Pasxa qo‘zichog‘i
Pasxa qoʻzichogʻi — bu Pasxa taomi boʻlib (dasturxondagi yeyish mumkin boʻlgan bezak), polyaklar[1] va chexlar orasida, undan oldin esa (inqilobdan oldingi Rossiya imperiyasida) ruslar, belaruslar va Zakarpatyeda ham keng tarqalgan. Bu qoʻlda yoki maxsus shakldan foydalangan holda qilingan qoʻzichoq figurasi boʻlib, u Iso Masih ramzini anglatadi. Qoʻzilar uchta asosiy turga boʻlinadi: yogʻdan, shakardan va xamirdan[2].
Yogʻli qoʻzichoq[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polshada yogʻdan tayyorlangan Pasxa qoʻzichoqlar keng tarqalgan. Qoʻzichoq sariyogʻdan tayyorlanadi va buning uchun Pasxa qoliplariga oʻxshash maxsus qoliplar qoʻllaniladi. Koʻpincha qoʻzichoqning koʻzlari murchdan yoki quritilgan qalampirmunchoqlardan qilinadi va beliga esa tishkavlagichdagi qizil xochli oq bayroq joylashtiriladi. Qoʻzining boʻyniga lenta bogʻlash mumkin.
Bu taom nafaqat Polshaning oʻzida, balki AQShdagi Polsha hamjamiyatining vakillari orasida ham keng tarqalgan[3], bunda Nyu-Yorkda tayyor Pasxa qoʻzilari bayramga faqat polyaklar tomonidan sotib olinmaydi. Polshaning oʻzida tayyor qoʻzichoqlarni Pasxadan oldin doʻkonda ham sotib olish mumkin. Retseptning tarixiy evolyutsiyasiga kelsak, Ignatiy Radetskiy „Gastronom Almanax“ida[2] zar oltin bilan qoplangan mum shoxlari va tirik oʻtlar oʻsadigan yogʻoch va tuproqdan yasalgan postament kabi qoʻshimcha detallarni taklif qilgan[4] (ammo, bunday qoʻzichoqni umuman yeyish mumkinligi nazarda tutilganmi, yoki yoʻq, noaniq).
Belorussiyada[5][6] shaharlarda sariyogʻ qoʻzilarni tayyorlash anʼanasi asosan unutilgan, ammo Vitebsk viloyatining Glubokoe tumani, Matyukovo qishlogʻida mahalliy hunarmand Marina Ivanovna Xrolning saʼy-harakatlari bilan anʼana nafaqat davom etmoqda, balki Belorussiyaning maʼnaviy madaniy merosi Davlat roʻyxatiga ham kiritilgan. Retseptning Belaruscha versiyasida qoʻzichoqning tanasi sariyogʻdan yasaladi, soʻngra unga qoʻlda sariyogʻ qirindisidan yasalgan jingalak „junlar“ yopishtiriladi.
Zakarpatyeda Pasxa qoʻzilari shunday retsept boʻyicha tayyorlanadi va zamonaviy jurnalistlarning fikriga koʻra, bayram dasturxonining keng tarqalgan atributi hisoblanadi[7].
Rossiyada[5] sariyogʻ qoʻzilar inqilobdan oldin yaxshi maʼlum boʻlgan, ularni tayyorlash retsepti Yelena Moloxovetsning „Yosh uy bekalariga sovgʻa“ klassik pazandalik kitobiga kiritilgan. Keyinchalik anʼana butunlay unutildi.
Xamirdan qoʻzichoq[tahrir | manbasini tahrirlash]
Pasxa uchun qoʻzichoq shaklidagi shirin keks pishirish anʼanasi yogʻli qoʻzichoqlar bilan parallel ravishda mavjud boʻlgan. Keksni tayyorlash uchun maxsus shakl ham qoʻllaniladi.
Koʻpincha, bu tarkibiga koʻra juda oddiy, faqat tashqi koʻrinishi bilan ajralib turadigan shirin keks boʻlgan. Fabrika usulida tayyorlangan shunga oʻxshash keksni vaqti-vaqti bilan Moskvada sotib olish mumkin. Biroq, 2019-yilda Moskvadagi „Pasxa sovgʻasi“ festivalida taqdim etilgan xamirdan tayyorlangan Pasxa qoʻzilari jurnalistlar tomonidan „nemis taomi“ deb taʼriflangan[8].
Chexiyada[9] bayram dasturxoniga turli texnologiyalar yordamida va har xil xamir turlaridan tayyorlangan qoʻzichoq shaklidagi shirin kekslarni qoʻyish odat tusiga kirgan.
Boshqa turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ilgari, qoʻzichoq figuralari shakardan ham qilingan[1], baʼzan kichik shakar qoʻzilari kulich ustiga qoʻyilgan. Pasxa qoʻzilari, shuningdek, shokolad, marsipan va boshqa pazandalik pastalaridan ham tayyorlanadi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Smith, Andrew F. (2007). The Oxford companion to American food and drink. Oxford University Press, ISBN 978-0-19-530796-2
- ↑ 2,0 2,1 Shkola jizni (poznavatelniy jurnal). Kak v proshlom gotovili pasxalnogo barashka iz masla?
- ↑ „The Malczewski Butter Lamb“. 17-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-may 2022-yil.
- ↑ Retsept Ignatiya Radeskogo.[sayt ishlamaydi]
- ↑ 5,0 5,1 Vitebskie vesti. Starinniy resept maslyanogo barana k Pasxe xranyat v Glubokskom rayone
- ↑ Belta. Reportaj: „Zolotoe runo“ Glubokskogo rayona, ili Maslyaniy baran na prazdnichnom stole
- ↑ Depo. Zakarpate. Grudka, maslyanie barashki i neziblemie pravila: Kak zakarpatsi prazdnuyut dve Pasxi.
- ↑ Argumenti i fakti. Vkusnie novinki. Na festivale „Pasxalniy dar“ predlagali 40 vidov kulichey.
- ↑ Russkaya slujba mejdunarodnogo prajskogo radio. Sekreti pasxalnogo barashka.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Smith, Andrew F. (2007). The Oxford companion to American food and drink. Oxford University Press, ISBN 978-0-19-530796-2(ingl.)