Pazhayarai

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Pazhayarai yoki Pazhaiyarai yoki Palayarai — (tamilcha: பழையாறை paḻaiyāṟai) Tamil Nadudagi oʻrta asr Chola sulolasining qadimiy poytaxti edi. Bu joy 7 km (4.3 mi) atrofida joylashgan Janubiy Hindistonning Tamil Nadu shtatidagi Thanjavur tumanidagi Kumbakonam shahridan. Koveri daryosining irmoqlaridan biri boʻlgan T.Patnam daryosi boʻyida joylashgan. Tarixiy Pazhaiyarai hududida bir qancha qishloqlar mavjud. Bu joy Ayiratalli, yaʼni ming ibodatxonalar oʻlkasi deb atalgan. Bu joy Ayiratalli, Pazhayar, Ahavamallakulakalapuram va Minavanaivenkadasolapuram kabi turli nomlar bilan ataladi.

Geografiya va etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mintaqa nomi bilan atalgan Natan Kovilning surati

Tarixiy Pazhayarai qishlogʻi 7 km (4.3 mi) uzoqlikda, Janubiy Hindistonning Tamil Nadu shtatidagi Thanjavur tumanidagi Kumbakonam shahrida joylashgan. Tarixiy Pajayarai shaharchasi ichida juda koʻp kichik qishloqlar mavjud, yaʼni ular :Tirunandipura Vinnagaram, Sathi mutram, Patteesvaram va ularning barcha ibodatxonalari mavjud. Shaharning toʻrt tomonida toʻrtta afsonaviy ibodatxonalar mavjud edi: Vadathali, Kelthali, Metrali va Tenthali. Jangchilarning uylari (veedu), yaʼni Aru padai veedu, Pudhu padai Veedu, Manapadai Veedu va Pambai padai veedu. Koveri daryosining irmoqlaridan biri boʻlgan T.Patnam daryosi boʻyida joylashgan[1].

Maʼbadlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Hind xudosi Vishnuga bagʻishlangan Natan Kovil (Thiru Nandipura Vinnagaram ibodatxonasi deb ham ataladi) eramizning VI — IX asrlarida Ajvar avliyolarining ilk oʻrta asr Tamil kanoni Divya Prabandhada ulugʻlangan. Bu Vishnuga bagʻishlangan 108 Divyadesamdan biri boʻlib, u Jagannathan va uning turmush oʻrtogʻi Lakshmi Shenbagavalli sifatida sajda qilinadi. Asl maʼbad Pallava rejimi davrida qurilgan deb ishoniladi[2]. Parasunathar ibodatxonasi, Muzhaiyur, Shiva ibodatxonasi, onasining oʻldirilishi tufayli laʼnatlardan xalos boʻlish uchun raislik qiluvchi xudoga sigʻingan, deb hisoblangan donishmand Parasurama sharafiga nomlangan. Pazhayarai Vadathali, shuningdek, Dharmapureeswarar ibodatxonasi deb ataladi, Shiva ibodatxonasi 7-asr Saiva asari Thevaramda hurmatga sazovor va Padal petra stalam sifatida tasniflanadi. Hind xudosi Shiva olov ustuni sifatida paydo boʻlgan deb ishoniladi va Parvathi issiqlikka chiday olmadi, u Shivani quchoqladi va Sakthivanesvara ibodatxonasiga Sakthimutram (maʼnosi Sakthi (Parvathi) Shivani quchoqlagan) maʼnosini berinchi shu ismni qoʻyadi[3]. Thenupurisvarar ibodatxonasi, Patteeswaram qishlogʻida joylashgan Shiva ibodatxonasi, VII asrda Tamil Saiva kanonik asari Tevaramda hurmatga sazovor boʻlib, Tamil avliyo shoirlari Nayanarlar deb nomlanuvchi va Paadal Petra Sthalam deb tasniflangan. Maʼbad Sambandar afsonasi bilan bogʻliq boʻlib, uning fikriga koʻra Nandi raislik qiluvchi xudoni toʻgʻridan-toʻgʻri koʻrish uchun koʻchib oʻtgan. Maʼbadda nishonlanadigan Muthupandal bayrami afsona bilan bogʻliq[4]. Somanathasvami ibodatxonasi Rajaraja Chola rejimi davrida qurilgan maʼbad boʻlib, unda qirolning singlisi Kundavai Nachiyar tomonidan maʼbadga sovgʻalarni koʻrsatadigan yozuvlar mavjud. Milodiy XII asrda Rajaraja Chola II tomonidan qurilgan Darasuramdagi Ayravatesvara ibodatxonasi YuNESKOning Butunjahon merosi roʻyxatiga kiritilgan, Thanjavurdagi Brihadeesvara ibodatxonasi, Gangaikonda Cholapuramdagi Gangaikondacholisvaram ibodatxonasi Buyuk Living ibodatxonalari deb ataladi[5]. Pazhayarai Metrali, Panchavan Madheeswaram, Brahmanandeeswaram, Darasuram ibodatxonasi, Keezhakorkaydagi Brahmapuresvarar ibodatxonasi mintaqadagi boshqa ibodatxonalardir[6].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Swami, Parmeshwaranand. Encyclopaedia of the Śaivism. Sarup & Sons, 2004. ISBN 8176254274. 
  2. R., Dr. Vijayalakshmy. An introduction to religion and Philosophy - Tévarám and Tivviyappirapantam, 1st, Chennai: International Institute of Tamil Studies, 2001 — 510–1 bet. 
  3. V., Meena. Temples in South India, 1st, Kanniyakumari: Harikumar Arts, 1974 — 27 bet. 
  4. Verma, Archana. Temple Imagery from Early Mediaeval Peninsular India. Routledge, 2017 — 257 bet. ISBN 9781351547000. 
  5. „Great Living Chola Temples“. UNESCO World Heritage Centre (2004). Qaraldi: 28-noyabr 2015-yil.
  6. Venkataraman, Sekar. Temples of Forgotten Glory: A Wide Angle Exposition. Notion Press, 29-iyul 2019-yil — 70–4 bet. ISBN 9781645876250.