Vaccinium corymbosum

Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Asterids
	Ericales
	Ericaceae
	Vaccinium
	V. corymbosum
Binar nomi
	Vaccinium corymbosum; ; L. 1753
Sinonimlar
	Cyanococcus corymbosus (L.) Rydb.; Vaccinium albiflorum Hook.;

Vaccinium corymbosum, shimoliy baland koʻk buta, muhim iqtisodiy ahamiyatga ega oziq-ovqat mahsuloti hisoblanadi. Uning vatani Kanadaning sharqiy qismi va AQShning sharqi va janubida, sharqdan Ontariodan Yangi Shotlandiyagacha, janubdan Florida va sharqiy Texasgacha. U boshqa joylarda ham tabiiylashtirilgan: Yevropa, Yaponiya, Yangi Zelandiya, Shimoliy Amerikaning Tinch okeani shimoli-gʻarbida va boshqalar^[1]^[2]^[3]. Boshqa keng tarqalgan ismlar orasida koʻk huckleberry, baland boʻyli huckleberry, botqoq huckleberry, baland koʻk va botqoq koʻk^[4].

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vaccinium corymbosum boʻyi 1.8-3.7 m gacha oʻsadigan bargli buta. Koʻpincha zich chakalakzorlar hosil qiladi. Toʻq porloq yashil barglari elliptik va uzunligi 5 sm. Kuzda barglar yorqin qizil, toʻq sariq, sariq yoki binafsha rangga kiradi^[3]^[5]. Gullari uzun qoʻngʻiroq yoki urna shaklidagi oqdan och pushti ranggacha, uzunligib¹⁄₃ of an dyum (8.5 mm)^[3]^[5]. Mevasining diametri ¹⁄₄-to-¹⁄₂-dyum (6.4 to 12.7 mm), koʻk-qora rangda^[3]. Bu oʻsimlik nam kislotali tuproqli oʻrmonli yoki ochiq joylarda oʻsadi^[5]^[6]. Tur tetraploid boʻlib, oʻz-oʻzini changlantirmaydi^[7].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vacciniumning koʻplab yovvoyi turlari ming yillar davomida tubjoy amerikaliklar tomonidan yetishtirilgan deb taxmin qilinadi^[7]. V. corymbos bu xalqlar tomonidan ishlatiladigan turlardan biri boʻlib, keyinchalik 1908-yilda Elizabeth Coleman White va Frederik Vernon Coville tomonidan oʻrganilgan va xonakilashtirilgan.

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tabiiy yashash joylarida rezavorlar mahalliy, koʻchib yuruvchi qushlar, ayiqlar va mayda sutemizuvchilar uchun oziq-ovqat manbai sanaladi. Barglarni kiyik va quyonlar isteʼmol qilinadi^[8].

Kultivatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vaccinium corymbosum hozirgi Shimoliy Amerikada eng keng tarqalgan tijorat maqsadlarida yetidhtiriladigan mevalardan biridir. Shuningdek, u uy va yovvoyi tabiat bogʻlari va tabiiy koʻkalamzorlashtirish loyihalari uchun manzarali oʻsimlik sifatida yetishtiriladi^[6]. pH juda kislotali boʻlishi kerak (4,5 dan 5,5 gacha)^[3].