Grzegorz Lato
Grzegorz Bolesław Lato (talaffuzi: Gregoriy Beloslav Lato) (1950-yil 8-aprelda tugʻilgan) — polshalik sobiq professional futbolchi va murabbiy, yarim himoyachi sifatida oʻynagan. Grzegorz Lato 1970-yillar va 80-yillarning boshlarida mashhurlikka erishgan Polsha futbolchilarining oltin avlodi aʼzosi edi. U1972-yilda Myunxendagi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida oltin medal bilan boshlangan va 1982-yilda Ispaniyada boʻlib oʻtgan futbol boʻyicha Jahon chempionatida uchinchi oʻrin bilan yakunlangan beshta yirik turnirda Polshani himoya qildi. Grzegorz Lato 1974-yilgi Jahon chempionatida oʻz karerasining choʻqqisiga chiqdi, u yerda Grzegorz Lato eng yaxshi toʻpurar va bugungi kunga qadar sharafni qoʻlga kiritgan yagona polyak edi. Futbolchilik faoliyatini yakunlagach, Grzegorz Lato Polsha va undan tashqarida bir qancha klublarda qisqa muddat bosh murabbiylik qilgan.
2008-yil 30-oktyabrda Grzegorz Lato Polsha futbol assotsiatsiyasi (PZPN) prezidenti etib saylandi. PZPN prezidenti sifatida Grzegorz Lato Polsha bilan birgalikda mezbonlik qilgan Evro-2012 turnirini boshqargan. Nihoyat, 2012-yil 26-oktyabrda uning oʻrnini Zbignev Boniek egalladi[1].
Klub faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Stal Mielec[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lato Malborkda tugʻilgan. Grzegorz Lato Stal Mielecga 1966-yilda oʻsmirlik davrida kelgan. Keyingi 14 yil davomida Grzegorz Lato Stalni Ikkinchi diviziondan Polsha futbolining yuqori pogʻonasiga va uning tarixidagi eng muvaffaqiyatli davriga olib keldi. u yerdagi faoliyati davomida klub 1973 va 1976-yillarda ikki marta Ekstraklasa — Polsha birinchi divizionida gʻalaba qozongan, shuningdek, Yevropa musobaqalarining doimiy ishtirokchisi boʻlgan. Ushbu muvaffaqiyat davri 1975-76-yilgi UEFA kubogining chorak finalida chiqishlari bilan yakunlandi. Grzegorz Lato oʻzining sermahsul gollari bilan klubning yaxshi formasini ilhomlantirdi va 272 oʻyinda 111 gol kiritdi. Grzegorz Lato 1972-73 va 1974-75 mavsumlarida Ekstraklasaning eng yaxshi toʻpurari boʻlgan[2].
Xalqaro maydondagi faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lato 1970-80-yillarda 13 yil davomida Polsha terma jamoasi sharafini himoya qilgan va jami 100 ta oʻyin oʻtkazgan. Grzegorz Lato Polsha terma jamoasining afsonaviy murabbiyi Kazimierj Gorski qoʻl ostida ilk bor 1972-yilgi Yevropa chempionati saralash bosqichida Gʻarbiy Germaniyaga qarshi oʻyinda gʻalaba qozongan. Oʻyin 1:3 hisobida magʻlubiyat bilan yakunlandi. Grzegorz Lato oʻzining ichki gol urish boʻyicha sermahsul rekordini xalqaro-maydonga oʻtkaza oldi va u yerda, ayniqsa, katta oʻyinlarda oʻzining ajoyib mahorati bilan mashhur boʻldi[3].
Jahon chempionati[tahrir | manbasini tahrirlash]
1974-yilgi Jahon chempionati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Latoning professional faoliyatidagi eng yuqori choʻqqi 1974-yilda Gʻarbiy Germaniyada boʻlib oʻtgan jahon chempionatiga toʻgʻri keldi. 4-guruhda Argentina va Italiya hamda Gaiti bilan bir qatorda Polsha birinchi turni qiyin oʻtkazdi. Lato darhol taʼsir oʻtkazdi. Polshaning Argentinaga qarshi birinchi oʻyinida Grzegorz Lato 2 ta gol urib, Polshani 3:2 hisobida tarixiy gʻalabaga olib keldi. Gʻayratli boʻlgan Polsha keyingi oʻyinda Gaitini 7:0 hisobida magʻlub etdi, Lato esa yana 2 ta gol kiritdi. Nihoyat, Polsha Italiyani 2:1 hisobida magʻlub etib, guruh bosqichini 4-guruhning magʻlubiyatsiz gʻolibi sifatida yakunladi.
Ikkinchi turda Polsha Gʻarbiy Germaniya, Shvetsiya va Yugoslaviya bilan „B“ guruhidan joy oldi. Turnir davom etar ekan, Lato oʻzining ajoyib formasini davom ettirdi. Polsha Shvetsiyani 1:0 va Yugoslaviyani 2:1 hisobida magʻlub etdi, Lato ikkala oʻyinda ham gʻalaba gollariga hissa qoʻshdi. Polshaning guruhdagi soʻnggi oʻyini Gʻarbiy Germaniyaga qarshi kechdi. Nemislar Shvetsiya va Yugoslaviyani ham magʻlub etib, har ikki jamoani ochkolar boʻyicha tenglashtirgan edi. Shunday qilib, oʻyin B guruhini 1 yoki 2-oʻrinda kim yakunlashini hal qilishda hal qiluvchi rol oʻynaydi — gʻolib finalga yoʻl oladi, magʻlub boʻlgan uchinchi oʻrin uchun pley-offga yoʻl oladi. Polsha kuchli oʻyin koʻrsatdi, koʻpincha Gʻarbiy-Germaniya darvozasiga xavf tugʻdirdi. Biroq, Lato gol ura olmadi va Polsha 1:0 hisobida magʻlub boʻldi — bu ularning turnirdagi yagona magʻlubiyati edi.
Polshaning turnirdagi soʻnggi oʻyini Braziliyaga qarshi uchinchi oʻrin uchun pley-off boʻldi. Qizgʻin kechgan oʻyinda Lato yana farqni isbotlab, yagona gol urdi va Polsha terma jamoasini bronza medaliga olib chiqdi. Grzegorz Lato 7 ta gol urib, turnirni eng yaxshi toʻpurar sifatida yakunladi[3].
1978-yilgi Jahon chempionati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lato 1974-yilgi jahon chempionatida Polshaning eng yaxshi futbolchisi boʻlgan edi. Biroq, 1978-yilda Argentinada boʻlib oʻtgan turnirda Grzegorz Lato oʻzining ajoyib formasini takrorlay olmadi. Birinchi turda Polsha Gʻarbiy Germaniya, Meksika va Tunis bilan 2-guruhdan joy oldi. Polsha yaxshi natija koʻrsatdi, Gʻarbiy Germaniya bilan 0:0 hisobida durang oʻynab, guruhda gʻalaba qozondi va Tunis va Meksikaga qarshi mos ravishda 1:0 va 3:1 hisobida gʻalaba qozondi. Lato esa Tunis darvozasiga hal qiluvchi gol boʻlsa-da, faqat bitta gol ura oldi.
Ikkinchi turda Polsha terma jamoasi turnir favoritlari boʻlgan Argentina va Braziliya va Peruga qarshi „oʻlim guruhi“ga kirdi. Afsuski, Lato toʻrt yil oldingi oʻyinini tiklay olmadi, Braziliya darvozasiga bitta gol urdi. Polsha mezbon Argentina va Braziliyani mos ravishda 0:2 va 1:3 hisobida magʻlub etib, uchinchi oʻrinni egalladi. Polsha Peruni 1:0 hisobida magʻlub etishga muvaffaq boʻldi, ammo bu B guruhida 2-oʻrinni qoʻlga kiritish uchun etarli boʻlmadi va ular tegishli tarzda musobaqadan chiqib ketishdi. Polshaning barcha 6 oʻyinida-maydonga tushgan Lato turnirni atigi 2 ta gol bilan yakunladi[3].
1982-yilgi Jahon chempionati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polsha 1982-yilda Ispaniyada boʻlib oʻtgan futbol boʻyicha jahon chempionatiga yoʻllanma olganida Lato 32 yoshda edi. Uning yoshi oʻtib borar edi va unga oldingi karerasini belgilab beradigan ajoyib sur’at yoʻq edi. Lato hali ham asosiy jamoa oʻyinchisi edi, lekin Polshaning turnirdagi 7ta oʻyinida Grzegorz Lato birinchi turda Polsha Peruni 5:1 hisobida magʻlub etgan oʻyinda faqat bitta gol ura oldi. Biroq, polshalik buyuk futbolchilarning yangi avlodida bir nechta oʻyinchilar yetishib chiqdi, ularning asosiysi Belgiyaga qarshi oʻyinda xet-trik qayd etgan Zbignev Boniek boʻshliqni toʻldirishga muvaffaq boʻldi. Gol yoʻqligiga qaramay, Lato jamoaning oʻyiniga va muhim roliga hissa qoʻshdi. Yakunda Polsha Fransiyaga qarshi uchinchi oʻrin uchun pley-offga chiqdi. Ular 3-2 hisobida gʻalaba qozonishdi va Lato oʻz kolleksiyasiga Jahon kubogining yana bir bronza medalini qoʻshdi.
Olimpiada oʻyinlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lato ikkita yozgi Olimpiada oʻyinlarida futbol musobaqalarida medallarni qoʻlga kiritdi: 1972-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida oltin medal va 1976-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida kumush medal.
Uning nafaqaga chiqishidan oldingi soʻnggi oʻyini 1984-yil 17-aprelda Belgiyaga qarshi oʻrtoqlik oʻyini boʻldi. Grzegorz Lato 85-oʻyinda-maydonga tushdi va Polsha oʻyinda 0:1 hisobida magʻlub boʻldi. Lato 45 ta gol urdi va Polsha terma jamoasi tarixidagi eng koʻp gol urgan uchinchi oʻrinni egalladi, Robert Levandovski va Vlodzimer Lubanskidan keyin ikkinchi oʻrinni egalladi. Shuningdek, Grzegorz Lato har bir oʻyinda 0,43 ta gol urish boʻyicha ajoyib rekordga ega edi. Grzegorz Lato bir asrlik oʻyinga erishgan birinchi polshalik futbolchi edi [1].
Murabbiylik faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
1996-yilda Polsha futbol assotsiatsiyasining murabbiylar maktabini tamomlagan. Futbolchilik faoliyatini yakunlagach, murabbiy boʻldi. Dastlab Grzegorz Lato Kanadada murabbiylik qilgan va u yerda North York Rockets (1988-1990) jamoasini boshqargan. Keyin Grzegorz Lato oʻzining eski klubi Stal Mielecga (1991-1993 va 1996-1997) qaytib, Polshaning bir qancha boshqa klublariga: Olimpia Poznan (1993-1995) va Amika Vronkiga (1995-1996) murabbiylik qildi. Grzegorz Lato Gretsiyada Kavala boshqaruvchisi sifatida qisqa vaqt ishladi (1997), nihoyat Polshaga qaytib keldi va oxir-oqibat Vidzew Lodz (1999) bilan ishlashdan nafaqaga chiqdi.
Futbol faoliyatidan keyin[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lato Demokratik Chap Alyans aʼzosi sifatida 2001—2005-yillarda Rzeshov viloyati uchun polshalik senator boʻlgan.
2008-yil oktyabr oyida Grzegorz Lato Polsha FA (PZPN) prezidenti etib saylandi. 2011-yilda bergan intervyusida Lato, agar Polsha Yevro-2012 chorak finaliga chiqa olmasa, Grzegorz Lato Polsha Futbol Federatsiyasi prezidenti lavozimidan isteʼfoga chiqishini aytdi. 2012-yil 16-iyun kuni Polsha Chexiyaga 0:1 hisobida magʻlub boʻlganidan soʻng, bu ularni UEFA Yevropa chempionati (2012) guruh bosqichida rasman chiqarib yuborgan edi, Grzegorz Lato isteʼfoga chiqishdan bosh tortdi. Grzegorz Lato qayta saylanishga intilmadi va 2012-yil oktyabr oyida uning oʻrniga Zbignev Boniek tayinlandi.
Oʻyin uslubi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ajoyib tezlashuvga ega boʻlgan isteʼdodli oʻng qanot himoyachisi xalqaro miqyosda unga qoʻyilgan yuksak umidlarni doimo oqladi. Lato olomonni xushnud qiluvchi emas, balki barqaror jamoa oʻyinchisi sifatida mashhur edi. Uning-maydondagi zoʻr xabardorligi va moslashuvchanligi — Grzegorz Lato koʻpincha hujumchi sifatida oʻynadi — unga xalqaro va klub darajasida muvaffaqiyatga erishishga imkon berdi.
Faoliyat statistikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Klub[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Klub | Mavsum | Liga | Jami | |
|---|---|---|---|---|
| Oʻyinlar | Gollar | |||
| Stal Mielec | 1969-1970-yillar | Ekstraklasa | 18 | 6 |
| 1970-1971-yillar | Ekstraklasa | 11 | ||
| 1971-1972-yillar | Ekstraklasa | |||
| 1972-1973-yillar | Ekstraklasa | 24 | 13 | |
| 1973-1974-yillar | Ekstraklasa | 13 | ||
| 1974-1975-yillar | Ekstraklasa | 19 | ||
| 1975-1976-yillar | Ekstraklasa | 30 | 14 | |
| 1976-1977-yillar | Ekstraklasa | |||
| 1977-1978-yillar | Ekstraklasa | |||
| 1978-1979-yillar | Ekstraklasa | |||
| 1979-1980-yillar | Ekstraklasa | |||
| Jami | 295 | 117 | ||
| KSC Lokeren | 1980-1981-yillar | Belgiya Pro ligasi | 33 | 6 |
| 1981-1982-yillar | Belgiya Pro ligasi | 31 | 6 | |
| Jami | 64 | 12 | ||
| Atlante | 1982-1983-yillar | Liga MX | 36 | 15 |
| 1983-1984-yillar | Liga MX | 5 | 1 | |
| Jami | 41 | 16 | ||
| Poloniya Hamilton | 52 | 20 | ||
| Karyera jami | 452 | 165 | ||
Xalqaro gollar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ballar va natijalar birinchi boʻlib Polshaning gollari roʻyxatini koʻrsatadi, ballar ustuni har bir Lato golidan keyin ochkoni koʻrsatadi .
| No. | Sana | Joy | Raqib | Hisob | Musobaqa |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 19-avgust 1973 | Varna, Bolgariya |  Bolgariya
|
2-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 2 | |||||
| 3 | 26-sentyabr 1973 | Chorzów, Polsha |  Uels
|
3-0 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati saralashi |
| 4 | 15-may 1974 | Warsaw, Polsha |  Yunoniston
|
2-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 5 | 15-iyun1974 | Stuttgart, GFR |  Argentina
|
3-2 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 6 | |||||
| 7 | 19-iyun1974 | Munich, GFR |  Haiti
|
7-0 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 8 | |||||
| 9 | 26-iyun1974 | Stuttgart, GFR |  Shvetsiya
|
1-0 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 10 | 30-iyun1974 | Frankfurt, GFR |  Yugoslaviya
|
2-1 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 11 | 6-iyul 1974 | Munich, GFR |  Braziliya
|
1-0 | 1974-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 12 | 1-sentyabr 1974 | Helsinki, Finlandiya |  Finlandiya
|
2-1 | UEFA Euro 1976 saralashi |
| 13 | 4-sentyabr 1974 | Warsaw, Polsha | Germaniya Demokratik Respublikasi | 1-3 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 14 | 9-oktyabr 1974 | Poznań, Polsha | Finlandiya
|
3-0 | UEFA Euro 1976 saralashi |
| 15 | 26-mart 1975 | Poznań, Polsha |  AQSh
|
7-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 16 | |||||
| 17 | 28-may 1975 | Halle, East Germany | Germaniya Demokratik Respublikasi | 2-1 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 18 | 24-iyun1975 | Seattle, AQSh | AQSh
|
4-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 19 | 6-iyul 1975 | Montreal, Kanada |  Kanada
|
8-1 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 20 | |||||
| 21 | |||||
| 22 | 10-sentyabr 1975 | Chorzów, Polsha |  Niderlandiya
|
4-1 | 1976-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlari saralashi |
| 23 | 25-iyul 1976 | Montreal, Kanada |  Shimoliy Koreya
|
5-0 | 1976-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlari |
| 24 | |||||
| 25 | 31-iyul 1976 | Montreal, Kanada | Germaniya Demokratik Respublikasi | 1-3 | 1976-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlari |
| 26 | 16-oktyabr 1976 | Porto, Portugal |  Portugaliya
|
2-0 | 1978-yilgi FIFA Jahon chempionati saralashi |
| 27 | |||||
| 28 | 15-may 1977 | Limassol, Kipr |  Kipr Respublikasi
|
3-1 | 1978-yilgi FIFA Jahon chempionati saralashi |
| 29 | 29-may 1977 | Buenos Aires, Argentina | Argentina
|
1-3 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 30 | 12-iyun1977 | La Paz, Bolivia |  Bolivia
|
2-1 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 31 | 7-sentyabr 1977 | Volgograd, Soviet Union | Sovet Ittifoqi | 1-4 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 32 | 21-sentyabr 1977 | Chorzów, Polsha |  Daniya
|
4-1 | 1978-yilgi FIFA Jahon chempionati saralashi |
| 33 | 5-aprel, 1978 | Poznań, Polsha | Yunoniston
|
5-2 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 34 | 26-aprel, 1978 | Warsaw, Polsha | Bolgariya
|
1-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 35 | 6-iyun1978 | Rosario, Argentina |  Tunis
|
1-0 | 1978-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 36 | 21-iyun1978 | Mendoza, Argentina | Braziliya
|
1-3 | 1978-yilgi FIFA Jahon chempionati |
| 37 | 6-sentyabr 1978 | Reykjavík, Islandiya |  Islandiya
|
2-0 | UEFA Euro 1980 saralashi |
| 38 | 21-mart 1979 | Algiers, Jazoir |  Jazoir
|
1-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 39 | 4-aprel, 1979 | Chorzów, Polsha |  Vengriya
|
1-1 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 40 | 29-avgust 1979 | Warsaw, Polsha |  Ruminiya
|
3-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 41 | 26-mart 1980 | Budapest, Vengriya | Vengriya
|
1-2 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 42 | 4-aprel, 1980 | Brussels, Belgiya |  Belgiya
|
1-2 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 43 | 22-iyun1980 | Warsaw, Polsha |  Iroq
|
3-0 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 44 | 29-iyun1980 | São Paulo, Braziliya | Braziliya
|
1-1 | Oʻrtoqlik uchrashuvi |
| 45 | 22-iyun1982 | A Coruña, Ispaniya |  Peru
|
5-1 | 1982-yilgi FIFA Jahon chempionati |
Yutuqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Klub[tahrir | manbasini tahrirlash]
Stal Mielec
- Polsha Premer-ligasi: 1973, 1976
- Polsha kubogi finalchisi: 1976-yil
Atlante FK
- KONKAKAF chempionlar kubogi: 1983-yil
Lokeren SC
- Belgiya kubogi finalchisi: 1981-yil
Individual
- Polsha Premer-ligasi toʻpurari: 1973, 1975
- Piłka Nożna yilning eng yaxshi futbolchisi: 1977, 1981
- Yilning eng yaxshi sportchisi: 1974, 1977
Xalqaro maydonda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polsha
- Olimpiada oltin medali: 1972-yil
- Olimpiada kumush medali: 1976-yil
- FIFA Jahon chempionati — uchinchi oʻrin: 1974, 1982
Individual
- FIFA Jahon chempionati „Oltin butsa“: 1974-yil
- FIFA Jahon kubogi yulduzlari jamoasi: 1974-yil
- Polshaning eng yaxshi futbolchisi: 1977, 1981
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Radnedge, Keir. 50 Years of the European Cup and Champions League. ASIN 1844425290.
- ↑ Wilson, Jonathan. Behind the Curtain: Travels in Football in Eastern Europe. ASIN 0752869078.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Crouch, Terry. The World Cup: The Complete History, 1 March 2006. ISBN 1845131495.
- ↑ Grzegorz Lato at National-Football-Teams.com