Alangasarlar
Alangasarlar, Zerpallar — Udmurt mifologiyasidagi qadimgi devqomatlar. Ertaklarda koʻpincha ahmoq sifatida koʻrsatiladigan qahramonlar.
Afsonaga koʻra, bir vaqtlar bahaybat odamlar daryo boʻylab Udmurt oʻlkalariga koʻtarilib, keyin oʻz yurtlariga qaytib ketishgan, ulardan keyin faqat togʻlar va tepaliklar qolgan (Udmurtiya janubida „Alangasar togʻining“ Alangasar gurez toponimlari saqlanib qolgan). Shunga oʻxshash afsonalar Chepetsk madaniyatining shahrini qahramonlar, qaroqchilar va hattoki E.Pugachev isyonchilari bilan bogʻlashadi. Alangasarlar, afsonaviy devqomatlar haqidagi afsonalar, shuningdek, tatarlar, boshqirdlar, marilar, nogaylar, karaimlar orasida ham uchraydi[1]. Alangasarlarning obrazi va nomi („dangasa, ahmoq“) udmurtlar tomonidan tatarlardan oʻzlashtirilgan. Bunda, bu nomning oʻzi Udmurt folklorida juda kam uchraydi va umumudmurt hisoblanmaydi[2]. V.E.Vladikin zerpallarni (udm. [Odam] Zer tomondan) shimoliy Perm xalqlaridan biri (Zer — Zyrliklar) bilan bogʻlaydi, bu xalq, keyinchalik, boshqa etnik guruhlarga qoʻshilib ketgan boʻlishi mumkin[3]. „Devqomatlar — pakanalar“ mifologik oppozitsiyasi koʻplab xalqlarga maʼlum va ular aytganidek, eng qadimgilarga tegishli: „devqomatlar — eng qadimgi mavjudotlar … ular yarim odamlar, yarim togʻlar“[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Axmetyanov R. G. Obщaya leksika duxovnoy kulturi narodov Srednego Povoljya. M.: Nauka, 1981. S. 15.
- ↑ Napolskix V. V. Udmurtskie etimologii
- ↑ Vladikin V. Ye. Religiozno-mifologicheskaya kartina mira udmurtov. Ijevsk: Udmurtiya, 1994. S. 99.
- ↑ Steblin-Kamenskiy M. I. Mif. L.: Nauka, 1976. S. 67.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Владыкин В. Е. Религиозно-мифологическая картина мира удмуртов. Ижевск: Удмуртия, 1994.