Golf tarixi
Golfning aniq kelib chiqishi nomaʼlum. Eng keng tarqalgan nazariya shundaki, sport Shotlandiyada[1] Oʻrta asrlarda paydo boʻlgan.
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Birinchi golfga oʻxshash oʻyinning yozuvlari 1297-yil 26-fevralda Gollandiyada boʻlib, u yerda gollandlar tayoq va charm toʻp bilan oʻynashgan. Eng kam zarbada toʻpni bir necha yuz metr masofada joylashgan nishonga urgan kishi gʻolib boʻldi. Baʼzi olimlarning fikriga koʻra, bu oʻyin 17-asrda Gollandiyada oʻynalgan, toʻpni golf toʻplari bilan teshikka kiritishga harakat qilgan va bu Shotlandiyada oʻyin paydo boʻlishidan oldin boʻlgan. Bu qisman golfga oʻxshash oʻyinlar ilgari kontinental Evropada oʻynalganligi haqidagi boshqa maʼlumotlar bilan tasdiqlanadi.
2005-yil aprel oyida golfning kelib chiqishi haqida yangi munozaralar boshlandi[2]. Lanchjou universiteti professori Ling Hongling oʻzining soʻnggi tadqiqotida zamonaviy golfga oʻxshash oʻyin boʻlgan chuiwang Xitoyda Tang sulolasi davrida, Shotlandiyada oʻyin haqida birinchi marta tilga olinishidan 500 yil oldin oʻynalgan deb hisoblaydi[3].
Shotlandiyadagi eng qadimgi golf tashkilotlaridan biri boʻlgan Sent-Endryusning Old Royal Golf Club vakilining taʼkidlashicha, „klub va toʻp oʻyini koʻp asrlar davomida mavjud boʻlib kelgan, ammo golf oʻzining hozirgi koʻrinishida, 18 teshikli, albatta Shotlandiyada paydo boʻlgan“[4].
Qanday boʻlmasin, zamonaviy golfni shotlandlar ixtiro qilgani tan olinadi, chunki oʻyin XV asrdagi Shotlandiya parlamentining ikkita aktida eslatib oʻtilgan, „gof“ oʻyinini taqiqlovchi (inglizcha: gowf), chunki bu milliy xavfsizlik uchun zarur boʻlgan kamondan otish sanʼatini oʻrganish uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan vaqtni behuda sarfladi. Biroq, baʼzi tadqiqotchilarning fikricha, bu golf emas, balki shinti, otishni oʻrganish yoki zamonaviy dala xokkeyiga yaqin boʻlgan boshqa oʻyin edi.
Zamonaviy golf oʻyini birinchi golf klublari kabi Shotlandiyada paydo boʻlgan. U erda birinchi yozma qoidalar, 18 teshikli tizim yaratilgan. Birinchi puxta tuzilgan turnirlar turli Shotlandiya shaharlari oʻrtasida oʻtkazildi. Tez orada golf oʻyini butun Britaniyaga, keyin esa butun dunyoga tarqaldi. Eng qadimgi golf maydoni Musselboro poygasidagi Old Links hisoblanadi. Musselborodagi maydon 1672-yilda oʻynalganligi haqida dalillar mavjud, ammo Meri Styuart u yerda 1567-yilda oʻynagan deb ishoniladi.
Golf maydonini rivojlantirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Golf maydonlarida har doim ham 18 teshik boʻlmagan. Sent-Endryus Links maydoni qirgʻoq boʻylab tor er uchastkasini egallagan. Kursdagi teshiklarning joylashuvi relef bilan aniqlangan, oxirida oʻn bitta teshik belgilangan. Maydonning bir chetidagi barcha teshiklarni oʻynab, keyin orqaga burilib, ularni teskari yoʻnalishda oʻynab, oʻyinchi 22 teshikdan oʻtdi. 1764-yilda baʼzi teshiklar birlashtirildi va umumiy soni 11 tadan 9 tagacha qisqartirildi, bu esa 18 ta yakuniy teshikni berdi. Ushbu kurs „golfning tugʻilgan joyi“ boʻlganligi sababli, 18 teshikli maydon standartga aylandi.
Uskunalarni ishlab chiqish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Golfning rivojlanishi ishlatiladigan oʻyin jihozlarining rivojlanishi bilan izohlanadi. Eng muhim oʻzgarish golf toʻpida boʻldi. U 1930-yilgacha, AQSh Golf Assotsiatsiyasi vazn va oʻlcham boʻyicha standartlarni oʻrnatgunga qadar turli shakllarni oldi. Ularning mohiyati shundaki, toʻpning dastlabki tezligi sekundiga 250 futdan oshmasligi kerak.
Yana bir muhim komponent — golf klublarining rivojlanishi. Birinchi tayoqlar oʻsha hududda keng tarqalgan yogʻochdan yasalgan. Yillar davomida hikori standart tutqich materialiga aylandi va Virjiniya xurmosi mustahkamligi va qattiqligi tufayli standart pichoq materialiga aylandi. 1850-yilda bardoshli guttapercha sharlarining paydo boʻlishi bilan metall klublar ham paydo boʻldi. Chelik klublari 1890-yillarning oxirida paydo boʻlgan, ammo uzoq vaqt davomida ular vakolatli organlar tomonidan tasdiqlanmagan. 1970-yillarning boshida grafit oʻzining mustahkamligi va engilligi tufayli tutqichlar uchun ishlatila boshlandi. Birinchi metall „yogʻoch“ tayoq 1980-yillarning boshlarida ishlab chiqilgan va oxir-oqibat metall kuchliligi va koʻp qirraliligi tufayli yogʻochni toʻliq almashtirdi[5].
Eng soʻnggi texnologiyalar tufayli grafitdan dastani va engil titandan ilgak yasash mumkin boʻldi, buning yordamida ilgakni avvalgidan ancha kattaroq qilish mumkin. Ushbu materiallarning yuqori mustahkamligi ilgakni ingichka qilish imkonini beradi, bu esa materialning elastikligi tufayli toʻpning parvoz masofasini oshirish imkonini beradi. Yaqinda AQSh Golf assotsiatsiyasi oʻyinni qiziqarli qilish uchun tiklanish tezligini cheklash orqali ushbu taʼsirni chekladi.
Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
"golf" soʻziinglizcha: golf) birinchi marta 1457-yilgi Shotlandiya statutida yozma ravishda „gouf“[6] sifatida tilga olingan, ehtimol Shotlandiyadagi „golf“ dan olingan boʻlib, „urmoq“ degan maʼnoni anglatadi. Bu soʻz, oʻz navbatida, gollandiyalik „kolf“ dan olingan boʻlishi mumkin. Ammo 1452-yilda Jeyms II oʻyinni taqiqlaganida, golf haqida avvalroq havolalar mavjud.
Bu soʻz „Faqat janoblar, xonimlar taqiqlangan“ (Faqat janoblar, xonimlar taqiqlangan) qisqartmasidan olinganligi haqida hikoyalar mavjud. Ammo bu etimologiya notoʻgʻri, chunki qisqartmalardan foydalanish zamonaviy amaliyotdir, shuning uchun u koʻproq backronimdir[7].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Golf History“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Asian origin ?“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Verification of the fact that Golf originated from Chuiwan“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Sports Beat“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Golf Club History“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Dictionary of the Scots Language“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.
- ↑ „Golf Carte“ (en). 2012-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 5-dekabr.