Sonny Carter
| Manley L. Carter Jr. | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
Manley Lanier Carter Jr. 15-avgust 1947-yil Makon, Jorjiya |
| Vafoti |
5-aprel 1991-yil (43 yoshda) Brunswick, Georgia, U.S. |
| Fuqaroligi | AQSh |
| Kasbi | Kosmonavt, futbolchi, dengiz avizosi, sinov uchuvchisi, shifokor, kimyogar |
| Mukofotlari |
 Havo medali |
| Kosmik karyera | |
| Daraja |
 Kapitan (dengiz kuchlari) |
Kosmosdagi vaqt |
5kun 00soat 06minut |
| Tanlash | 1984-yil NASA 10-guruh |
| Missiyalar | STS-33 |
Missiya belgisi |
 |
Manley Lanier „Sonny“ Carter Jr., MD (1947-yil 15-avgust — 1991-yil 5-aprel), (kapitan, USN), amerikalik kimyogar, shifokor, professional futbolchi, dengiz zobiti va aviator, sinov uchuvchisi va NASA astronavti edi. STS-33 ekspeditsiyasida uchgan.
Erta hayot va taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sonny Carter 1947-yil 15-avgustda Jorjiya shtati Makon shahrida ota-onasi Manli L.Karter va Elizabeth C.Karter oilasida tugʻilgan, ammo Jorjiya shtatidagi Uorner Robinsni oʻzining ona shahri deb hisoblagan.[1] U 1965-yilda Makon shahridagi Lanier oʻrta maktabini tamomlagan va oʻrta maktab yillarida Makonda joylashgan 19-Amerika skautlari oʻsmirida faol boʻlgan va u yerda bir muncha vaqt Patrul xizmati boshligʻi lavozimida ham ishlagan. U BSA armiyasida eng yuqori Eagle Scout unvonini qoʻlga kiritgan eng yosh yigit edi.
Carter 1969-yilda Atlantadagi Emori universitetida kimyo boʻyicha bakalavr darajasini va 1973-yilda u yerda tibbiyot fanlari doktori darajasini oldi. Emoridagi faoliyati davomida Karter Alpha Tau Omega birodarligidagi ukasi edi. 1973-yilda Emori universiteti tibbiyot fakultetini tamomlagandan soʻng, Karter Atlantadagi Grady Memorial kasalxonasida ichki kasalliklar boʻyicha amaliyot oʻtagan.
Sport karyerasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carter Emori universitetida bakalavriatda oʻqiyotganda kollejda futbol oʻynagan va trekka yugurgan. Oʻzining katta mavsumida u futbol jamoasining sardori va eng qimmatli futbolchi edi. Oʻzining kollejlararo sport faoliyatiga qoʻshimcha ravishda, Carter ichki kurash boʻyicha chempion boʻlgan. Tibbiyot maktabida oʻqiyotganida u professional futbol oʻynagan. 1970-yilda u Shimoliy Amerika futbol ligasi Atlanta bosslari bilan shartnoma imzoladi va buning uchun uch mavsum oʻynadi.[2]
Dengiz floti xizmati[tahrir | manbasini tahrirlash]
1974-yilda Carter AQSh dengiz flotiga oʻqishga kirdi va Florida shtatining Pensakola shahrida parvoz jarrohlari maktabini tamomladi. 1-chi va 3-chi dengiz samolyotlari qanotlarida parvoz jarrohi sifatida xizmat qilgandan soʻng, u Texasning Bivil shahrida parvoz mashgʻulotlariga qaytdi va 1978-yil 28-aprelda dengiz aviatori etib tayinlandi. U USS Forrestal samolyot tashuvchisiga katta tibbiy xodim etib tayinlandi va 1979-yil mart oyida Arizonadagi Yuma dengiz havo stantsiyasida VMFAT-101 da F-4 mashgʻulotlarini yakunladi. Keyinchalik u Janubiy Karolina shtatining MCAS Beaufort shahridagi dengiz hujumi otryadi 333 (VMFA-333) bilan F-4 Phantoms uchuvchisi etib tayinlandi. 1981-yilda u VMFA-115 bilan USS Forrestal bortida toʻqqiz oylik Oʻrta er dengizi kruizini yakunladi. 1982-yil sentabr oyida u AQSh harbiy-dengiz qiruvchi qurollari maktabida (TOPGUN) tahsil oldi va keyin Shimoliy Karolina shtatidagi MCAS Cherry Point da 2-dengiz samolyotlarini standartlashtirish boʻyicha ofitser va F-4 jangovar tayyorgarligini baholovchi boʻlib xizmat qildi. Keyin u 1984-yil iyun oyida AQSh dengiz sinovlari uchuvchilar maktabida oʻqidi.
Carter 3000 soat parvoz qildi va 160 tashuvchi qoʻndi.
NASA faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
1984-yil may oyida NASA tomonidan tanlangan Carter 1985-yil iyun oyida kosmonavt boʻldi va kelajakda Space Shuttle parvoz ekipajlari boʻyicha missiya mutaxassisi sifatida tayinlanish uchun malakali boʻldi.
Space Shuttle dasturi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carter STS-33 ekipajiga saylanganda, Astronavtlar idorasining Missiyani rivojlantirish boʻlimiga Ekstra-vehikulyar faoliyat (EVA) vakili etib tayinlangan. STS-33 ekipaji 1989-yil 22-noyabrda Florida shtatidagi Kennedi kosmik markazidan Space Shuttle Discovery bortida uchirilgan. Missiya Mudofaa Departamenti yuklarini va boshqa ikkilamchi yuklarni olib yurgan. 79 Yer orbitasidan soʻng, bu besh kunlik missiya 1989-yil 27-noyabrda Kaliforniyadagi Edvards havo kuchlari bazasida 04-qoʻnish yoʻlagiga qattiq qoʻnish bilan yakunlandi. Karter koinotda 120 soat boʻlgan.
1991-yil aprel oyida vafot etganida, Karter birinchi Xalqaro mikrogravitatsiya laboratoriyasi (IML-1) boʻlgan STS-42 Discovery ekipajidagi 3-missiyaga tayinlangan. Uning oʻrnini Deyv Xilmers egalladi.
Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carter 1991-yil 5-aprelda Jorjiya shtatining Brunsvik shahrida Atlantic Southeast Airlines aviakompaniyasining 2311-reysi halokatida vafot etdi. U NASA uchun sayohat qilgan tijorat samolyotida edi.[3] Uning rafiqasi Dana va ikki qizi Oliviya Elizabeth (1974-yil 27-mayda tugʻilgan) va Meredit Korvett (1976-yil 3-dekabrda tugʻilgan) parvozda boʻlmagan.[4] Samolyot halokatida halok boʻlganlar orasida Texasdan sobiq senator Jon Tower ham bor edi.
Tashkilotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Carter AQSh dengiz parvozlari jarrohlari jamiyati, Sigma Delta Psi, Alpha Omega Alpha, Alpha Tau Omega, Dengiz aviatsiyasi assotsiatsiyasi, Tailhook uyushmasi va Eksperimental sinov uchuvchilar uyushmasi aʼzosi edi.
Maxsus unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Havo medali
- „Buyuk xizmatlari uchun“ medali
- Dengiz kuchlari muvaffaqiyati medali
- Muvaffaqiyatli birlik iqtibos
- Dengiz piyodalari aviatsiya assotsiatsiyasining maxsus toifali mukofoti (1982)
- NASA xizmatlari uchun medali (1988)
- NASA kosmik parvoz medali (1989)
Carter dengiz piyodalarining 215-chi tugʻilgan kuni balining faxriy mehmoni boʻldi.
Meros[tahrir | manbasini tahrirlash]
NASA uchun xizmat burchini bajarish chogʻida halok boʻlgan Karterning ismi Florida shtatidagi Merritt orolidagi Kennedi koinot markazi tashrif buyuruvchilar majmuasidagi Koinot oynasi yodgorligiga qoʻshildi. Uning nomi birinchi marta yodgorlik qurilganidan keyin qoʻshilgan.
Oʻlimidan soʻng, uning nomi Sonny Carter Training Facility Neytral Suyanch Laboratoriyasiga, NASA ning suv osti kosmonavtlarini tayyorlash markaziga berildi va u oʻqitish usullarini ishlab chiqdi.
1989-yilda Emori universiteti uni Atletik shon-sharaf zaliga kiritdi.[5] Universitet har yili Sonni Karter sharafiga taklifnoma dasturiga mezbonlik qiladi. U shuningdek, ukasi boʻlgan Emori shahridagi Alpha Tau Omega birodarlik uyi kutubxonasida uning xotirasini hurmat qiladi.
1992-yilda u Jorjiya aviatsiya shon-sharaf ordeni faxriylari kiritildi.[6]
1993-yilda ochilgan Jorjiya shtati Makon shahridagi Sonni Karter boshlangʻich maktabi Karter nomi bilan atalgan. Maktabning shiori: „Koinotning chekkasiga qarshi isyon“.
Sony Carter Memorial mukofoti har yili Amerika Qoʻshma Shtatlari Dengiz Parvoz Jarrohlari Assotsiatsiyasi (SUSNFS) oʻrtasidagi aloqa va jamoaviy ish orqali Tezkor harakat kuchlarining salomatligi, xavfsizligi va farovonligiga eng katta hissa qoʻshgan nomzodga topshiriladi.[7]
Jismoniy tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ogʻirligi: 165funt (75kg)
- Balandligi: 6fut ½ dyuym (1,84 m)
- Sochlar: jigarrang
- Koʻzlar: Moviy[8]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Sonny Carter's biography“. NASA (1991-yil aprel). Qaraldi: 17-noyabr 2020-yil.
- ↑ Manley Carter career stats, North American Soccer League, NASLJerseys.com
- ↑ National Transportation Safety Board Brief
- ↑ „Sonny Carter’s family“. 2018-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
- ↑ Honoring the true student athlete, Emory Magazine, Emory University, Winter 1997.
- ↑ „Manley L. "Sonny" Carter Jr.“. Georgia Aviation Hall of Fame. 2017-yil 2-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-oktabr 2018-yil.
- ↑ „Sonny Carter Memorial Award SUSNFS“.
- ↑ „Sonny Carter’s physical description“. 2018-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-iyun.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sonni Karterning astronavtika biografiyasi
- Spacefacts Sonny Karterning tarjimai holi
- Karter Spaceacts kompaniyasida (Wayback Machine saytida 2016-03-27 sanasida arxivlangan)
- Brunsvik, GA, shahar atrofidagi samolyot halokati Jon Tower, Sonni Karter va yana 21 kishini oʻldirdi, 1991-yil aprel (Wayback Machine saytida 2021-11-28 sanasida arxivlangan), GenDisasters.com saytidagi maqola.