Al-aql al-faal
Al-'aql al-faāl (arabcha: العقل الفعال) yoki Vohib al-suvar[1] islom falsafasi va psixologiyasida oʻziga xos sabab turidir. Bu ilohiy intellektning eng past darajasi hisoblanadi[2].
Konsepsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aql islom falsafasi va psixologiyasida turli xil maʼnolarga ega. Aql soʻzi filologik jihatdan tiymoq yoki bogʻlamoq maʼnosini bildiradi. Aql – bu insonni hukm qilishdan va xatti-harakatlardan toʻsadigan narsadir. Aql asta-sekin semantik jihatdan vajga oʻtdi. Islom falsafasida, xususan, peripatetik maktabda aqlning texnik qoʻllanilishi maʼlum darajada yunon falsafasining taʼsiri ostida yuzaga kelgan[3].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Al-Forobiy oʻz kitoblarida ilk marta aqlning bir qancha maʼnolarini sanab oʻtgan[3].
Forobiy faol intellektning peripatetik munosabati bilan islomning bashorat tushunchasi oʻrtasida uygʻunlashishga harakat qiladi. Forobiy faol aqlni Jabroil (yoki Jibril – islomda vahiy farishtasi) bilan birlashtiradi. Insonlarni Aql bi-l-quvvahdan (potentsial aql) Aql bi-l-fi’l (haqiqiy aql) holatiga oʻtkazish mumkin. Shunday qilib, odamlar jaholat zulmatidan xalos boʻlishga qodir boʻladilar. Nihoyat, aql Aql-al-mustafodga aylanadi. Bilimni egallash darajasida aql uning oʻxshashlik va farqlarini surishtirish orqali oʻz mazmunini tafakkur qiladi[1].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Azadpur, Mohammad. Reason Unbound: On Spiritual Practice in Islamic Peripatetic Philosophy. SUNY Press, 1 August 2011 — 49 bet. ISBN 978-1-4384-3764-4.
- ↑ Adamson, Peter. Interpreting Avicenna: Critical Essays. Cambridge University Press, 4 July 2013 — 109 bet. ISBN 978-1-107-35445-6.
- ↑ 3,0 3,1 „ʿAQL“. iranicaonline.org. „ʿAQL“. iranicaonline.org.