Sangin qamali
| Sanginni qamal qilish | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Afg'oniston urushining bir qismi. 2001-2021-yillar | |||||||
 Sangindagi ingliz patruli. | |||||||
| |||||||
| Raqiblar | |||||||
 Afg'oniston Islom respublikasiKoalitsiya:  Buyuk Britaniya Kanada Daniya Estoniya Niderlandiya AQSh
|
 Tolibon
| ||||||
| Qoʻmondonlar | |||||||
| Stuart Tootal
|
Tor Jan
| ||||||
| Kuchlar | |||||||
120-150 askar (DC garnizoni)1000 yordam kuchlari |
Nomaʼlum | ||||||
| Yoʻqotishlar | |||||||
| 9 ta oʻlim
|
Bir necha yuz kishi oʻldirilgan | ||||||
Sanginni qamal qilish — 2006-yilning iyunidan 2007-yilning apreligacha Afgʻonistondagi Tolibon isyonchilari va Britaniya armiyasi oʻrtasida boʻlib oʻtgan harbiy harakatlar. To‘qnashuvda Hilmand viloyatining Sangin tumani markazi ingliz qo‘shinlari tomonidan ishg‘ol qilindi va yana qayta Tolibon jangarilari tomonidan to‘liq qurshab olindi. Bu paytlar janglar shiddatli boʻlib, NATOning Afgʻonistondagi qoʻmondoni general Devid J. Richards Hilmand viloyatida Koreya urushidan beri Britaniya qoʻshinlari ishtirokidagi eng shiddatli janglarni koʻrganini eʼlon qildi[1] Bu Afgʻonistonda „Sangingrad“ laqabini olgan ingliz askarlari tomonidan bajarilgan missiyaning qiyinligining ramzi boʻldi (Stalingrad jangiga ishora qilib)[2].
Sangindagi vaziyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hilmand viloyatidagi 30 ming aholiga ega Sangin shahri unumdor qishloq xoʻjaligi hududi boʻlgan „yashil zona“da joylashgan. Bu yer afyun ishlab chiqarish[3] va Tolibon faoliyat makoni bo‘lganligi bilan mashhur. Afgʻoniston hukumatiga va chet el qoʻshinlarining mavjudligiga qarshilik toliblar, mahalliy qabilalar va giyohvand moddalar savdogarlari aralashmasidan kelib chiqqan, ular ISAF qoʻshinlari koʻknori ekinlarini yoʻq qilishidan qoʻrqishgan. Britaniya qoʻshinlari joylashtirilgunga qadar bu hudud Tolibonning toʻliq nazorati ostida deb hisoblangan.
Bu sektorda koalitsiya qoʻshinlari bilan bogʻliq bir qancha voqealar allaqachon sodir boʻlgan edi: 13-iyun kuni AQSh kolonnasi Sangin shimolida, Muso Qal’a yoʻlida pistirmaga uchradi[1]. Konvoyni himoya qilish uchun shaharga 3-batalon, parashyut polkining bir kompaniyasi chaqirildi, ammo ular hujumdan atigi 24 soat o‘tgach keyin chekindilar.
Iyun oyi oxirida prezident Hamid Karzay bosimi ostida afgʻon hukumati vakolatlarini amalga oshirish uchun Britaniya qoʻshinlarini Sanginga joylashtirish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi. Bu avvalroq Lashkargah atrofida amalga oshirilgan "inkspot " strategiyasidan keyingi muhim oʻzgarish bo‘ldi.
Qamal[tahrir | manbasini tahrirlash]
2006-yil 25-iyun kuni Tolibon 5 nafar tinch aholini hukumatga ishlaganlikda ayblab oʻldirganidan soʻng, yaqin qarindoshlari marhumlarning jasadlarni olishga borganlarida yana 27 nafar fuqaroni oʻldirdi. Shundan soʻng ushbu hujum kompaniyasi chaqirilgan[4].
Shahar markazidan yarim mil uzoqlikda joylashgan „tuman markazi“ (DC) 120 ga yaqin Britaniya qoʻshinlari uchun bazaga aylandi. Unda mahalliy hukumat idoralari va afgʻon politsiyasi ham joylashgan. Pozitsiya perimetri boʻylab qazilgan okoplar va qoʻshma devorlarni mustahkamlovchi qum qoplaridan iborat ibtidoiy istehkomlar bilan mustahkamlangan.
Avvaliga Tolibon bilan aloqa yoʻq edi va aholining munosabati passiv edi. Vaziyat 27-iyun kuni, maxsus razvedka polkining muvaffaqiyatsiz boʻlgan reydidan soʻng keskin oʻzgardi, bunda Sangin yaqinida ikki askar halok boʻlgani sabab bo‘ldi.
Mahalliy aholining munosabati birdan oʻzgarib ular koʻp oʻtmay bazaga oʻq otish qurollari bilan hujum qilishdi. Tolibon hujumlari ham kuniga besh-oltitagacha koʻpaydi, jumladan, RPG-7 tankga qarshi raketa otish moslamalaridan otishmalar sodir bo‘ldi. Barcha yoʻllar dushman tomonidan o‘rab olinganidan soʻng, tuman markazi samarali qamalda edi va toʻliq taʼminot Kamp Bastiondan vertolyot parvozlariga bogʻliq edi. Tolibon otishmasi vertolyotlarni xavf ostiga qoʻygani uchun bu baʼzan besh kungacha toʻxtatilgan. Qirollik muhandislari boʻlinmasi Tolibon otishmasiga qaramay, butun majmuani va vertolyot qoʻnish maydonchasini Hesco toʻsiqlarining qoʻshaloq devori bilan oʻrab oldi.
1-iyul kuni Xitoyda ishlab chiqarilgan 107 millimetrlik raketa tuman markaziga kelib urilgani oqibatida Tolibon xabarlarini tinglayotgan ikki signalchi, kapral Piter Torp va Lens kapral Jabron Hashmi hamda afg‘on tarjimoni halok bo‘ldi. Hashmi terrorga qarshi urush paytida halok boʻlgan birinchi ingliz musulmon askaridir.
Har bir hujum qaytarildi, chunki DC tomida joylashgan Britaniya qoʻshinlari artilleriyadan, minomyotlardan va hujum vertolyotlari va samolyotlaridan toliblarga qarshi oʻq uzib, ularni katta yoʻqotishlarga uchratdi. Ba‘zi afgʻon politsiyachilari bazaning joylashuvi haqida ichki maʼlumot berib, Tolibon tomonga oʻtishni boshlaganlarida vaziyat yanada yomonlashdi[1].
"Togʻga zarba berish" operatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
16-iyul kuni Tog‘ga surish operatsiyasi davomida AgustaWestland Apache hujum vertolyotlari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan 200 ta Britaniya parashyutlari Boeing Chinook og‘ir transport vertolyotlari tomonidan Sanginga kiritildi. U yerda joylashgan qo‘shinlar bilan kelishilgan hujumda ular tuman markazi qamalini buzib tashlashga muvaffaq bo‘ldilar. [5] Ularga koalitsiyaning 700 nafar askari, jumladan Amerika, Kanada, Afg‘oniston va Estoniya kuchlari yordam berdi. Hujum va qidiruv amaliyotida shahar muhrlanib, Tolibon guruhlari tintuv qilinib, tozalandi. Ushbu operatsiya davomida o‘n nafar Tolibon o‘ldirilgani, qolganlari esa quvib chiqarilgani tasdiqlandi[6]. Amaliyot Tolibonning shahardagi tutqichlarini zaiflashtirdi, lekin uni buzib tashlamadi va tez orada tuman markazi yana hujumga uchradi.
Davom etgan kurash[tahrir | manbasini tahrirlash]
20-avgust kuni desantchilarning 20 kishilik guruhi toliblar tomonidan pistirmaga uchragan paytda qarorgohni tozalayotgan edi. Kapral Brayan Budd boshchiligidagi boʻlim qarshi hujumga oʻtdi va Buddning oʻzi ikki dushman jangchisini oʻldirdi, ammo boʻlim kuchli otishma ostida chekinishga majbur boʻldi, ikki kishi yaralandi. Faqat keyinroq vzvod komandiri Buddning yo‘qolganini angladi, biroq Tolibonning kuchli o‘q otishi tufayli uni qutqarishning iloji bo‘lmadi. Kompaniya qoʻmondoni, mayor Jeymi Loden turli boʻlinmalardan, jumladan Sangin shahrida boʻlgan qirollik muhandislari va ikki qirollik harbiy politsiyachidan iborat yordam kuchini tashkil qildi. Ikki Apache vertolyoti bilan qoʻllab-quvvatlangan inglizlar Buddni yaralangandan bir soat oʻtgach, nihoyat qutqardi, lekin uni qutqarish uchun juda kech edi va u olgan jarohatlaridan vafot etdi[7]. Ushbu harakat davomida koʻrsatgan jasorati uchun kapral Budd vafotidan keyin Britaniya qurolli kuchlaridagi eng yuqori unvon — Viktoriya xochi bilan taqdirlandi.
Keyinchalik parashyutchilar 3 ta qoʻmondon brigadasi bilan almashtirildi: dastlab Kilo kompaniyasi 42-Qirollik dengiz piyodalari, keyin C kompaniyasi 2-chi yengil piyoda askarlari (keyinchalik 3 ta miltiq).
Zoʻravonlikdagi shiddatli keskinlik 29-komanda polki qirollik artilleriyasi sodir boʻldi va bir haftadan kamroq vaqt ichida uch kishi halok boʻldi. Mayk kompaniyasining qisqa, ammo qonli xizmat muddati 2007-yil mart oyida C Company Group, 2-batalion, Fusiliers Qirollik polki tomonidan almashtirildi. Guruh Sanginda dastlabki yigirma kun ichida 79 marta hujumga uchradi.
Sanginning relyefi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2007-yil aprel oyida Sanginni qutqarish maqsadida „Kumush“ operatsiyasida 1000 dan ortiq xalqaro kuchlar ishtirok etdi. NATO kuchlari varaqalarni tashlab shahar oqsoqollari orqali kelayotgan hujum haqida oldindan ogohlantirdi.
1-batalyon, 508-parashyut piyoda polki, 82-havo-desant diviziyasining AQSh qoʻshinlari tuman markazidan taxminan 5 kilometr janubdagi turli joylarga vertolyotdan hujum uyushtirdi. Afgʻoniston milliy armiyasining elementlari bilan qoʻshilgan 1-508 shimolga hujum qildi va dushman kuchlarini tuman markazining shimoliy va sharqidagi pozitsiyalariga taʼqib qildi. Bir vaqtning oʻzida 42 ta komandadan iborat 250 ta qirollik dengiz piyodalari bilan zirhli transport kolonnasi shimoldan hujumga oʻtdi. Daniya va Estoniya askarlari ham qatnashdilar, Gollandiya va Amerika samolyotlari va Kanada artilleriyasi tomonidan o‘q yog‘dirishlar ketma-ket uyushtirildi[8].
5-aprel kuni koalitsiya qoʻshinlari Sanginni egallab oldi, faqat yengil qarshilikka duch keldi, chunki shahar asosan Tolibon tomonidan boʻshatilgan va uning aholisining aksariyati shaharni tashlab chiqib ketgan edi. Tolibon guruhlari hamon atrofdagi hududlarda harakat qilishgan boʻlsa-da, afgʻon fuqarolik hokimiyati qamal tugaganini bildirgan holda qaytishga muvaffaq boʻldi. Hilmand viloyati gubernatori yangi mahalliy hokimni tayinladi va shaharda doimiy ANA bazasi tashkil etildi[9].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Smith, Michael. „Afghan war: the home movie“. Times Online (2006-yil 17-dekabr). Qaraldi: 2007-yil 31-iyul.
- ↑ Walsh. „Sangin troop withdrawal: Four years in hell, and Taliban remain undefeated“. The Guardian (2010-yil 6-iyul). Qaraldi: 2014-yil 15-mart.
- ↑ Chouvy, Pierre-Arnaud. „Opiate smuggling routes from Afghanistan to Europe and Asia“. Geopium.org (2006-yil 14-oktyabr). 2010-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 30-iyul.
- ↑ Albone, Tim. „Paras die as Taleban mount new attack on their base“. Times Online (2006-yil 3-iyul). Qaraldi: 2007-yil 30-iyul.
- ↑ Coghlan, Thomas. „Siege of Sangin crushed“. Scotsman.com News (2006-yil 17-iyul). Qaraldi: 2007-yil 31-iyul.
- ↑ „UK troops take Taleban stronghold“. BBC (2006-yil 16-iyul). Qaraldi: 2007-yil 19-oktyabr.
- ↑ Smith, Michael. „Heroic fight for British Afghan base“. Times online (2006-yil 24-sentyabr). Qaraldi: 2007-yil 19-oktyabr.
- ↑ Hodgson, Martin. „Royal Marines in attack on Taliban's 'heart of darkness'“. Guardian Unlimited (2007-yil 7-aprel). Qaraldi: 2007-yil 20-oktyabr.
- ↑ „UK-led operation helps ISAF take control in northern Helmand“. MoD (2007-yil 31-may). 2007-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 20-oktyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Meek, James. „In their minds, all they want to do is kill English soldiers“. Guardian Unlimited (2006-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2007-yil 30-iyul.