Sumka

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tutqichli qog'oz qoplar

Xalta (mintaqaviy ravishda qop deb ham ataladi) qattiq bo'lmagan har xil ko'rinishidagi keng tarqalgan vositadir. Qoplardan foydalanish qadim tarixdan oldin sodir bo'lgan, eng qadimgi sumkalar uzunligi hayvonlarning terisi, paxta yoki to'qilgan o'simlik tolalari bo'lib, chekkalarida buklangan va xuddi shu materialdan iplar bilan mahkamlangan[1].

Oddiyligiga qaramay, sumkalar insoniyat sivilizatsiyasining rivojlanishi uchun va ehtiyojiga asos bo'lib kelgan, chunki ular odamlarga ko'katlar yoki urug' donalari kabi bo'shashgan materiallarni osongina yig'ish va qo'lda osonlik bilan olib yurish mumkin bo'lmagan narsalarni tashish imkonini bergan[1]. Bu so'z, ehtimol, Norse so'zidan kelib chiqqan baggi[2], rekonstruksiya qilingan proto-hind-evropa bhak so'zidan, lekin ayni paytda uels baich (yuk, to'plam) va yunoncha Tinatila ( Chandulícha, yuk) bilan solishtirish ham mumkin.

Arzon bir martalik qog'oz paketlar va plastik paketlar xaridorlar uchun qulaylik yaratadi.Qog'oz paketlar ko'p savdoda o'lchamlari va sifati jihatidan juda keng tarqalgan va ular ko'pincha do'kon tomonidan bepul yoki kichik haq evaziga yetkazib beriladi. Mijozlar do'konlarda foydalanish uchun o'zlarining shaxsiy xarid qilish paketlaridan ham foydalanishlari mumkin. Qadimgi Xitoyda eramizdan avvalgi 2-asrdan boshlab qog'oz qoplardan o'rash va to'ldirish uchun ishlatilgan bo'lsada[3], Xitoyda qog'oz qoplardan (choyning ta'mini saqlab qolish uchun) birinchi marta qo'llanilishi keyingi Tang sulolasi davrida (618–907) yo'lga qo'yilgan. AD)[3].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mo'ynali kiyimlardan yasalgan sumka.

Sumkalar ming yillar davomida qulay deb hisoblangan va erkaklar va ayollar tomonidan ishlatilgan. Qadimgi Misrga qadar sumkalar keng tarqalgan. Ko'pgina ierogliflarda erkaklar bellariga sumka bog'langan holda tasvirlangan. Muqaddas Kitobda, ayniqsa, Yahudo Ishqariotning shaxsiy buyumlarini ko'tarib yurgan xaltachalari haqida malumotlar ko'rsatilgan. 14-asrda talonchilar va o'g'rilardan ehtiyot bo'lgan ko'p odamlar pullarini olib yurish uchun ipli sumkalardan foydalanishgan. Bu sumkalar belga mahkamlanadigan uzun tasma orqali "belbog'lar" ga bog'langan.

Avstraliya dillybag odatda o'simlik tolasidan to'qilgan an'anaviy avstraliyalik aborigen sumkasi hissoblanadi. Dillybaglar asosan ayollar tomonidan oziq-ovqat yig'ish va tashish uchun ishlab chiqilgan va ishlatilgan. Ko'pincha bundan Avstraliyaning shimoliy qismlarida joylashgan aholi foydalanadi[4].

Ayollar, shuningdek, o'zlarining ijtimoiy mavqeini ko'rsatish uchun odatda hamondey yoki tasques deb ataladigan ko'proq bezakli ipli sumkalardan foydalanishgan. 14-asrning sumkalari kuyovdan kelinga to'y sovg'alariga aylangan. O'rta asrlardagi bu sumkalarga kashta tikilgan, ko'pincha sevgi hikoyalari yoki qo'shiqlar tasvirlangan. Oxir-oqibat, bu xaltalar o'yin o'ynash yoki lochinlar uchun oziq-ovqat uchun ishlatiladigan chaneries deb nomlanuvchi narsaga aylangan. Uyg'onish davrida Elizabetta Angliya modasi har qachongidan ham ko'proq bezaklari bilan ajralib turgan. Aristokratlar yomon gigienani to'ldirish uchun yoqimli hidli material bilan to'ldirilgan shirin sumkalarni olib yurishni boshlaganlar[5].

Yumshoq sumka
Pouch, Arapaxo (tubiy amerikalik), 19-asr oxiri yoki 20-asr boshlari, Bruklin muzeyi

Zamonaviy dunyoda sumkalar hamma joyda keng tarqalgan bo'lib[1], ko'p odamlar muntazam ravishda mato yoki charm portfellar, sumkalar va ryugzaklar ko'rinishidagi ularning keng assortimentini olib yurishadi va qog'oz yoki plastmassa kabi bir martalik ishlatiladigan materiallardan tayyorlangan sumkalardan foydalanishadi. Xarid qilish va uy oziq-ovqat mahsulotlarini tashish uchun ishlatishadi. Xalta fermuar, mahkamlagich va boshqalar bilan yopilishi mumkin yoki oddiygina taxlov qilsa bo'ladi (masalan, qog'oz sumkada). Ba'zan pul sumkasi yoki sayohat sumkasini qulflash ham mumkin. Xalta, ehtimol, moslashuvchan bo'lmagan variant, savatdan oldin paydo bo'lgan va sumkalar odatda savatlarga nisbatan qo'shimcha afzalliklarga ega bo'lib, buklanadigan yoki kichikroq o'lchamlarga ega boladi. Boshqa tomondan, qattiqroq materialdan tayyorlangan savatlar ularning tarkibini yaxshiroq himoya qilishi mumkin.

Bo'sh sumka juda yengil va kichik o'lchamlarga qadar ko'rinishlarda bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi ham mumkin. Agar shunday bo'lsa, bu uni kerakli joyga, masalan, do'konga olib borish va bo'sh qoplarni saqlash uchun qulaydir. Sumkalar hamyon kabi kichiklardan tortib, chamadon kabi sayohat qilish uchun katta bo'lgan turlari farqlanadi. Kiyim cho'ntaklari ham kichik narsalarni ko'tarish uchun kiyim ichiga o'rnatilgan sumkaning bir turidir.

Shveytsariyaning Bazel shahridan rasmiy chiqindilarni yo'q qilish paketi

Plastik xarid qilish va axlat qoplarini ishlatish va yo'q qilish bilan bog'liq ekologik muammolar mavjud hissoblanadi. Yevropa Ittifoqining ba'zi mamlakatlarida, jumladan Irlandiya va Niderlandiyada ulardan foydalanishni nazorat qilish va kamaytirish bo'yicha harakatlar olib borilmoqda. Ba'zi hollarda arzon sumkalarga soliq to'lanadi, shuning uchun mijoz ilgari qilmagan bo'lsa, to'lovni to'lashi kerak. Ba'zan og'ir yuk uchun qayta ishlatiladigan plastik va mato sumkalar sotiladi, odatda narxi 0,50 yevrodan 1 yevrogacha bo'ladi va ular bir martalik qoplarni butunlay almashtirishlari mumkin. Ba'zan sumka eskirganda bepul almashtirish taklif etiladi. Buyuk Britaniya 2015-yildan beri yirik do‘konlarda plastik tashuvchi xalta uchun 5 p to‘laydi. Bu tendentsiya AQShning ba'zi shaharlariga tarqalgan. So'nggi paytlarda ko'plab mamlakatlarda plastik qoplardan foydalanish taqiqlangan. Qog'oz paketlar plastik qoplar uchun ajoyib o'rinbosar sifatida paydo bo'ladi, ammo qog'oz qoplar plastik qoplarga nisbatan qimmatroq.

Bir sumka bir martalik bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi ham mumkin, ammo, iqtisodiy va ekologik sabablarga ko'ra, hatto bir martalik sumka ham ko'p marta ishlatilishi mumkin. Boshqa tomondan, sumkani faqat bir marta ishlatish uchun logistik yoki gigienik sabablar misol bo'lishi mumkin. Misol uchun, axlat sumkasi ko'pincha tarkibi bilan birga utilizatsiya qilinadi. Bir martalik mahsulotni qadoqlash uchun sumka ko'pincha bo'sh bo'lganda utilizatsiya qilinadi. Xuddi shunday, tibbiy muolajalarda idish sifatida ishlatiladigan sumkalar, masalan, jarrohlik yo'li bilan o'zgartirilgan biologik tizimdan chiqindilarni yig'ish uchun ishlatiladigan kolostomiya sumkasi odatda tibbiy chiqindilar sifatida utilizatsiya qilinadi. Simit, pechenye va kartoshka chipslari kabi ko'plab gazak ovqatlari bir martalik muhrlangan sumkalarda mavjud bo'ladi.

Qoplarning turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jute qoplari (qurolli qoplar) qahva
Shaxsiy buyumlarni olib yurish uchun zamonaviy sumka
  • Antistatik sumka (elektron komponentlarni tashish uchun ishlatiladi)
  • Ryugzak
  • Qutili sumka
  • BagIt
  • Baget
  • Axlat qutisi
    • Moviy sumka
  • Bivuak sumkasi
  • Tana sumkasi
  • Kitob sumkasi
  • Booster sumkasi
  • Bota sumkasi
  • Ommaviy yukxalta ( moslashuvchan oraliq quyma konteyner nomi)
  • Yong'in sumkasi
  • Gilam sumkasi
  • Sovutgichli sumka
  • Bezi sumkasi
  • Diplomatik sumka
  • Ablax
  • Duffel sumkasi
  • Qopqoq sumkasi
  • Un qop
  • Kiyim sumkasi
  • Gladstone sumkasi
  • Qo'l sumkasi, hamyon
  • Hobo sumkasi
  • Ita-sumka
  • Yuk ko'tarish sumkasi
  • Pochta sumkasi
  • Messenger sumkasi
  • Millbank sumkasi
  • Pul sumkasi
  • Qog'oz sumka
  • Qog'oz xalta (ko'p devor qog'ozli sumka)
  • Sonali sumkasi
  • Popkorn sumkasi
  • Qum xaltasi
  • Xalta
  • Xavfsizlik sumkasi
  • Sling sumkasi (yelkaga kiyiladi)
  • Bozor haltasi
    • Plastik xarid qilish uchun sumka
    • Qayta foydalanish mumkin bo'lgan xarid qilish sumkasi
    • Savdo aravachasi (kaddy)
  • Termal sumka
  • Tote sumkasi
  • Sayohat sumkasi yoki chamadon
  • Taker sumkasi

Boshqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Havo yostig'i (avtomobil xavfsizligi qurilmasi)
  • Qopqoqlar
  • Xalta klapan niqobi
  • Fasol sumkasi
  • Xalta klapan niqobi
  • Bota sumkasi
  • Bolgar sumkasi
  • Tanga hamyon
  • Kofe sumkasi
  • Ita-sumka
  • Sut sumkasi (Pech sumkasi)
  • Qandolat sumkasi
  • Teslim xaltasi (jismoniy tarbiya asbobining bir qismi)
  • sumka yoki to'rli xalta
  • Portativ giperbarik sumka
  • Raschen sumkasi
  • Paket
  • Qopko'rpa
  • Sonali sumkasi
  • Ziravorlar sumkasi
  • Paketchali choy
  • Vakuumli sumka
  • Fermuarli saqlash sumkasi

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Chenoune, Farid. Carried Away: All About Bags. Vendome Press, 2005. ISBN 9780865651586. 
  2. ↑ „Språkrådet“. 2012-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-dekabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 Needham, Joseph. Science and Civilisation in China, Volume 4, 1965 — 122 bet. ISBN 9780521058032. 
  4. ↑ „Dilly Bags“. Western Australian Museum. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-fevral.
  5. ↑ „The History of Handbags: A Timeline“. Handbag Heaven. 2014-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-iyul. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumka&oldid=3641711" dan olindi