Se Linyun

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Se Linyun
Asl ismi 谢灵运
Tavalludi 385
Yansya,Tsin imperiyasi
Vafoti 433
Kasbi shoir,tarjimon
Ijod qilgan tillari Xitoy tili[1]
Fuqaroligi Xitoy

Se Ling'yun xitoycha pinyin Xie Lingyun, 385—433 — Xitoy davlat arbobi va shoiri imperator Jin.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

385 yilda Chenjun okrugining Yangxia okrugida (zamonaviy Taikang okrugi, Chjukou shahri, Xenan viloyati) tugʻilgan. U harbiy va irsiy amaldorlarning aristokratik oilasidan chiqqan. U otasi Xie Xuandan erta ayrilgan. Buning ta'siri ostida u buddist monastiriga bordi va u erdan faqat 399 yilda qaytib keldi.

Ko'p o'tmay - 406 yilda u davlat xizmatiga qabul qilindi va guna unvonini oldi. Shu bilan birga u Xenan provinsiyasida lavozim oldi. Biroq, xizmat qisqa umr ko'rdi. Bu vaqtda qo'zg'olonlar boshlandi, bu imperiyani sezilarli darajada zaiflashtirdi. 413 yilda u general Lyu Yuga janubdagi qo'zg'olonni bostirishga yordam berdi. Keyinchalik hokimiyatni qo'lga kiritib, imperiyaning amalda hukmdoriga aylandi.Ammo Sye Lingyun Sima urugʻi imperatorlarini qoʻllab-quvvatlashda davom etdi, shuning uchun u bir muddat saroyda oʻz taʼsirini saqlab qoldi va 416-yilda hukumatga kirdi. Shu sababli, Lyu Yu 420-yilda Jin sulolasini agʻdarib, Liu Song imperiyasini barpo etgandan soʻng, Xie oilasi ta'sirini yo'qotdi. Lingyunning o'zi gongdan hou darajasiga tushirilgan. Keyinchalik u Yunji shahrida (Zhejiangdagi zamonaviy Venchjou) surgunga jo'natildi. 421 yilda Xie sog'lig'i yomonlashganini aytib, nafaqaga chiqdi.

U o'z mulkiga joylashdi, u erda 426 yilgacha yashadi, u yangi hukmdor Ven-di saroyiga chaqirildi. Bu yerda u 428 yilgacha, uyiga qaytgunga qadar qoldi. Biroq, 430-yilda Xie Lingyun fitnada ishtirok etganlik gumonlarini rad etish uchun sudga qaytishga majbur bo'ldi. 431 yilda u hozirgi Tszyansi provinsiyasiga surgunga jo'natildi va 432 yilda Guanchjouga ko'chirildi. 433 yilda Liu Song davlati hukmdori Vendi Sze Lingyunni Guanchjoudagi qo'zg'olonda gumon qilib, o'limga hukm qildi va bu ko'p o'tmay sodir bo'ldi.

Yaratilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xie Lingyun ishlagan asosiy janr "shamol va oqim" edi (xitoycha lingi). U asosan tog‘ va soylarni, dala va bog‘larni tasvirlaydigan manzara she’riyatining ustasi edi. Eng mashhur asarlar "Tog'dan qaytgandan keyin fu". “Shahar minorasiga chiqayotganda”[2] she’ri ham ma’lum bo‘lib, bu she’rdagi “suv ombori yonida bahorgi o‘t o‘sadi” xitoycha do‘stlik va yordam iborasi ham ma’lum.[3]Xie Lingyun tushida ukasi Xie Xuilyanni koʻrganida shunday iborani oʻylab topdi, bu Chjung Rongning “Sheʼrlar toifalari” (“Shi Ping”) risolasida tasvirlangan biri. Uning merosining bir qismi o‘sha davrdagi siyosiy voqealarni aks ettiruvchi she’rlardan iborat. Birinchi to‘plangan asarlar Song sulolasi davrida nashr etilgan. U 19 ta juan varaqlaridan iborat edi.

Kashfiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xie Lingyun davlat lavozimida ishlamagan yoki sudda bo'lmagan paytlarda u turli hududlarda ko'p sayohat qilgan. Shu bois, yanada qulayroq boʻlishi uchun u togʻ yonbagʻridan koʻtarilish yoki pastga tushishiga qarab sozlashi mumkin boʻlgan maxsus turdagi shpikli yogʻoch oyoq kiyimlarni (xitoycha dingangji, pinyin xiegongji) ixtiro qildi.[4] [5] Bu haqda "Qo'shiq kitobi" ning 67-juanida joylashtirilgan "Xie Lingyunning hayoti" bobida aytilgan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ (unspecified title)
  2. ↑ Go Mo-Jo, N.T.Fedorenko „Xitoy sheʼriyati antologiyasi / Umumiy tahrir ostida xitoy tilidan tarjima“ (ruscha) (1957 yil). Qaraldi: 5-dekabr 2022-yil.
  3. ↑ Chi, Tang „Rus grafik tizimi bo'yicha yirik xitoycha-ruscha lug'at“ (ruscha). Fan (1984 yil). Qaraldi: 5-dekabr 2022-yil.
  4. ↑ Du, Zhongming „毛主席“. books.google.co.uz. 辽宁人民出版社 (2014 yil). Qaraldi: 5-dekabr 2022-yil.
  5. ↑ Yang, Shaorong „Traditional Chinese Clothing: Costumes, Adornments & Culture“ (inglizcha). books.google.co.uz. San Francisco: Long River Press (2004-yil). Qaraldi: 5-dekabr 2022-yil.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Bejin L. E. Xie Lingyun / SSSR Fanlar akademiyasi, Sharqshunoslik instituti. - M.: Nauka, 1980. - 208 b. - (Sharq yozuvchilari va olimlari). - 4500 nusxa.
  2. Frodsham, J.D. No'xush oqim: Xitoy tabiat shoiri Ssi Ling-yun (385-433), K'ang-Lo gersogi (ingliz tili) hayoti va ijodi. - Kuala-Lumpur: Malaya Press universiteti, 1967 yil.
  3. Chang, H. C. (1977). Xitoy adabiyoti 2: Tabiat she’riyati. (Nyu-York: Kolumbiya universiteti nashriyoti). ISBN 0-231-04288-4
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Se_Linyun&oldid=3774650" dan olindi