O‘zbekiston kesma kuponi

Kupon kartalari — bir varaqda bosilgan kesma kuponlar Oʻzbekistonda 1992-yil yanvaridan 1993-yil noyabr oyigacha soʻm-kupon joriy etilgunga qadar, ichki isteʼmol bozorini saqlash va himoya qilish hamda tovarlarni faqat respublika fuqarolariga sotish uchun shart-sharoitlar yaratish uchun muomalada bo‘lgan.

Ular oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlarini kuponlar boʻyicha sotishda sovet va rus rubllariga qoʻshimcha sifatida 1:1 nisbatda ishlatilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 2-yanvardagi 1-sonli „1992-yilda Oʻzbekiston Respublikasining isteʼmol bozorini himoya qilish toʻgʻrisida“gi qarori bilan 1992-yil 10-yanvardan kiritilgan. Avvalroq O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi Prezidiumi va Vazirlar Mahkamasining 1991-yil 12-noyabrdagi 289-sonli „Narxlarni erkinlashtirish munosabati bilan respublika va uning aholisi manfaatlarini himoya qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida“gi qarorida, 1991-yil 15-dekabrdan boshlab kuponlarni joriy etishning maqsadga muvofiqligi koʻrsatildi^[1]. Qarorda aholiga talonlar berish tartibi va talon yordamida sotiladigan isteʼmol tovarlari ro‘yxati qatʼiy tartibga solingan. Kuponlar asosiy ish, oʻqish, xizmat koʻrsatish, pensiya olish, pochta boʻlimlari va tegishli banklar tomonidan oʻtkazma joyida beriladi.

Kuponlar boʻyicha toʻlov tovarlar narxini rublda toʻlash bilan bir vaqtda, kartadan kuponlarning ekvivalent miqdorini kesib tashlash orqali amalga oshirildi. Chakana sotuvchilarga mahalliy vakillik organlari tomonidan belgilangan nisbatda daromadlar bilan birga kuponlarni yigʻish topshirildi. Nominal qiymati 10, 25, 50, 100, 200 va 500 rubl boʻlgan kupon kartalari muomalaga chiqarildi. Kartalarning amal qilish muddati 1 chorak muddatga belgilandi^[2]. Keyinchalik Vazirlar Mahkamasining maxsus qarorlari bilan kuponli kartochkalarning amal qilish muddati har chorakda uzaytirildi.

1992-yil 1-mayda yangi kartochkalar muomalaga kiritildi. 1993-yilning 1-choragida nominal qiymati 150, 200, 500, 1000 va 2000 rubl boʻlgan kuponli kartalar, 1993-yil 1-iyundan boshlab nominal qiymati 3000 va 5000 rubl boʻlgan kartalar muomalaga kiritildi^[3]^[4]^[5].

Vazirlar Mahkamasining 1993-yil 12-noyabrdagi "O‘zbekiston Respublikasi hududida parallel to‘lov vositasi sifatida „so‘m-kuponlar“ni joriy etish to‘g‘risida"gi 1993-yil 22-noyabrdagi 550-son qarori bilan bekor qilingan.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kupon kartochkalari „Shar1“ nashriyot-matbaa konsernida moybo‘yoqsiz gazeta qog‘ozlarida chop etilgan^[6]. Bir xil nomdagi kupon varaqlari, har chorak boʻyicha turli masalalar bilan bogʻliq boʻlib, rang dizayni bilan ajralib turardi. Kupon varagʻining asosiy foni turli xil bezaklar bilan birga parallel gorizontal yoki diagonal chiziqlardan iborat edi. Kupon varaqlari nominal qiymati 10, 25, 50, 100, 150, 200, 500, 1000, 2000, 3000 va 5000 rubl boʻlgan.

Bir varaqda nominal qiymati 10 va 25 rubl boʻlgan kupon varaqlari bosilgan. Nominal qiymati 10 rubl boʻlgan kupon varagʻi har biri 1 rubldan 10 ta kupondan, 25 rubllik kupon varaqasi har biri 1 rubldan 10 ta kupondan va har biri 5 va 10 rubldan bir kupondan iborat edi. Har bir kuponning old tomonida «Ўзбекистон Республикаси», «купони, номинал», «квартал» soʻzlari bor edi. Kupon varagʻining oʻng tomonida nominal qiymati va kupon varagʻini chiqargan tashkilot haqida maʼlumot bor edi.

Nominal qiymati 50, 100, 200 va 500 rubl boʻlgan kupon varaqlari nominal qiymatiga qarab 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200 rubllik 28 ta kupondan iborat boʻlgan. nominal qiymati 3000 va 5000 rubl, 10, 20, 40, 60, 100, 200, 300, 400, 500, 600 va 800 rubllik 28 ta kupondan iborat. Kupon varagʻining markaziy qismi chiqarilgan joyga qaytish uchun moʻljallangan boʻlib, uning nominal qiymati va kupon varagʻini bergan tashkilot toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga oladi. Old tomonida «Берилган жойга қайтаририлиши лозим», «Ўзбекистон Республикаси», «„номинал“ купонга карточка», «квартал (в более поздних выпусках год)», yangi namunadagi kartochkalarda «Ташкилот номи», «Фамилияси», «Ташкилот раҳбари», «Бош бухгалтери», kupon varagʻini bergan tashkilot maʼlumotlari bilan toʻldirish uchun moʻljallangan.