Ocimum tenuiflorum

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ocimum tenuiflorum
Ilmiy tasniflash
O‘simliklar
Yuksak oʻsimliklar
Gulli oʻsimliklar
Ikki urugʻpallalilar
Asterids
Lamiales
Yalpizdoshlar
Ocimum
O. tenuiflorum
Binar nomi
Ocimum tenuiflorum

Sinonimlar
  • Geniosporum tenuiflorum (L.) Merr.
  • Lumnitzera tenuiflora (L.) Spreng.
  • Moschosma tenuiflorum (L.) Heynh.
  • Ocimum anisodorum F.Muell.
  • Ocimum caryophyllinum F.Muell.
  • Ocimum hirsutum Benth.
  • Ocimum inodorum Burm.f.
  • Ocimum monachorum L.
  • Ocimum sanctum L.
  • Ocimum scutellarioides Willd. ex Benth.
  • Ocimum subserratum B.Heyne ex Hook.f.
  • Ocimum tomentosum Lam.
  • Ocimum villosum Roxb.
  • Plectranthus monachorum (L.) Spreng.

Ocimum tenuiflorum, odatda muqaddas rayhon, tulsi yoki tulasi nomi bilan tanilgan, yalpizdoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻsimlik. Uning vatani Hindiston yarim oroli va janubi-sharqiy Osiyo tropiklarida madaniy oʻsimlik sifatida keng tarqalgan[1][2].

Tulsi diniy va anʼanaviy tibbiyotda, qo‘llash shuningdek, efir moyi uchun yetishtiriladi.

Morfologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gullar
magnified leaf image
Kattalashtirilgan barg

Muqaddas rayhon — tik, koʻp shoxli past bo‘yli buta, bo‘yi 30–60 cm (12–24 in) gacha yetadi. Barglari yashil yoki binafsha rangga ega. Binafsha rangli gullar, uzun boʻyli choʻzilgan pogʻonalarga yaqin boʻlaklarga joylashgan[3].

Hindiston va Nepalda yetishtiriladigan uchta asosiy morfotiplar: Ram tulsi (eng keng tarqalgan turi, keng och yashil barglari biroz shirin), kamroq tarqalgan binafsharang yashil bargli (Krishna yoki Shyam tulsi) va oddiy yovvoyi vana tulsi[4].

Kelib chiqishi va tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xloroplast genomlari ketma-ketligidan foydalangan holda olib borilgan keng koʻlamli filogeografik tadqiqotda Panjob markaziy universitetining Bathinda tadqiqotchilari guruhi bu oʻsimlikning Shimoliy-Markaziy Hindistondan kelib chiqishini aniqladilar[5].

Bu rayhon kosmopolit turga aylangan[6][7].

Kimyoviy tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tulsining fitokimyoviy tarkibiy qismlariga oleanolik kislota, ursolat kislotasi, rosmarin kislotasi, evgenol, karvakrol, linalool va b-karyofilin (taxminan 8%) kiradi[8].

Tulsi efir moyi asosan evgenol (70%) b-elemen (11,0%), b-karyofilin (8%) va germakren (~ 2%) dan iborat[9].

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tulsi (Sanskrit: Surasa) Ayurveda va Sidda amaliyotlarida kasalliklarni davolash uchun ishlatilgan[10][11].

Nematisidal[tahrir | manbasini tahrirlash]

Efir moyi Tylenchulus semipenetrans, Meloidogyne javanica, Anguina tritici va Heterodera cajani ga qarshi nematisidal ta‘sir qilishi mumkin[12].

Hinduizmdagi ahamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tulsi hindular, xususan, Vaishnavitlar sektasi uchun muqaddas oʻsimlikdir. Uhind uylari yoki Hanuman ibodatxonalari hovlilariga ekiladi[13][14][15].


Har oqshom bengal hindulari tulsi oʻsimliklari oldiga sopol lampalar qoʻyadilar. Assamda nishonlanadigan Kati Bihu festivali paytida odamlar uy tulsi oʻsimliklari yonida sopol lampalar (diya) yoqadilar va ibodat qilishadi[16]

Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Staples, George. Ethnic Culinary Herbs. University of Hawaii Press, 1999 — 73 bet. ISBN 978-0-8248-2094-7. 
  2. Warrier, P K. Indian Medicinal Plants. Orient Longman, 1995 — 168 bet. ISBN 978-0-86311-551-6. 
  3. Warrier, P K. Indian Medicinal Plants. Orient Longman, 1995 — 168 bet. ISBN 978-0-86311-551-6. 
  4. Kothari, S. K.; Bhattacharya, A. K.; Ramesh, S.; Garg, S. N.; Khanuja, S. P. S. (November–December 2005). "Volatile Constituents in Oil from Different Plant Parts of Methyl Eugenol-Rich Ocimum tenuiflorum L.f. (syn. O. sanctum L.) Grown in South India". Journal of Essential Oil Research 17 (6): 656–658. doi:10.1080/10412905.2005.9699025. 
  5. Bast, Felix; Pooja Rani; Devendra Meena (2014). "Chloroplast DNA Phylogeography of Holy Basil (Ocimum tenuiflorum) in Indian Subcontinent". The Scientific World Journal 70 (3): 277–85. doi:10.1155/2014/847482. PMID 847482. PMC 3910118. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3910118. 
  6. „Ocimum tenuiflorum (holy basil) - CABI Invasive Species Compendium“.
  7. „ITIS Standard Report Page: Ocimum tenuiflorum“.
  8. Sundaram, R. Shanmuga; Ramanathan, M; Rajesh, R; Satheesh, B; Saravanan, D (2012). "Lc-Ms Quantification of Rosmarinic Acid and Ursolic Acid in Theocimum Sanctumlinn. Leaf Extract (Holy Basil, Tulsi)". Journal of Liquid Chromatography & Related Technologies 35 (5): 634. doi:10.1080/10826076.2011.606583. 
  9. Padalia, Rajendra C.; Verma, Ram S. (2011). "Comparative volatile oil composition of four Ocimum species from northern India". Natural Product Research 25 (6): 569–575. doi:10.1080/14786419.2010.482936. PMID 21409717. 
  10. NIIR Board, National Institute of Industrial Research (India). Compendium of Medicinal Plants, 2004. National Institute of Industrial Research, 2004 — 320 bet. ISBN 978-81-86623-80-0. 
  11. Lesley Braun. Herbs and Natural Supplements, Volume 2: An Evidence-Based Guide. Elsevier Health Sciences, 30 March 2015 — 996 bet. ISBN 978-0-7295-8173-8. 
  12. Chitwood, David J. (2002). "Phytochemical Based Strategies for Nematode Control". Annual Review of Phytopathology (Annual Reviews) 40 (1): 221–249. doi:10.1146/annurev.phyto.40.032602.130045. ISSN 0066-4286. PMID 12147760. 
  13. Simoons, Frederick J.. Plants of life, plants of death. Univ of Wisconsin Press, 1998 — 7–40 bet. ISBN 978-0-299-15904-7. 
  14. Flood, Gavin D.. The Blackwell companion to Hinduism. Wiley-Blackwell, 2001 — 331 bet. ISBN 978-0-631-21535-6. 
  15. Wilkins, W.J.. Hindu Mythology. New Delhi: D.K. Printworld, 2003 — 471 bet. ISBN 978-81-246-0234-8. 
  16. ANI. „Kati Bihu celebrated in Assam“ (en). BW Businessworld. Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.