Kadala

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kadala (aeroport)
Международный аэропорт Чита
Fayl:Aeroport Chita (1).JPG
IATA kodi: RU – ICAO kodi: UTTT
Qisqacha bayon
Aeroport turi fuqaro aviatsiyasi
Egasi Rossiya bayrogʻi hukumati
Operator Rossiya bayrogʻi
Havo yoʻli tuguni ""Rossiya (aviakompaniya)""
Xarita
Ru (Rossiya)
Ru
Rossiya xaritasida
Maʻlumotlar (2019)
Yoʻlovchilar soni 455 350 shaxs

Chita xalqaro aeroporti (Kadala) (IATA: HTA, ICAO: UIAA) — Federal ahamiyatga ega aeroport[1], Trans-Baykal hududining poytaxti Chita shahri markazidan 18 km masofada joylashgan, Moskva — Chita — Xabarovsk — Vladivostok federal magistralidan 8 km va Moskva — Chita — Transbaikalsk avtomobil yoʻli va Trans-Sibir temir yoʻlidan 500 m uzoqlikda joylashgan.

Umumiy maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aeroport majmuasida 2800×60 m oʻlchamdagi beton uchish-qoʻnish yoʻlagi, 85,33 ming metr perron, 1-tur samolyotlari uchun oʻnta toʻxtash joyi, umumiy maydoni 9 ming metr boʻlgan ikkita yuk terminali mavjud.

Uchish-qoʻnish yoʻlagining sigʻimi soatiga 10 ta uchish-qoʻnishni amalga oshira oladi. Ichki havo liniyalarining havo terminali-200 ta passni tashkil etadi. Davlat chegarasi orqali oʻtish punkti ham mavjud.

2007-yildan beri Chita xalqaro aeroporti Novaport MChJ xoldingining bir qismi hisoblanib kelmoqda.

2013-yil natijalariga koʻra, ACI-Europe (Airport Council International) reytingiga koʻra Chita xalqaro aeroporti „Kichik“ aeroportlar guruhidagi Rossiya va Yevropa aeroportlari orasida rivojlanish dinamikasi boʻyicha 5-oʻrinni egalladi.

2014-yilda yakuniy ichki havo liniyasini rekonstruksiya qilish yakunlandi. Rekonstruksiya roʻyxati kengaytirildi va kichik zonalar maydoni koʻpaytirildi, ichki reyslarda uchuvchi yoʻlovchilar uchun yangi zal yaratildi.

Aeroportda Aeroservis mintaqaviy aviakompaniyasi joylashgan[2].

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chitadagi birinchi aeroport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Transbaikaliyada fuqaro aviatsiyasining rivojlanishi 1930-yildan boshlandi. Dobrolet hukmronligi Verxneudinsk, Chita, Ruhlovo, Bochkarevka, Xabarovskda oraliq qoʻnadigan Irkutsk — Vladivostok havo liniyasini ulashga qaror qildi. Irkutsk-Chita-Nerchinsk-Mogocha birinchi aviakompaniyasi 1930-yil sentabr oyida ochildi.

1932-yil 20-sentabrda Chitada aerostat ochildi, u yerda samolyotlarni texnik koʻrikdan oʻtkazish va yonilgʻi quyish ishlari olib borildi va oʻsha yili Moskva — Vladivostok havo yoʻli ochildi, unda Chita oraliq qoʻnish punktlaridan biri edi. Oʻsha paytda k-5, SP-6, P-1[3] reyslari amalga oshirildi.

1935-yilda aerodromda 5 ta R-5 (R-5) samolyotidan iborat aviatsiya boʻlinmasi yaratildi va bir yildan soʻng Tsipikandan Xapcheranga bilan havo aloqasi ochildi.. Parvozlarning asosiy vazifasi oltin qazib olish va qazib olish sanoatiga, Buryatiya shimolidagi geologlar va ovchilarga va Chita viloyatiga xizmat koʻrsatish edi. Parvozlar ham sanitariya topshiriqlari boʻyicha amalga oshirililishi rejalashtirilgan edi[4].

Aeroport va parvoz boʻlimi negizida 1936-yilda Chita birlashgan aviatsiya korxonasi tashkil etildi.

Chita Aeroporti (Kadala)[tahrir | manbasini tahrirlash]

1938-yilda Chita-1 hududidan aeroport hozirgi joyiga koʻchirildi.

1950-yil 27-martda SSSR va XXR mamlakatlar oʻrtasida havo muloqoti tashkil etish maqsadida fuqarolik aviatsiyasi sovet-Xitoy aksiyadorlik jamiyati (SKOGA) tashkil etish toʻgʻrisida bitim imzoladi. Shartnoma shartlariga koʻra, Chita — Pekin aviakompaniyasi yangi aviakompaniyalardan biriga aylana oldi.

Terminal a, aprondan koʻrinishi

Xuddi shu yili Kadala viloyatida 1952-yilda foydalanishga topshirilgan yangi terminal binosi qurilishi boshlandi[5].

1960-yilda 5 yillik beton uchish-qoʻnish yoʻlagi qurilishi boshlandi. 1968-yildan beri Chita Leningrad, Vladivostok va Yakutskka muntazam yoʻlovchi reyslarini amalga oshiradi. 1960-yillarning oxiriga kelib, aeroport Sovet Ittifoqi fuqaro aviatsiyasida ishlatiladigan har qanday turdagi samolyotlarni qabul qilishi va ularga xizmat koʻrsatishi mumkin edi.Oʻsha paytda dunyodagi eng yirik yoʻlovchi samolyoti Tu-114 va sovet magistral aviakompaniyalarining flagmani Il-62[6] edi.

1978-yil Chita shahrida Tu-154 samolyotlari tashkil etila boshlandi va 1980-yil dekabridan Chita uchuvchilari Chita — Omsk — Moskva va Chita — Novosibirsk — Moskva[4] reyslarni amalga oshirdilar.

Terminal B

80-yillarda Chita aviakompaniyasining rivojlanishi eng tezkor boʻldi. 1988-yil dekabriga qadar ikkinchi B terminali qurildi va foydalanishga topshirildi[7].

1992-yilda Chita aviakompaniyasi, uning balansida aeroport, samolyotlar va boshqa mol-mulk boʻlgan, xodimlarning qarori bilan Davlat mulkini korxona mulkiga oʻtkazish bilan „Chita“ OAJga aylantirildi. Nazorat ulushi mehnat jamoasiga oʻtkazildi[4].

1993-yil 19-aprelda Chita aeroporti xalqaro maqomga ega boʻldi[8]. 1993-yilning oxiriga kelib, ICAO standartlariga muvofiq WFPNI kuchaytirish va kengaytirish ishlari yakunlandi.

1995-yilda Pekin, Xarbin, Hailar, Gretsiya, Turkiya, Janubiy Koreya, Moʻgʻuliston, Yugoslaviyaga charter reyslar uchun muntazam xalqaro reyslar ochildi, „Chita“OAJ uchuvchilari tomonidan amalga oshirildi[4].

Kichik ichki va yillik reyslar (oʻz reyslari) 1999-yilda Dauria Nezavisimaya aviakompaniyasiga ajratilgan.

2004-yilda nazorat paketi Moskvada joylashgan „Centre-Capital“ guruhi tomonidan toʻplangan va iyun oyida loyiha „Aeroport Chita“ OAJ (Aeroport Chita OAJ („Aerochita“) nomini oldi. 2005-yil yanvar oyida berilgan samolyot ekspluatatori sertifikati toʻxtatildi va keyin qaytarib olinadi.

2007-yilda kompaniya aksiyalarining 100 % Roman Viktorovich Trotsenko Aeon korporatsiyasi nazorati ostida sotib olingan va aeroporti Novaport kompaniyalar guruhi qismi boʻldi[9]. Aeroportga tutash yer uchastkalari ijaraga sotib olinadi — 100-200 gektar yer. 1990-yil Birinchi munosabatlar oʻrnatildi.

Xalqaro aviakompaniyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Egalik davri Bitim miqdori Egasi Benefitsiar egasi
1992 2004 Xususiylashtirish Ochiq (ommaviy) jamiyatning aktsiyadorlari, mehnat jamoasining nazorat ulushi[4]
2004 2007 ichida sotib olish
bankrotlik tartibi 		Oʻzbekiston havo yoʻllari „ milliy aviakompaniyasi
“Markaz-kapital" investitsiya guruhi 		Rashid Maviyaevich Mursekaev[10]
2007 n.v $ 20 mln. Novaport MChJ (100 % aktsiyalari)

AEON infratuzilma korporatsiyasi

Roman Viktorovich Trotsenko
Aviakompaniya Manzillar
Rossiya bayrogʻi Angara Irkutsk, Chara , Xabarovsk, Neryungri.
Ан-24, An-148 Rossiya bayrogʻi ИрАэро
Blagoveщensk, Irkutsk, Xabarovsk, Vladivostok, Krasnoyarsk (Yemelyanovo), CRJ 200, Ан-24, SSJ-100
Rossiya bayrogʻi SiLa Ulan-Ude, Irkutsk, Tinda.
Ан-28 Rossiya bayrogʻi S7 Airlines
Moskva (Domodedovo), Novosibirsk, Irkutsk (s 02.05.2022) Boeing 737—800, Airbus A320, Boeing 737 MAX 8,Embraer E170
Rossiya bayrogʻi Уральские авиалинии Moskva (Domodedovo), Yekaterinburg
Airbus A320, A319 Rossiya bayrogʻi Rossiya
Krasnoyarsk (Yemelyanovo) (s 03.06.2022) Sukhoi SuperJet 100
Rossiya bayrogʻi Аэросервис Krasnokamensk, Усугли, Тунгокочен, Усть-Каренга, Krasniy Yar, Yumurchen, Газимурский Завод, Красный Чикой, Menza, Kira, Chara, Irkutsk
L-410, ТВС-2МС Rossiya bayrogʻi Аврора
Владивосток, Хабаровск Airbus A319, Dash 8
Rossiya bayrogʻi Red Wings Yekaterinburg (Kolsovo) (s 02.06.2022)
Sukhoi SuperJet 100 Rossiya bayrogʻi Yakutiya
Vladivostok (Knevichi) Sukhoi SuperJet 100

Xalqaro aviakompaniyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aviakompaniya Manzillar
Rossiya bayrogʻi Pegas Fly Пхукет, Нячанг
Boeing 767-300 Rossiya bayrogʻi Nordwind Airlines
Нячанг, Пхукет Boeing 737-800
Rossiya bayrogʻi NordStar Sanya
Boeing 737-800 Xitoy bayrogʻi Air China
Xaylar, Пекин Boeing 737-700

Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yil 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021[11]
Yoʻlovchi tashish, ming.oʻtish. 118 128 143 163 146 173 201 241 313 324 306 318 359 390 455 346 515
Yuk tashish, ming.t 1,66 1,18 1,60 2,11 2,08 2,60 2,61 2,66 3,10 3,29 3,06 1,95 1,96 2,61
Manbalar:[12][13]

Texnik xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aerodrom xaritasi

Uchish maydoni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uchish-qoʻnish yoʻlagi

Hajmi 2800 x 56 m.

IVPP 11/29. WFP-B sinf;

SSO-WPP-11:OMI, WPP-28:OVI-1;

Qoplama kuchi-PCN 49/R/A/W / T;

Magnit chiqish burchagi-109° / 289°

Taksi yoʻllarining soni-7.

Perron-beton, maydoni 38 metr 207 metr, maydoni 188 metr, maydoni 39010 metr. Apron kengaytmasi (sement-beton sifati) 112 metr, ochilishi 180 metr, maydoni 20160 kv. Apron (4-sifatli asfalt-beton) 340 metr, oʻzgartirilgan maydoni 6583 kvadrat metr.

Terminal A. Aprondan koʻrish

Platformada quyosh uchun 13 toʻxtash joylari mavjud:

  • Boeing 757, 767 va 321 va 330 kabi quyosh uchun 3 mashinalar
  • Boeing 7 va 737, 319 kabi quyosh uchun 320 toʻxtash joylari; Tu 154
  • An-3, CRJ-24, ATR-200, barcha turdagi vertolyotlar uchun 42 mashinalar

Aeroport majmuasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • ichki havo liniyalarining yoʻlovchi terminali-200 pass./ soat, xalqaro aeroport-100 pass./ soat
  • yoqilgʻi quyish majmuasi („Sibaviatek“YoAJga tegishli)

Qabul qilingan samolyot turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

An-12, An-24, An-26, An-28, An-30, An-32, An-72, An-74, An-124-100, An-140, an-148,

Il-18, Il-62, Il-76, Tu-134, Tu-154, Tu-204/214, Yak-40, Yak-42,SSJ-100,

Boeing 737, Boeing 757—200, Boeing 767,

Airbus 310, Airbus A319/320/321, Airbus 330,

MD-82, Wai-146, ATR 42, ATR 72, CRJ-100/00, Cessna 208, L-410, Dash 8, Bombardier Global Express, Fokker 50

3 va 4-sinf samolyotlari, shuningdek, barcha turdagi vertolyotlar[14]

Transport aloqalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chita aeroportiga „Temir yoʻl stantsiyasi“ bekatidan №14 va №12 mikroavtobuslari, shuningdek Aviaexpress agentligidan (Lenin koʻchasi 55) 40e avtobus orqali aeroportga borish mumkin.

Sayohat yoʻnalishi:

  • Aviaexpress agentligi (Lenin koʻchasi, 55) — ODORA — Temir yoʻl vokzali — pl. Lenina — Palermo savdo markazi — Pozharka — Sovetov prospekti — Asosiy hudud — PU-33 — Aeroport.
  • Aeroport-Pu-33-m-magistral — Sovetov koʻchasi — Volodarskiy koʻchasi-yongʻin-nazorat xonasi — Amurskaya koʻchasi — temir yoʻl / temir yoʻl stantsiyasi-odora — „Aviaexpress“ agentligi (Lenin koʻchasi 55)

Baxtsiz hodisalar va falokatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sana,

mahalliy vaqt

Samolyot Aviakompaniya Qurbonlar soni / bortdagi odamlar soni (П + Э) Taʼrif
18-may 1973-yil 10:38
Tu-104a

SSSR-42379

Aeroflot

Irkutsk qoʻshma havo kuchlari

81 / 72+9
 Kamaytirish paytida kelgan samolyot CSO signalini uzatdi, shundan soʻng ekipaj dispetcherga parvoz yoʻnalishini oʻzgartirish talabi salondan kelib chiqqanligini va 6500 metrlik eshonda pasayishni toʻxtatganini xabar qildi. 2 daqiqadan kamroq vaqt ichida samolyot bortida boʻlgan militsioner jinoyatchini orqasiga otib, uni zararsizlantirishga harakat qildi, ammo yarador bosqinchi oʻz-oʻzidan ishlab chiqarilgan portlovchi qurilmani boʻldi[15].
17-iyul 1976-yil
Tu-104a

SSSR-42335

Aeroflot

Irkutsk qoʻshma havo kuchlari

0 / 110+7
 322 metr yerga tegdi va yana 120 metrdan keyin temir yoʻl bilan asosiy shassi ustunlariga duch keldi, shundan soʻng temir yoʻl yoʻllari yerga tushdi. Evakuatsiya samolyot olov bilan toʻliq quchoqlanishidan oldin amalga oshirildi. Parvoz xodimi, Navigator va 4 yoʻlovchi jarohat oldi. Buning sababi-ekipaj tomonidan RLE talablarini buzish-haqiqiy ob-havo sharoitlari uchun maksimal uchish massasidan oshib ketish toʻgʻrisida qaror qabul qilish[16][17].
8-oktabr 1980-yil
Tu-154B-2

SSSR-85321

Aeroflot

Xabarovsk qo'shma havo kuchlari

0 / 174+10
 Barnaulda samolyotni yuklash (markazlashtirish) qoidalari ekipajning xatosi va aeroportni tashish xizmati xodimlarining buzilishi tufayli uchish-qoʻnish yoʻlagiga 240 metr qisqa parvoz bilan qoʻpol qoʻnish. Ekishdan soʻng, barcha shassi ustunlari vayron qilingan va korpusning ikki qismga boʻlinishi sodir boʻlgan. 2 ekipaj aʼzosi va 2 yoʻlovchi jarohatlangan[18].
16-mart 1990-yil
An-28

SSSR-28702

Aeroflot

Chita qoʻshma havo guruhi

0 / 0+2
 Oʻquv parvozi paytida ekipajning xatosi tufayli, asosiy shassislarning shikastlanishi va keyinchalik ikkinchi bosqichga oʻtishi bilan yerga uchish-qoʻnish yoʻlagiga tegdi. Ikkinchi urinishda samolyot muvaffaqiyatli qoʻndi-qurbonlar yoʻq edi. Keyinchalik, samolyot hisobdan chiqarildi[19].
30-oktabr 1992-yil

soat 04:47

An-8

69346

PPP havo
14 / 9+5
 Yoqilgʻi etishmasligi tufayli samolyot dvigatellarini toʻgʻridan-toʻgʻri tekislikda toʻxtatish. Yer bilan toʻqnashuv uchish-qoʻnish yoʻlagiga 1,6 km masofada sodir boʻldi. Yuk tashish — 3 ta yapon avtomobili, qizil ikra va Kamchatkadan baliq. Buning sabablari-ekipaj tomonidan parvozga tayyorgarlik qoidalarini buzish(yonilgʻi etishmovchiligi bilan qoplanadigan ortiqcha yuk), ekipajning xatosi (eng kam yonilgʻi qoldigʻiga erishilganda eng yaqin aerodromga chiqish qarorini qabul qilmaslik)[20][21].

Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Rossiya aeroportlari roʻyxati

Eng yaqin yirik aeroportlar:

  • Manchuriyaning „Sitsyao“ xalqaro aeroporti — 400 km
  • Ulan-Ude „Baykal“ xalqaro aeroporti — 404 km
  • Irkutsk xalqaro aeroporti — 610 km

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Rasporyajenie Pravitelstva Rossiyskoy Federatsii ot 20-aprelya 2016 goda № 726-r „Ob utverjdenii perechnya aeroportov federalnogo znacheniya“
  2. ↑ Reestr sertifikatov ekspluatantov, 2016-12-31da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-06-13
  3. ↑ „75 лет назад в Чите появился аэропорт (АвиаПорт)“ (ru). АвиаПорт.Ru. Qaraldi: 2020-yil 14-mart.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 „•История Читинского аэропорта •Местные новости •Атамановка - Онлайн•“. atamanovka-online.ru. 2020-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyun.
  5. ↑ „История аэропорта“. Международный аэропорт. Qaraldi: 2020-yil 12-mart.
  6. ↑ „История аэропорта“ (ru). Международный аэропорт. Qaraldi: 2020-yil 13-mart.
  7. ↑ „История аэропорта“ (ru). Международный аэропорт. Qaraldi: 2020-yil 13-mart.
  8. ↑ „Об открытии аэропорта Чита для международных полетов, Распоряжение Совмина РСФСР от 19 апреля 1993 года №679-р“ (ru). docs.cntd.ru. Qaraldi: 2020-yil 14-mart.
  9. ↑ „История аэропорта“ (ru). Международный аэропорт. Qaraldi: 2020-yil 13-mart.
  10. ↑ „Центр-Капитал стремится в небо (АвиаПорт)“ (ru). АвиаПорт.Ru. Qaraldi: 2020-yil 21-mart.
  11. ↑ „Объемы перевозок через аэропорты России за январь-декабрь 2021 г.“. Росавиация. 2022-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-fevral.
  12. ↑ „Объемы перевозок через аэропорты России за январь-декабрь 2014-2015 гг.“. Росавиация. 2016-yil 17-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-avgust.
  13. ↑ „Объемы перевозок через аэропорты России за январь-декабрь 2016-2017 гг.“. Росавиация. 2019-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-avgust.
  14. ↑ „Инфраструктура“. aerochita.ru. Qaraldi: 2020-yil 19-yanvar.
  15. ↑ „Мертвая голова. Как расследовали крупнейший теракт в истории СССР“ (ru). РИА Новости (2018-yil 18-may). Qaraldi: 2020-yil 9-mart.
  16. ↑ „Авария Ту-104А Восточно-Сибирского УГА в а/п Чита (борт CCCP-42335), 17 июля 1976 года. // AirDisaster.ru - авиационные происшествия, инциденты и авиакатастрофы в СССР и России - факты, история, статистика“ (ru). www.airdisaster.ru. Qaraldi: 2020-yil 11-mart.
  17. ↑ Артур Гинзбург. „Катастрофа ТУ-104 - СССР - Чита-Москва“. Русский Дом. russiahousenews.info (2011-yil 24-iyun). Qaraldi: 2020-yil 11-mart.
  18. ↑ „Авария Ту-154Б-2 Дальневосточного УГА в а/п Чита (борт СССР-85321), 08 октября 1980 года. // AirDisaster.ru - авиационные происшествия, инциденты и авиакатастрофы в СССР и России - факты, история, статистика“ (ru). www.airdisaster.ru. Qaraldi: 2020-yil 13-mart.
  19. ↑ „Авария Ан-28 Восточно-Сибирского УГА в а/п Чита (борт СССР-28702), 16 марта 1990 года. // AirDisaster.ru - авиационные происшествия, инциденты и авиакатастрофы в СССР и России - факты, история, статистика“ (ru). www.airdisaster.ru. Qaraldi: 2020-yil 9-mart.
  20. ↑ „Самолет не долетел полтора километра до читинского аэропорта“ (ru). КомментатоР (2017-yil 1-noyabr). 2020-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 10-mart.
  21. ↑ „Катастрофа Ан-8 ИЧП Авиа (Новосибирск) близ а/п Чита (борт RA-69346), 30 октября 1992 года. // AirDisaster.ru - авиационные происшествия, инциденты и авиакатастрофы в СССР и России - факты, история, статистика“ (ru). www.airdisaster.ru. Qaraldi: 2020-yil 10-mart.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kadala&oldid=4044153" dan olindi