Zabłudów

Zabłudów
Zabłudów
	; Bayroq ; Gerb
	53°1′0″N 23°20′0″E / 53.01667°N 23.33333°E G OKoordinatalari: 53°1′0″N 23°20′0″E / 53.01667°N 23.33333°E G O
Mamlakat	Polsha
Asos solingan	1553-yil
Maydon	14.3 km2 (5.5 mi²)
Aholisi (2006-yil)	2 400 kishi
Zichligi	auto kishi/km2
Vaqt mintaqasi	UTC+1, yozda UTC+2
Pochta indeks(lar)i	16-060
	Zabłudów

Zabłudów ([zaˈbwuduf]; belaruscha: Заблудаў, ruscha: Заблудов, idishcha: זאַבלודאָווע) — Polshaning shimoli-sharqidagi Podlaskie vodiysining Bialystok okrugidagi shaharcha. 1999-yilgacha Belystok voevodeligi tarkibiga kirgan (1975-1998).

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zabłudów shahri 1553-yilda tashkil etilgan boʻlib, unga Magdeburg shaharcha huquqi ham berilgan^[1]. Yillik yarmarka va haftalik bozor tashkil etilgan^[1]. Bu xususiy shahar boʻlib, XVI asr oxirida Pac, Sapieha, Leszczyński, Sanguszko oilalariga oʻtgan va 1598-yildan XIX asr boshlarigacha Radzivil oilasiga tegishli boʻlgan^[1]. XVII asrda tikuvchilik, etikdoʻzlik va kulollar uyushmalari mavjud edi; dehqonchilik ham rivojlangan^[1]. Shuningdek, XVII asrda protestantlar, shu jumladan polshalik birodarlar, shuningdek, yahudiylar shaharga joylashadilar. 1654-yilda qirol Ioann II Casimir Vasa Zabłudówning shahar huquqini tasdiqladi va unga gerb tanlab berdi. 1659-yilda Rossiya-Polsha urushi paytida u rus qoʻshinlari tomonidan vayron qilingan^[2].

Shaharcha 1795-yilda Polshaning uchinchi boʻlinishi paytida Prussiya tomonidan qoʻshib olingan. 1800-yilda Prussiya maʼmuriyati mahalliy katolik cherkovini buzishni buyurdi, nemislashtirishga urinishlar boshlandi, 1803 yilda nemis maktabi tashkil etildi^[1]. 1807-yilda shahar Polshaning Rossiyaga boʻlinishiga oʻtdi. Dastlab polyak tili maktablar va idoralarda qisqa muddatga tiklandi, lekin tez orada ruslashtirish boshlandi^[1]. 1831-yilgi Polshadagi noyabr qoʻzgʻoloni paytida rus qoʻshinlarining yurishi vabo epidemiyasini keltirib chiqardi^[1]. Keyinchalik, Belystok va Suprasl kabi mintaqaning boshqa shaharlariga oʻxshab, toʻqimachilik sanoati rivojlangan^[1].

Bu shaharda yuzlab yillar davomida gullab-yashnagan yahudiy jamiyati yashagan. Bu bir vaqtlar Polsha-Litva Hamdoʻstligiga xos yogʻoch sinagoga boʻlgan mashhur Zabłudów ibodatxonasi joylashgan hudud boʻlib, 1637-yilda qurilgan. Zabłudów ibodatxonasining nusxasi 2004-yilda Viskonsin universitetida kursni oʻrganish vaqtida qilbunyod etilganingan^[3].

Ikkinchi Jahon urushi davomida, Zabłudów 1939-1941-yillarda Sovetlar tomonidan va 1941-1944-yillarda fashistlar Germaniyasi tomonidan bosib olingan. Zabłudówga kirib, nemislar 1941-yil iyun oyida Zabłudów ibodatxonasini vayron qilishgan, shaharning bir qismini yoqib yuborishgan va 1941-yil iyul oyida ular yaqin atrofdagi 1800 ga yaqin polshalik yahudiylar uchun getto yaratganlar. 1942-yil 2-noyabrda getto nemislar va Polsha politsiyasi tomonidan yoʻq qilindi va taxminan 1400 yahudiy Xolokost poyezdlari bilan Belystok yaqinidagi 10 otliq lageriga va u yerdan 10-noyabrda Treblinka qirgʻin lageriga olib ketildi. Bir necha oʻnlab odamlar gettodan yashirinishga muvaffaq boʻlishdi, ammo ularning aksariyati topilib, otib tashlangan. Bir nechta mahalliy Polsha va Belorus oilalari baʼzi yahudiylarga boshpana berishdi, ammo 1945-yil may oyida omon qolgan oʻntadan yetti nafari qurolli polshalik toʻda tomonidan otib tashlangan^[4].

Manfaat nuqtalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1805-1840-yillarda qurilgan bozor maydonidagi avliyo Pyotr va Polning klassik cherkovi.
1847-1855-yillarda Bokira Maryamning Sharqiy pravoslav cherkovi bosh maydonda qurilgan.
XIIX asrda qurilgan Sent-Roch ibodatxonasi

Gallereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Classicist Church of Saints Peter and Paul
Eastern Orthodox Church of Virgin Mary built between 1847-1855 at the main square
Chapel of Saint Roch

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 „Historia“ (pl). Gmina Zabłudów. 2021-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-mart.
↑ Maria and Kazimierz Piechotka: Heavenʼs Gates. Wooden synagogues in the territories of the former Rzeczpospolita of Poland and Lithuania. Page 558. Polish Institute of World Art Studies & POLIN Museum of the History of Polish Jews, Warschau 2015, ISBN 978-83-942048-6-0. Early history.
↑ „Zabludow Synagogue Project.“ Handshouse Studio. University of Wisconsin at Milwaukee.
↑ Megargee, Geoffrey. Encyclopedia of Camps and Ghettos, Volume II. Bloomington, Indiana: University of Indiana Press, 2012 — 981–984 bet. ISBN 978-0-253-35599-7.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tilford Bartmandagi yahudiylar bilan bogʻliq shahar tarixi

Andoza:Gmina Zabłudów

[um-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 „Historia“ (pl). Gmina Zabłudów. 2021-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 9-mart.

[2] Maria and Kazimierz Piechotka: Heavenʼs Gates. Wooden synagogues in the territories of the former Rzeczpospolita of Poland and Lithuania. Page 558. Polish Institute of World Art Studies & POLIN Museum of the History of Polish Jews, Warschau 2015, ISBN 978-83-942048-6-0. Early history.

[handshouse-3] „Zabludow Synagogue Project.“ Handshouse Studio. University of Wisconsin at Milwaukee.

[4] Megargee, Geoffrey. Encyclopedia of Camps and Ghettos, Volume II. Bloomington, Indiana: University of Indiana Press, 2012 — 981–984 bet. ISBN 978-0-253-35599-7.

[1]

[2]

[3]

[4]