Kichikina shahzoda (qissa)
| Kichkina shahzoda | |
|---|---|
| Asosiy maʼlumotlar | |
| Janr | Falsafiy ertak |
| Muallif | Antuan de Sent-Ekzyuperi |
| Orginal tili | fransuz tili |
| Yozilgan sana | 1942-yil |
"Kichkina shahzoda" (fransuzcha: Le Petit Prince) - allegorik ertak, Antuan de Sent-Ekzyuperining eng mashhur asari.
Ertakda Kichkina shahzoda koinotdagi turli sayyoralarga, shu o'rinda, Yerga tashrif buyurganligi haqida hikoya qilinadi. Kitob yolg'izlik, do'stlik, sevgi va yo'qotish mavzulariga bag'ishlangan. Bolalar kitobining uslubiga qaramay, uning qahramoni hayot va inson tabiati haqida hikoya qiladi.
Birinchi marta 1943-yil 6-aprelda Nyu-Yorkda nashr etilgan. U butun dunyo bo'ylab 140 million nusxadan ko'proq sotilgan va eng ko'p sotilgan kitoblar ro'yxatidan joy egallagan.
Kitobdagi rasmlar muallifning o'zi tomonidan yaratilgan. Bular nafaqat tasvirlar, balki asarning asosiy qismidir: ertak qahramonlarining o'zlari chizmalarga murojaat qiladilar va ular haqida bahslashadilar. “Kichik shahzoda”dagi noyob tasvirlar til to‘siqlarini yo‘q qiladi va hamma tushuna oladigan ko'rinishda bo'ladi.
Antuan de Sent-Ekzyuperi kitob haqida shunday deydi: "Axir, barcha kattalar dastlab bolalar edi, ulardan faqat bir nechtasi buni eslaydi".
Nashr etilish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sent-Ekzyuperi bu voqeani Nyu-Yorkda yashab, fashistlar Germaniyasi Fransiyani bosib olgandan keyin ko‘chib o‘tganida yozgan. Kitob Raynal va Xitkok tomonidan 1943-yil 6-aprelda nashr etilgan (Ekzyuperi dastlab uni 1942-yil Rojdestvo bayramida chiqarmoqchi edi) va ikki tilda nashr etilgan: asl til fransuz tilida va Ketrin Vuds tomonidan tarjima qilingan ingliz tilida.
Yozuvchining vatani Fransiyada bu asar faqat vafotidan keyin, 1945-yil aprel oyida Gallimard nashriyoti tomonidan nashr etilgan, chunki Sent-Ekzyuperi asarlari Vichi rejimi tomonidan taqiqlangan edi.
Birinchi nashrning 70 yilligini nishonlash uchun 2013-yilda xuddi shu Gallimard nashriyoti "Kichkina shahzoda" qo'lyozmasining faksimil nashrini chiqardi (fransuzcha: Le manuscrit du Petit Prince. Fac-similé et transcription ISBN 978-2-07-014261-3).
“Kichkina shahzoda” yozuvchiga eng muvaffaqiyat keltirgan asar bo‘lib, dunyo bo‘ylab taxminan 140 million nusxada chop etilgan va hozirgacha ham chop etilgan,eng ko‘p sotilgan va eng ko‘p tarjima qilingan kitoblardan biriga aylandi[2]. U 300 ta til va dialektlarga tarjima qilingan[3]
Syujet[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uchuvchi Sahroi Kabir cho'liga favqulodda qo'nadi va bitta g'ayrioddiy va sirli bola - boshqa sayyoradan kelgan Kichkina shahzoda - B-612 asteroidi bilan uchrashadi. Kichkina shahzoda Yerdagi sarguzashtlari haqida gapiradi, o'zining kichik sayyorasida qoldirgan ajoyib atirgul haqida, uchta vulqon mavjud bo'lgan asteroiddagi hayoti haqida gapiradi: ikkita ochilgan va bitta so'ngan atirgul (Bu go'zallik edi. Tikanlar - mag'rur, ta'sirchan va sodda fikrli. Kichkina shahzoda uni sevib qoldi, lekin gul unga injiq, shafqatsiz bo'lib ko'rindi). U o'z vaqtini o'z sayyorasini tartibga solish, chuqur ildiz otish va atrofdagi hamma narsani to'ldirishga harakat qiladigan baobab daraxtlarini tozalashga sarflaydi. Kichkina shahzoda quyosh botishini tomosha qilishni yaxshi ko'radi, uning kichik sayyorasida kuniga bir necha o'n marta (Yerda) ko'rish mumkin. Kichkina shahzoda o'zini baxtsiz his qilib, koinotdagi boshqa joylarni kashf qilish va boshdan kechirish uchun uchib ketadi. Bir nechta boshqa asteroidlarga sayohat qilgandan so'ng, u juda ko'p g'alati katta odamlarni uchratadi: shoh (u yulduzlarni boshqaradi deb o'ylaydi), shuhratparast odam (boshqalar unga qoyil qolishini xohlaydi), mast (ichishdan uyalishini unutish uchun ichadi), ishbilarmon (doimiy ravishda yulduzlarni sanaydigan, ularning ko'pini o'zimga tegishli deb o'ylaydigan va undan ham ko'proq sotib olmoqchi bo'lgan), chiroqchi (u o'z so'ziga sodiq, har daqiqada chiroqni yoqadigan va o'chiradigan) va geograf (yozuvchi) kitobdagi sayohatchilarning hikoyalari, lekin hech qachon o'zi sayohat qilmaydi). Kichkina shahzoda geografning maslahati bilan Yerga tashrif buyuradi, u yerda samolyot halokatga uchragan uchuvchidan tashqari boshqa qahramonlar bilan uchrashadi va ular bilan muloqot qilib, ko‘p muhim narsalarni o‘rganadi.
Tarjimalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Kichkina shahzoda" tarjimalari 300 dan ortiq tillarda nashr etilgan - bu ko'rsatkichga ko'ra, hikoya Injildan keyin ikkinchi o'rinda turadi (u 600 tilga tarjima qilingan)[4].
"Kichkina shahzoda" nashrlarining umumiy tiraji 2011-yilga kelib 80 million[5] nusxadan oshdi.
Asar qahramonlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Kichkina shahzoda
Kichkina shahzoda obrazi chuqur avtobiografik xarakterga ega. U yulduzli osmonga uzoq vaqt qarab o'tirishni yaxshi ko'rar edi. "Kichkina shahzoda" iborasining o'zi "Odamlar sayyorasi" da mavjud (ko'plab boshqa tasvirlar va fikrlar kabi) va 1940-yilda nemislar bilan janglar orasidagi tanaffus paytida, Ekzyuperiy ko'pincha bolani qog'ozga chizgan. Ba'zan qanotli, ba'zan bulutga mingan holatda. Asta-sekin qanotlar uzun sharf bilan almashtiriladi (sharfni muallifning o'zi o'ragan) va bulut B-612 asteroidiga aylangan.
- Atirgul
Injiq va ta'sirchan atirgulning ham yaxshi ma'lum - bu, albatta, Ekzyuperi KOnsueloning rafiqasi - do'stlari tomonidan "kichik Salvador vulqoni" laqabini olgan impulsiv Latina.
Tulki
Tulki obrazining tarjima variantlari haqida ko'p bahslar bo'lgan. Nora Gal "Pod zvezdoy Sent-Eksa" maqolasida shunday yozadi:
"Kichkina shahzoda" bizda birinchi marta nashr etilganida, tahririyatda qizg'in bahs-munozaralar bo'ldi: ertakdagi tulkimi yoki tulki - ya'ni ayolmi yoki erkakmi? Ba'zilar hikoyadagi tulki Atirgulning raqibi ekanligiga ishonishdi. Bu yerda bahs endi bitta so'z, ibora haqida emas, balki butun tasvirni tushunish haqida. Bundan tashqari, ma'lum darajada, butun ertakni tushunish haqida: uning to'xtami, chuqur ichki ma'nosi - bu "kichik narsa" dan hamma narsa o'zgardi. Ammo men ishonaman: Sent-Ekzyuperi hayotidagi ayollarning o'rni haqidagi biografik eslatma ertakni tushunishga yordam bermaydi. Asosiysi, ertakda Tulki birinchi navbatda do'stdir. Atirgul - bu sevgi, Tulki - do'stlik va sodiq do'st Tulki Kichkina shahzodaga sadoqatni o'rgatadi, unga o'z sevgilisi va barcha yaqinlari uchun doimo mas'uliyatni his qilishni o'rgatadi.
Ekzyuperining rasmidagi tulkining g'ayrioddiy katta quloqlari, ehtimol, kichik cho'l tulkisi, arpabodiyon tulkisidan ilhomlangan. Bu yozuvchi Marokashda xizmat qilganida qo'ldan boy bergan ko'plab mavjudotlardan biri edi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Listening to The Little Prince (Wayback Machine saytida 2 June 2013 sanasida arxivlangan), Paris: Antoine de Saint-Exupéry Foundation. Retrieved from TheLittlePrince.com website 6 January 2013.
- ↑ The Antoine de Saint-Exupéry Foundation estimates an additional 80 million copies of the story in audio-video formats have been sold worldwide.[1]
- ↑ „'The Little Prince' becomes world's most translated book, excluding religious works“. CTV News (2017-yil 7-aprel). 2019-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 30-dekabr.
- ↑ „Опубликован трёхсотый перевод «Маленького принца» Экзюпери“ (ru). RFI (2017-yil 6-aprel). 2018-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-iyul.
- ↑ The Sahara: A Cultural History, 2011.