Ahdamlar

Ahdamlar, al-ahdam (arabcha: الأخدام pl. خادم dan h „xizmatkor“) — Yamanda yashovchi etnik va ijtimoiy guruh (kasta). Ular arab tilida gaplashadi va mamlakat aholisining aksariyati kabi islom dinini qabul qiladi. Ijtimoiy izolyatsiya qilingan ahdamlar Yamandagi ijtimoiy ierarxiyaning eng quyi qismida joylashgan^[1] va asosan yirik shaharlarda ogʻir jismoniy mehnat bilan shugʻullanadi. Turli maʼlumotlarga koʻra, ahdamlar soni 500 mingdan 3,5 million kishigacha.

Ahdamlarning kelib chiqishi haqida turli fikrlar mavjud: ular qadimgi ximiyarlar^[2], Afrikadan kelgan qullar^[3], Efiopiya bosqinchilari^[2] avlodlari hisoblangan.

Magʻrur badaviylar koʻp nafratlangan hunarmandchilikdan voz kechishadi va ular bilan faqat Ahdamlar shugʻullanadilar: teri terish, choyshab yuvish, qozon yasash, chorva soʻyish. Bu harakatlar ularni " haromlashi ", garchi ahdamlar shunchalik harom hisoblanmasalar ham, ularning qoʻlidan chiqadigan narsalarni boshqalar ishlatib boʻlmaydi deb xisoblangan^[4].

Ahdamlarga masjidlarga kirishga ruxsat berilgan, lekin arablarning uylariga emas. Ular har doim chekkada, odatda shahar va qishloqlardan tashqarida yashaydilar. Ilgari ular hech qanday soliq toʻlamagan, ularni har qanday davlat ishlariga jalb etish hukmdor uchun uyat sanalgan. Hatto kasta tushunchalari rasman tan olinmagan Adan shahrida ham Ahdamlar maxsus kvartalda yashaydilar, lekin koʻp hollarda aholining boshqa qismlariga qaraganda kamroq oʻtroq hayot kechiradilar, buning natijasida Karsten Niebur (1733-1815) ularni loʻlilar bilan solishtirgan^[4]. Arablar ahdam ayollari bilan birga yashagan holatlar mavjud^[2].

Ayrim aholi punktlarida sartaroshlar bir xil ijtimoiy mavqega ega boʻlgan maxsus kasta sifatida Axdamlardan ajralib turadi. Yamanda esa, haqiqiy pariyalarning ikkita kastasi, Shurr va Shofedi, eng jirkanch ishlarni bajaradilar. Bu kastalar (Hindistondagi kabi) musiqachilar, qoʻshiqchilar va sehrgarlarni oʻz ichiga olib, ularga masjidlarga borish taqiqlanadi^[4].