Tsaangi

Tsaangi (kangi, nyebi) — Kongo Respublikasining markaziy mintaqasida va Gabon chegarasida yashovchi xalq. Aholisi: 95 000 (Bromley 1988: 449), 50 000 Kongoda 450,000 kishi. Gabonda. Til: Bantu guruhining Tsaang (Tishkov 2000:361).

Din

Koʻpchilik anʼanaviy eʼtiqodlarga amal qiladi, ajdodlarga sigʻinish mavjud (Tishkov 2000:361).

Anʼanaviy iqtisodiy faoliyat

Tsaanglar tropik qoʻlda dehqonchilik (kukunli banan, batat, yams, maniok) va (kola yongʻogʻi) yigi`sh bilan shugʻullanadi. Koʻpgina aholi yogʻoch kesish, palma yogʻi, yeryongʻoq, qahva plantatsiyalarida ishlaydi. Oziq-ovqat ekinlarini asosan ayollar bogʻ va dalalarda yetishtiradi. Anʼanaviy mashgʻulot — yogʻoch oʻymakorligi (uy-roʻzgʻor buyumlari, niqoblar, musiqa asboblari). Musiqiy va raqs folklori rivojlangan (masalan, ksilofon tovushlari ostida raqsga tushish) (Tishkov 2000:360).

Ijtimoiy tuzilma

Patriarxal-jamoa munosabatlari hukmrondir. Jamiyatning asosini matrilineal qarindoshlik hisobiga ega boʻlgan oila jamoasi tashkil qiladi (Bromley 1988:449).

Turar joy va hayot

Tsaang daryolar va yoʻllar boʻylab ixcham qishloqlarda yashaydi. Turar-joylar toʻrtburchak shaklda boʻlib, devorlari novdalardan yasalgan, tomi rafiya palma barglaridan toʻqilgan baland tomli uylardir. Yogʻoch konstruktsiyalar koʻpincha oʻymakorlik bilan bezatilgan. Tsaanglar yevropacha tikilgan kiyimlarni kiyishadi, paxta matolari ustunlik qiladi. Oziq-ovqat, asosan, oʻsimlikdan tayyorlanadi: tsaanglar xamirga oʻxshash pastalar va kukunli banan, yam, manok hamda batatadan tayyorlangan boʻtqalarni isteʼmol qiladilar; sabzavot va mevalardan souslar. Undan tashqari baliqni ham isteʼmol qilishadi (Tishkov 2000:360).

Adabiyotlar

• Андрианов Б. В. // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. — : Большая Российская Энциклопедия, 2000. — С. 360—361.
• Виноградов В. А. Бантоидные языки // Виноградов В. А. Исследования по грамматике африканских языков — : Наука, 2004. — С. 367.
• Мазов С. В. Народ тсаанги / Гл. ред. Бромлей Ю. В.; редкол.: Артюнов С. А., Брук С. И., Жданко Т. А. // Народы мира. — : Советская энциклопедия, 1988. — С. 449.
• Собченко А. И. Этнический состав Конго // Африканский этнографический сборник. — Т. 4, 1962.
• Burssens H. Les peuplades de Lentre Congo-Ubangi. — Tervuren, 1958.

Havolalar

• Статья Андрианова на https://web.archive.org/web/20061012043836/http://enc.mail.ru/article/?1900021042
• Тсаанги на http://www.cyclopedia.ru/89/210-2.html (Wayback Machine saytida 4-mart 2016-yil sanasida arxivlangan)