Gerenuk
| Gerenuk | |
|---|---|
| |
| Erkagi | |
| |
| Urgʻochilari | |
 Ilmiy tasnifi
| |
| Qirollik: | Hayvonlar |
| Filo: | Chordata |
| Sinf: | Sutemizuvchilar |
| Buyurtma: | Artiodaktila |
| Oila: | Bovidae |
| Kichikoila: | Antilopinlar |
| Qabila: | Antilopini |
| jins: | Litokraniy Kol, 1886-yil |
| Turlari: | L. walleri
|
| Binom nomi | |
| Litocranius walleri (Brooke, 1879)
| |
| |
| generukning taqsimlanishi (2008)[1] | |
| Synonyms[2] | |
| |
Gerenuk — shuningdek, jirafa jayron nomi bilan ham tanilgan antilopadir.Litokranius jinsining yagona vakili, gerenuk hayvoni birinchi marta tabiatshunos Viktor Bruk tomonidan 1879-yilda tasvirlangan. Antilopa gerenuk baland va ogʻirligi 18 kiloggramdan dan 52 kiloggramgacha boʻladi. Faqat erkaklarda mavjud boʻlgan shoxlari lira shaklida.
Taksonomiya va filogeniya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gerenuk birinchi marta 1879-yilda Viktor Bruk tomonidan „Afrikaning materik qismida, Zanzibar orolining shimolida“ sotib olingan uchta erkak namunasi asosida tasvirlangan[3]. Bruk Jerald Uollerning (namunalar taqdim etgan) iltimosiga koʻra, Gazella Valleri ilmiy nomini marhum ukasi nomiga qoʻyish uchun ishlatgan[3]. Turning joylashuvi keyinchalik Jon Kirk tomonidan tuzatilgan, u dastlab namunalarni Uollerga berishdan oldin „ Somalining janubidagi Juba daryosi qirgʻogʻida“ olgan[4]. 1886-yilda Frants Fridrix Kol gerenuk Litokranius uchun yangi jinsni taklif qildi[5]. Umumiy ism hayvonning somalicha nomidan olingan; ismning birinchi qayd etilgan ishlatilishi 1895-yilga toʻgʻri keladi. U jirafaga oʻxshashligi tufayli „jirafa jayron“ nomi bilan ham tanilgan[6].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small}
.jpg)
_male_(18172324646).jpg){kind=small}
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
.jpg)
Gerenuk juda uzun boʻyli, nozik antilopa. U uzun, ingichka boʻyin va oyoq-qoʻllari, tekis, xanjar boshi va katta, yumaloq koʻzlari bilan ajralib turadi. Erkaklar deyarli 89-105 sm baland boʻyli, pastroq urgʻochilar esa 80-100 sm; bosh va tana uzunligi odatda 140-160 sm. Erkaklarning vazni 31 dan 52kiloggramgacha; urgʻochilar yengilroq, vazni 28-45 kg. Tur jinsiy jihatdan dimorfikdir[7][8].
Parhez[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gerenuk asosan butalar, shuningdek, daraxtlar, kurtaklar, oʻtlar, gullar va mevalarning barglari bilan oziqlanadi. U orqa oyoqlarida tik turib, boʻynini choʻzgan holda boshqa jayron va antilopalarga qaraganda balandroq shox va novdalarga yetib boradi. Akasiya turlari doimo yashil oʻsimliklarni isteʼmol qiladi, qurgʻoqchilik paytida koʻpincha parhez qiladi.Oʻtkir ogʻiz tikanli oʻsimliklardan barglarni olishda yordam beradi.Gerenuk muntazam ravishda suv ichmaydi. Antilopaning asosiy yirtqichlari orasida afrikalik yovvoyi itlar, gepardlar, sirtlonlar,sherlar va leopardlar mavjud.
Koʻpaytirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gerenuk yil davomida koʻpayadi. Urgʻochilar jinsiy yetuklikka taxminan bir yoshda, erkaklar esa 1,5 yoshda jinsiy yetuklikka erishadilar, garchi tabiatda ular faqat hududni egallab olgandan keyin (ehtimol 3,5 yil) muvaffaqiyatli boʻlishi mumkin. Homiladorlik davri taxminan yetti oy. Ularning bolalari bir vaqtning oʻzida 3 kg vaznda tugʻiladi. Sunʼiy urugʻlantirish orqali birinchi marta nasl 2010-yilda Florida shtatining Yulee shahridagi White Oak konservatsiyasida olingan. Toʻrtta urgʻochi buzoq tugʻildi va toʻrttasidan biri keyinchalik Oq eman va SEZARC (Janubiy-Sharqiy hayvonot bogʻi koʻpayish va saqlash ittifoqi) tomonidan muvaffaqiyatli urugʻlantirilib, sunʼiy urugʻlantirishdan tugʻilgan buzoqlarning ikkinchi avlodini yaratdi.Gerenuk asirlikda oʻn uch yoki undan koʻproq yil, yovvoyi tabiatda esa kamida sakkiz yil yashashi mumkin
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group (2008).
- ↑ Wilson, D. E.; Reeder, D. M., eds. (2005).
- ↑ 3,0 3,1 Brooke, V. (1878). „On a new species of gazelle from western Africa“. Proceedings of the Zoological Society of London. 929–930-bet.
- ↑ Sclater, P. „The gerenuk“,. The Book of Antelopes. London: R. H. Porter, 1898 — 229–237 bet.
- ↑ Kohl, F. F. (1886). „Ueber neue und seltene antilopen des K. K. Naturhistorischen Hofmuseums“. Annalen des K.K. Naturhistorisches Hofmuseums (nemischa). 1-jild, № 1. 75–86-bet.
{{cite magazine}}: Unknown parameter|trans_title=ignored (|trans-title=suggested) (yordam) - ↑ Mares, M.A. „[[[:Andoza:Google Books]] Gerenuk]“,. Encyclopedia of Deserts. Oklahoma: University of Oklahoma Press, 1999 — 235–236 bet. ISBN 9780806131467.
- ↑ Castelló, J. R. „[[[:Andoza:Google Books]] Gerenuk]“,. Bovids of the World: Antelopes, Gazelles, Cattle, Goats, Sheep, and Relatives. Princeton: Princeton University Press, 2016 — 158-63 bet. ISBN 978-0-691-16717-6.
- ↑ Estes, R.D.. The Behavior Guide to African Mammals: Including Hoofed Mammals, Carnivores, Primates, 4th, Berkeley: University of California Press, 2004 — 84–90 bet. ISBN 9780520080850.