Nihat Erim
| Nihat Erim | |
|---|---|
.jpg) | |
| 13. Türkiye Başbakanı | |
| Oʻtmishdoshi | Süleyman Demirel |
| Vorisi | Ferit Melen |
| Türkiye Bayındırlık Bakanı | |
| Oʻtmishdoshi | Kasım Gülek |
| Vorisi | Şevket Adalan |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 7., 8., 12., 13. ve 14. dönem milletvekili | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Siyosiy partiyasi | Cumhuriyet Halk Partisi (1943-1971) |
| Turmush oʻrtogʻi | Kamile Erim[1] |
| Bolalari | Işık Asım Erim (1937)[1] Ayşe Işıl Önalp (1940)[1] |
Ismoil Nihat Erim - (1912-yil 17-mart, Kandira, Kojaeli - 1980-yil 19-iyul, Istanbul ), turk huquqshunosi, akademik va siyosatchi . Besh yil Turkiya Oliy Millat Majlisida Respublika Xalq partiyasidan deputatlik qilgan. Erim 1948-50-yillar orasida jamoat ishlari vaziri va bosh vazir o’rinbosari lavozimlarida ishlagan. 12-mart memorandumidan keyin 1971-1972-yillarda Turkiya Respublikasi Bosh vaziri lavozimida ishlagan. [2] U 1980-yil 19-iyulda Istanbulning Dragos shahrida inqilobiy so‘l jangarilar tomonidan uyushtirilgan suiqasd natijasida 68 yoshida vafot etdi.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dastlabki yillari, ta'limi va akademikligi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nihat Erim 1912-yil 17-martda Istanbul viloyatining Qandira tumanida tug‘ilgan ( hozirda Kojaeli chegarasida joylashgan). U Raif Bey va Majide Xonimning o'g'li. Muallif Ahmet Gulen Erim haqidagi doktorlik dissertatsiyasida Erimning tug'ilgan sanasini Erimning kuyovi Akin O'nalp tomonidan 1911-yil 4-noyabr deb bildirganligini ta'kidlab o`tgan. [3]
Galatasaroy litseyini va Istanbul universitetining huquq fakultetini bitirgan. Parij huquq fakultetida doktorlik dissertatsiyasini yoqlagan. 1939-yilda Anqara universiteti huquq fakultetining "Jamoat huquqi" kafedrasi dotsenti, 1941-yilda esa professor boʻlgan. Anqara universiteti huquq fakultetida davlat huquqi kurslaridan tashqari siyosiy fanlar fakultetida xalqaro huquq fanlaridan dars bergan. U 1959-1961 yillar oralig`ida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xalqaro huquq komissiyasi aʼzosi boʻlib ishlagan.
1943-1950 yillarda Turkiya Oliy Millat Majlisida deputat sifatida ishlagan. Saka hukumatida jamoat ishlari vaziri, Gunaltay hukumatida bosh vazir oʻrinbosari lavozimlarida faoliyat yuritgan. Demokratik partiya mahalliy saylovlarga boykot e'lon qilganidan so'ng u 1946-yil 30-mayda shunday degan edi: " ... ijtimoiy tuzumda chuqur tartibsizliklar kuzatilsa, ularni bartaraf etishning yo`li, Ozodlik xudosining ustiga bir ro`mol yopmoq va yuqoridan quyigacha hokimiyat o`rnatmoqdir ". [4] CHP muxolifatga aylanganidan so'ng u partiyaning matbuot organi Millatning bosh muharriri bo'ldi. Bu gazeta 1953-yilda yopilgach, 1955-yilgacha “Yangi Millat” va “Xalqchi” gazetalarini nashr qildi. Bosh vazir Adnan Menderesning iltimosiga binoan u Kipr Respublikasi Konstitutsiyasini tayyorlashda ishtirok etdi. 1961-yili Turkiya Oliy Millat Majlisiga CHP deputat sifatida qaytdi. U CHP ichida Ismet Inoni boshlagan " O'rtaning chapi " harakatiga qo'shildi va keyin CHPdan chiqib , Respublika Ishonch partiyasini tuzdi. Professor Doktor Turhan Feyzi o`g`li bilan birga muxolifatda turdi.
1971-yil 12-martdagi Memorendumdan keyin unga CHPdan chiqish sharti bilan hukumatni tuzish topshirildi. 1971-yil 26-martda u tuzgan harbiy xunta hukumati 1971-yil 3-dekabrda isteʼfoga chiqdi. Unga hukumatni qayta tiklash topshirildi va u o'rnatgan 34-prezident Turkiya Respublikasi hukumati 1972-yil 22-maygacha hokimiyatda qoldi. U 1961-yilgi Konstitutsiya Turkiya uchun “hashamatli” ekanligini ta’kidladi[manba kerak] va 12-mart kuni Memorendumni chiqarganlarning ko'rsatmalariga muvofiq, u Konstitutsiyaning 40-moddasiga o'zgartirishlar kiritdi. [5] Husayn Inan va Yusuf Aslanning qatl etilishiga sabab bo'lgan " Balyoz operatsiyasi " deb nomlanuvchi amaliyotlarni boshlagani uchun Deniz Gezmish "Balyoz" laqabini oldi.[manba kerak][ iqtibos keltirish kerak ] U 1977-yilgacha Respublika Senatida kvota senatori lavozimida ishlagan.
Shaxsiy hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
U 1911-yilda Bayan Kamile bilan turmush qurgan va u Ishik Osim (1937) va Ayshe Ishil Önalp (1940)ning otasidir.
Kitoblari[tahrir | manbasini tahrirlash]
U Kipr haqidagi xotiralari va kuzatishlarini jamlab 1975-yilda "Men bilgan va ko'rgan Kipr" nomli kitobini nashr etgan. O'limidan yillar o'tib, Qurilish kreditlari nashrlari tomonidan "12-mart xotiralari" va "Kundaliklar" kitoblari nashr etilgan.
O'limi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1979-yilning 15-iyulida uyiga portlovchi moddalar tashlanganida hech qanday zarar koʻrmagan Nihat Erim bir yildan soʻng Istanbulning Maltepe Dragos shahridagi dengiz klubi oldida Dev-Sol jangarilari tomonidan uyushtirilgan suiqasd natijasida halok boʻldi. (1980-yil 19-iyul ). [6] Voqea joyida "Fashist Gun Sazakdan keyin inqilobchilarning qiynoqlari va o'ldirilishiga norozilik bildirgan fashist Erimni ham jazoladik. (Inqilobiy chap)" deyilgan bayonot topildi. Uning o'limi butun Turkiya bo'ylab katta ta'sir o'tkazdi, Bulent Ejevit va Alparslan Turkesh milliy birlikka chaqirdi va matbuot katta munosabat bildirdi.
1980-yil 22-iyulda o'tkazilgan dafn marosimidan so'ng Zinjirlikuyu qabristoniga dafn qilindi. [7]
Manba[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Andoza:Web kaynağı
- ↑ „Başbakanlarımız“. TBMM.gov.tr. 11 nisan 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30 kasım 2014.
- ↑ „Ahmet Gülen-Türk Siyasal Hayatında Nihat Erim“. 30 ocak 2023da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Demirkırat Belgeseli 2. Bölüm | Dövüş | 32.Gün Arşivi“. 28 temmuz 2020da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „12 Mart Belgeseli 10. Bölüm | Rövanş | 32.Gün Arşivi“. 12 Mart Belgeseli. 32. Gün (25 nisan 2017). 9 ocak 2020da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 haziran 2020.
- ↑ „20 Temmuz 1980, Cumhuriyet: NİHAT ERİM ÖLDÜRÜLDÜ“. 19 temmuz 2022da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Meydan-Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedisi, Cilt:4 s.319. Meydan Yayınevi, İstanbul.
Tashqi havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vikiomborda Nihat Erim mavzusiga oid fayllar bor- İsmail Nihat Erim Biyografisi4 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Andoza:Başlangıç kutusu |- ! colspan="3" style="border-top: 5px solid #ccccff;" | Siyosiy idoralar
Andoza:Sıra kutusu Andoza:Sıra kutusu Andoza:Sıra kutusu
|}