Abort

Abort (lot. abortus – bola tashlash) – ayollarda homiladorlikning dastlab-ki 28 haftasida bachadondan homila tu-shishi, 28 haftadan ilgari tug‘ilgan bola yashamaydi. A. erta (homiladorlikning 12 haftasi ichida kerakli davo choralari ko‘rilmaganda bola tushishi) va ke-chikib (13 – 27 hafta ichida bola tushi-shi) sodir bo‘lishi mumkin. A. sun’iy va g‘ayriixtiyoriy A.ga bo‘linadi. Sun’iy A. (bola tushirish) ayolning o‘z istagi yoki sog‘lig‘iga qarab homiladorlikning 12-haftasiga qadar, tibbiy sabablarga ko‘ra esa bundan kechroq muddatlarda tug‘ruqxonalarda o‘tkaziladi. G‘ayriixtiyoriy A. (bola tashlash) saba-blari: 1) o‘tkir va yuqumli kasalliklar, mas, terlama, bezgak, brutsellyoz, zaxm va boshqa; 2) ona bilan homila qoni rezus fakto-rinnt mos kelmasligi (ona qonida rezus faktor manfiy, homilada esa musbat bo‘lishi); 3) umumiy kasalliklar (yurak, qon tomirlari, o‘pka va nafas a’zolari, buyrak, endokrin bez kasalliklari); 4) jinsiy a’zo kasalliklari (tuxumdon faoliyatining buzilishi); bunda sariq 5tana gormoni kam ishlanib chiqib, bacha-don muskullarini qisqartiruvchi omillar, jumladan follikulin kuchayib ke-tadi, natijada A. ro‘y beradi; 5) ichki jinsiy a’zolarning turli sabablar bilan yallig‘lanishi; 6) ayol tanosil a’zosining yetarli rivojlanmaganligi (infanti-lizm); 7) turli shikastlar (homiladorlik vaqtida yiqilish, og‘ir yuk ko‘tarish, lat yeyish va hokazo); homiladorning biror nar-sadan qattiq qo‘rqishi, hayajonlanishi. G‘ayriixtiyoriy A. homilaning bachadon-dan ko‘chish darajasiga qarab turlicha bo‘ladi. A. xavfi tug‘ilganda bel og‘rib, jinsiy a’zodan bir oz qon keladi, ba-chadon homila muddatiga nomuvofiq kattalashadi; to‘g‘ri davo qilinsa, homiladorlikni saqlab qolish mumkin. Boshlanayotgan A.da og‘riq sezilib, qon keladi, bachadon taranglashib; bunda ham homila tirik bo‘lsa, homiladorlikni saqlab qolish mumkin. Jadallashgan A. da laxta-laxta qon keladi, bachadon taran-glashadi, qisqaradi. Chala A.da homila butun chiqmay, uning ko‘chmagan qismlari bachadon ichida qolib, qon ko‘p ketadi, bachadon homiladorlik muddatiga nis-batan kichik bo‘ladi. To‘liq A. da homila butun tushadi; shunga ko‘ra qon kelishi tez to‘xtaydi, bachadon kichrayadi. Homila nobud bo‘lib, bachadon qisqarishi juda sust borsa, homilaning ajralishi va tu-shishi uzoq cho‘ziladi. Bunday hollarda bachadondan uzoq vaqtgacha qon ketadi (cho‘zilgan A.). Ba’zan homila bachadon de-voridan ko‘chadi-yu, lekin bachadon bo‘yni kanalining tashki teshigi yopiq bo‘lsa, bo‘yin kanalida to‘xtab qoladi (bachadon bo‘yniga bola tushishi). Ba’zan homila nobud bo‘lsa ham (bachadon qisqarmasa) tushmaydi. Atrofidagi suv shimi-lib, o‘zi bujmayib, mo‘miyosimon bo‘lib qoladi (yopishib qolgan A). A. ga infeksiya sabab bo‘lganda, infeksiya homilani zararlab, bachadon va boshqa jinsiy a’zolar hamda qorin pardasi yallig‘lanadi, homiladorning isitmasi ko‘tariladi. Septik A. da esa mikroblar ona organiz-miga qon orqali tarqaladi, bemorning ahvoli og‘ir bo‘ladi; o‘z vaqtida chora ko‘rilmasa, ona nobud bo‘lishi mumkin.O‘zbekistonda kasalxonalardan tashqarida abort qilish (jinoiy A.) taqiklanadi va jinoyat hisoblanadi. Ayolni A. ga majbur etgan shaxslar ham jinoiy javobgarlikka tortiladi.Hayvonlarda bo‘g‘ozlikning bevaqt tug‘allanishi, bola tashlash. A.ning ke-lib chiqish sabablariga qarab yuqumsiz, yuqumli va invazion turlari bor. Yuqumsiz A. asosan, urg‘ochi hayvonlar jinsiy a’zosi funksiyasining buzili-shi va tashqi muhitning ta’siri (vita-min va mineral moddalari kam bo‘lgan, chirigan, mog‘orlagan, achigan yem-xashak yedirish, urilish, qisilish, og‘ir ishlar-da ishlatish kabi mexanik ta’sir) na-tijasida sodir bo‘lsa, yuqumli A. bru-sellyoz, trixomonoz va boshqa kasalliklar natijasida ro‘y beradi. Invazion A. esa piroplazmoz, gel-mintozlar natijasi-da organizmning zaharlanishi va zaiflanishidan kelib chiqadi.Kurash choralari: chorva mollarini boqishda, sun’iy qochirishda, bo‘g‘ozlik davrida zootexnika va veterinariya qoidalariga to‘liq rioya qilish va hokazo.