Akruks

Akruks (Alpha Southern Cross, lat. Alpha Crucis, qisqartma a Cru) — Janubiy xoch yulduz turkumidagi eng yorqin yulduz. Bu kattaligi 0,77 m boʻlgan koʻp yulduzli va tungi osmondagi eng yorqin oʻn uchinchi yulduzdir^[1]. Akruksning toʻgʻri nomi Bayer α va Crux turkumining lotin nomlaridan iborat.

Yulduzning lotin nomi Braziliya ilm-fan kemasi „Alfa Krutsis“[en], buning sharafiga, oʻz navbatida Merkuriydagi tosiq nomlangan (lat. Alpha Crucis Rupes)^[2].

Jismoniy xususiyatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akruks quyosh sistemasidan taxminan 320 yorugʻlik yilida joylashgan uchta yulduz tizimidir. Tizimning ikkita komponenti α1 va α2 (boshqa belgi: α Cru A va α Cru B) teleskop orqali koʻrilganda vizual ravishda ajratiladi, ular orasidagi burchak masofasi 4 yoy soniya. α1 va α2 komponentlari mos ravishda +1,33m va +1,75m koʻrinadigan kattalikka ega. Ularning sirt harorati mos ravishda 28 000 va 26 000 K atrofida, yorqinligi esa Quyoshnikidan 25 000 va 16 000 marta katta. α1 va α2 taxminan 430 AU da joylashgan, ularning harakati deyarli sezilmaydi. Ikkala yulduz ham 1500-yildan ortiq vaqt davomida bir-birining atrofida toʻliq aylanadi.

α1 ning oʻzi spektroskopik binar boʻlib, komponentlari 14 va 10 quyosh massalari atrofida va orbital davri 76 kun; ular taxminan 1 AU masofada joylashgan. α2 komponentining massasi va α1 komponentining yorqinligi yulduzlar kelajakda supernovalar kabi portlashi mumkinligini koʻrsatadi. Zaif komponent α1 portlashdan keyin katta oq mitti boʻlishi mumkin.

Janubiy xochdagi C yoki α3 ning Janubiy xochi Alfa-ning yana bir komponenti B4 sinfining subgiantidir va uchta Akruks tizimidan 90 burchak soniyasida yotadi. α3 ning Akruks bilan tortishish kuchi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin deb taxmin qilinadi. Biroq, agar u haqiqatan ham Akruksga yaqin boʻlsa, u oʻz sinfi uchun juda yorqin boʻlar edi. Bu, ehtimol, Akruks yulduzining tortishish shovqinidan tashqarida yotadigan optik-qoʻshaloq yulduzdir va 640 yorugʻlik yilida (200 ta) Quyoshdan ikki barobar koʻproq boʻlishi mumkin.

madaniy ahamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akruks, boshqa yulduzlar qatorida, Braziliya bayrogʻida tasvirlangan, u yerda San Paulu^[3] davlatini ifodalaydi

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eng yorqin yulduzlar ro'yxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ David Darling. „Acrux (Alpha Crucis)“. 2013-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 6-sentyabr.
↑ Hog E., Fabricius C., Makarov V. V., Urban S., Corbin T., Wycoff G., Bastian U., Schwekendiek P., Wicenec A. The Tycho-2 catalogue of the 2.5 million brightest stars (англ.) // Astron. Astrophys. / T. Forveille — EDP Sciences, 2000. — Vol. 355. — P. 27–30. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846
↑ „Astronomy of the Brazilian Flag“. Flags Of The World. 2018-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022.05.14.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akrux
Acrux (Alpha Crucis)(Inglizcha) )
Alpha Crucis(Inglizcha) )

[[ [[Turkum: Janubiy Xoch (yulduz turkumi)]

[1] David Darling. „Acrux (Alpha Crucis)“. 2013-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 6-sentyabr.

[2] Hog E., Fabricius C., Makarov V. V., Urban S., Corbin T., Wycoff G., Bastian U., Schwekendiek P., Wicenec A. The Tycho-2 catalogue of the 2.5 million brightest stars (англ.) // Astron. Astrophys. / T. Forveille — EDP Sciences, 2000. — Vol. 355. — P. 27–30. — ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846

[3] „Astronomy of the Brazilian Flag“. Flags Of The World. 2018-yil 16-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022.05.14.

[1]

[2]

[3]