.V. Vampilov viloyat "Sovet yoshlari" gazetasining adabiy xodimi bo'lgan. Bu gazetada 1964-yilning fevraligacha adabiy xodim, bo‘lim mudiri, mas’ul kotib lavozimlarida ishlagan. Tahririyatdan chiqqanidan keyin A.Vampilov gazeta bilan aloqani uzmadi va bir necha bor “Molodyojka”dan topshiriqlar bilan xizmat safarlariga chiqqan.

1960-yilda u IDU talabasi Lyudmila Dobrachevaga turmush qurdi va 1963-yilda ajrashdi. 1963-yilda Olga Ivanovskayaga uylandi. 1966-yilda ularning qizi Elena tugʻilgan. Qizi Elena Aleksandrovna Vampilova Rossiya Teatr sanʼati akademiyasining iqtisod va teatr tashkiloti fakultetini tamomlagan. 1995-yilda uning qizi, Aleksandr Vampilovning nabirasi, Masha tugʻilgan .Oʻsha paytda uchinchi kurs talabasi boʻlgan Vampilovning „Fors lilaki“ nomli birinchi hikoyasi (A. Sanin taxallusi bilan) 1957-yil 1-noyabrda Irkutsk universiteti gazetasida nashr etilgan. Ikkinchi hikoyasi „Vaziyatlarning tasodifi“ 1958-yil 4-aprelda shu gazetada, keyin esa Angara almanaxida chop etilgan. Bu hikoya Aleksandr Vampilovning 1961-yilda nashr etilgan va kulgili hikoyalar va sahnalarni oʻz ichiga olgan birinchi kitobiga nom bergan.1962-yilda Vampilov "Farishta bilan yigirma daqiqa "[3] bir pardali pyesa yozdi. 1963-yilda „Daladagi derazali uy“ bir pardali komediyasi yaratildi.1964-yilda birinchi katta pyesa – „Iyun oyidagi xayrlashuv“ komediyasi yozilgan (dramaturg bu pyesa ustida bir necha bor ishlagan, spektaklning toʻrtta versiyasi maʼlum). Muallifning markaziy sovet teatrlarini uning spektaklida qiziqtirishga urinishlari muvaffaqiyatsiz tugadi[4]. 

 1965-yilda Vampilov "To'ng'ich o'g'il" komediyasini yozgan (birinchi nomi "Shahar atrofi"). 1968-yilda dramaturg "O'rdak ovi" spektaklini tugatgan. Uning sahna taqdirida Latviya SSR Madaniyat vaziri V.I.Kaupuz hal qiluvchi rol o‘ynadi: Moskvada qo‘yish taqiqlangan spektakl Rigadagi Latviya milliy teatri sahnasida ilk bor latvcha tarjimada qo‘yildi. Keyin spektaklni Riga rus drama teatri, keyin esa Moskva teatrlari tayyorladilar[5].
U umri davomida mashhurlikka erishmagan. Aktyor Nikolay Chindyaykinning so'zlariga ko'ra, "Nafaqat rasmiylar bu ajoyib drama ekanligini ko'rmadilar, biz ham ko'rmadik. Ular buni o‘qimaganlar, anglamaganlar, tushunmaganlar”[6].

Faqat 1972-yilda, Vampilov vafotidan soʻng, markaziy teatrlarning uning ijodiga munosabati oʻzgara boshladi. Uning pyesalari Moskva Ermolova teatri, Stanislavskiy teatri va Leningrad Bolshoy drama teatri tomonidan sahnalashtirilgan. 

 Adabiy faoliyati davomida Vampilov 70 ga yaqin hikoyalar, eskizlar, ocherklar, maqolalar va felyetonlar yozgan.

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

1972-yil 17-avgustda, 35 yoshga toʻlishidan ikki kun oldin Vampilov vafot etdi, U boʻlgan qayiq Baykal koʻli qirgʻogʻida agʻdarilib ketdi. Vampilov qirgʻoqqa suzib, suvda vafot etgan. 

 Uning ish stolida tugallanmagan ish - "Beqiyos maslahatlar"qolgfan. O'lim joyi yaqinida, Baykal ko'li bo'yida, Listvyanka qishlog'ida yozuvchiga haykal o'rnatilgan.
 U Irkutskdagi Radishchevskiy qabristoniga dafn etilgan. 1973—yilda qabr ustiga avtografli tosh yodgorlik o'rnatilgan

Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

 "Iyun oyida vidolashuv" spektakli uchun Iosif Utkin nomidagi Irkutsk komsomol mukofoti laureati.(1972, vafotidan so'ng)

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Seredkin A. Vspominaya Mixaila Vorfolomeeva / Literaturnaya Rossiya № 38, 21.09.2001 ( at www.litrossia.ru Error: unknown archive URL 20130907004753 sanasida arxivlangan)
  2. ↑ Румянцев 2015.
  3. ↑ Новая Российская энциклопедия: v 12 t. T. 3. / Redkol.: A. D. Nekipelov, V. I. Danilov-Danilyan i dr. – M.: Ensiklopediya, 2007. – 480 s. – ISBN 978-5-94802-019-8
  4. ↑ „Biografiya A. Vampilova“. 2016-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 6-mart.
  5. ↑ Елена Слюсарева. „Министр культуры ЛССР: в советское время «губили» латышские ценности“. // Краеведческое общество «Riga CV» (2011-yil 6-fevral). 2021-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 11-noyabr.
  6. ↑ Зоя Игумнова. Николай Чиндяйкин: «Никто не думал, что Вампилов — это надолго» (Wayback Machine saytida 2023-02-07 sanasida arxivlangan) // Известия, 01 ноября 2017. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Vampilov&oldid=4200427" dan olindi