Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Diwikiped (munozara | hissa)
14 490 edits
„Food packaging“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

6-Noyabr 2022, 05:04 dagi koʻrinishi

Sabzi solingan plastik qopda o'zgartirilgan atmosferani sinab ko'rish

Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash oziq-ovqat uchun maxsus ishlab chiqilgan qadoqlash tizimi bo'lib, oziq-ovqat sanoati bilan bog'liq jarayonlar orasida eng muhim jihatlardan birini ifodalaydi, chunki u kimyoviy, biologik va fizik o'zgarishlardan himoya qiladi[1]. Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlashning asosiy maqsadi iste'molchilar, sanoatning ehtiyojlari va umidlarini qondirish bilan birga oziq-ovqat mahsulotlarini oqilona narxda himoya qilish va yetkazib berishning amaliy vositalarini ta'minlashdir[1]. Bundan tashqari, barqarorlik, atrof-muhitga ta'sirni kamaytirish va saqlash muddatini uzaytirish kabi joriy tendensiyalar asta-sekin qadoqlash tizimini loyihalashning eng muhim jihatlariga aylandi[2].

Tarixi

Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash tosh davridan sanoat inqilobiga qadar texnologiyadan foydalanish va qo'llashda katta o'zgarishlarga duch keldi:

Miloddan avvalgi 7000-yillar: Miloddan avvalgi 1500-yillardagi sanoatlashgan kulolchilik va shisha ishlab chiqarishda qadoqlash yo'lga qo'yildi[3].

1700-yillar: Birinchi qalay plastinka ishlab chiqarish Angliyada (1699) va Fransiyada (1720) joriy etilgan. Keyin Gollandiya dengiz floti oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash muddatini uzaytirish uchun bunday qadoqlashdan foydalanishni boshlaydi.

1804-yil: Nicolas Appert fransuz armiyasi uchun oziq-ovqatning saqlash muddatini uzaytirish bo'yicha so'rovlarga javoban, oziq-ovqat mahsulotlariga termal ishlov berish bilan birga shisha butilkalardan ham foydalangan. Ushbu jarayonda shisha o'rniga metall qutilar ishlatilgan[4]. Biroq, oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash uchun qalay plastinkalardan foydalanishni birinchi marta kim kiritganligi haqida hali ham munozaralar davom etmoqda.

1870-yil: Qog'oz kartondan foydalanish yo'lga qo'yildi va gofrirovka qilingan materiallar patentlandi[5].

1880-yillar: Quaker Oats tomonidan yig'iladigan qutida birinchi marta don mahsuloti qadoqlangan[6].

1890-yillar: Shisha butilkalar uchun qopqoq William Painter tomonidan patentlangan[7].

1960-yillar: Qo'shma Shtatlarda ikki qismli metall konservalar, konserva bankasini ochuvchi halqali ochqich va Tetra Brik Aseptic karton paketi bilan birga ishlab chiqildi[8].

1970-yillar: Shtrix-kod tizimi chakana savdo va ishlab chiqarish sanoatida joriy etildi. Ichimlik sanoatida keng qo'llaniladigan PET plastik zarbali qolipli shisha texnologiyasi joriy etildi[9].

1990-yillar: Oziq-ovqat paketlarida raqam bosib chiqarishni qo'llash keng qo'llanila boshlandi.

Plastik qadoqlash Ikkinchi jahon urushi davrida birinchi marta qo'llanila boshlandi, ammo uni ishlab chiqarishda ishlatiladigan materiallar (sellyuloza nitrat, stirol va vinilxlorid kabi) 1800-yillarda kashf etilgan edi[10].

Funksiyalari

Qadoqlash va qadoqlash etiketkasi bir nechta maqsadlarga ega[11][12]:

  • Jismoniy himoya - paketga kiritilgan oziq-ovqat zarba, tebranish, siqilish, harorat, bakteriyalar va boshqalardan himoya qilinadi.
  • To'siqni himoya qilish - qadoqlashda kislorod, suv bug'lari, chang va boshqalardan to'siq ko'pincha talab qilinadi. O'tkazuvchanlik dizayndagi hal qiluvchi omil hisoblanadi. Tarkibni toza, yangi va belgilangan saqlash muddatigacha xavfsiz saqlash asosiy vazifadir. O'zgartirilgan atmosferalar yoki boshqariladigan atmosferalar ham ba'zi oziq-ovqat paketlarida saqlanib qoladi. Ba'zi paketlarda saqlash muddatini uzaytirish uchun quritgichlar, kislorod yutuvchi yoki etilen shimuvchilar mavjud.
  • Saqlash yoki aglomeratsiya - kichik narsalar odatda samarali ishlov berish uchun bitta paketga solinadi. Suyuqliklar, kukunlar va granulalar birga saqlanishi kerak.
  • Axborot uzatish - paketlar va yorliqlar qadoq yoki mahsulotni qanday ishlatish, tashish, qayta ishlash yoki yo'q qilish haqida xabar beradi. Ba'zi turdagi ma'lumotlar hukumat tomonidan talab qilinadi.
  • Marketing - qadoqlash va yorliqlar sotuvchilar tomonidan potensial xaridorlarni mahsulotni sotib olishga undash uchun ishlatilishi mumkin. Estetik jihatdan yoqimli va ko'zni qamashtiruvchi taom taqdimotlari odamlarni mahsulotni sinab ko'rishga undashi mumkin. Paket dizayni bir necha o'n yillar davomida muhim va doimiy rivojlanayotgan hodisa bo'lib kelgan. Marketing kommunikatsiyalari va grafik dizayn paketning yuzasida va (ko'p hollarda) savdo nuqtasida ham qo'llaniladi. Paket rangi iste'molchini xarid qilishga undaydigan his-tuyg'ularni uyg'otishda muhim rol o'ynaydi[13].
  • Xavfsizlik - qadoqlash jo'natilish xavfini kamaytirishda muhim rol o'ynashi mumkin. Paketlar buzg'unchilikni oldini olish uchun yaxshilangan o'zgartirishga chidamlilik bilan tayyorlanishi kerak va shuningdek, buzishni ko'rsatishga yordam beradigan o'zgartirishni aniqlaydigan xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin. Paketlarni o'g'irlash xavfini kamaytirishga yordam berish uchun unga boshqa xususiyatlar qo'shilishi mumkin; ba'zi paketli konstruksiyalar o'g'irlashga nisbatan ko'proq chidamli, ba'zilarida esa o'g'irlashni ko'rsatadigan muhrlar mavjud. Paketlar va uning mazmuni soxta emasligini ko'rsatish uchun autentifikatsiya muhrlarini o'z ichiga olishi mumkin. Paketlar, shuningdek, bo'yoq paketlari, RFID yorliqlari yoki elektron mahsulot nazorati yorliqlari kabi o'g'irlikka qarshi qurilmalarni o'z ichiga olishi mumkin, ular qurilmalar tomonidan faollashtirilishi yoki aniqlanishi mumkin va o'chirish uchun maxsus vositalarni talab qiladi. Shu tarzda qadoqlashdan foydalanish chakana yo'qotishlarni oldini olish vositasi bo'lib xizmat qiladi.
  • Qulaylik - paketlar tarqatish, ishlov berish, yig'ish, ko'rsatish, sotish, ochish, qayta yopish, foydalanish va qayta foydalanishda qulaylik qo'shadigan xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin.

Turlari

Qadoqlash dizayni har xil turdagi qadoqlar va idishlarga mo'ljallangan funksiyaga, shuningdek oziq-ovqat mahsulotlariga va ularning vazifasiga qarab farq qilishi mumkin, masalan[14]:

Qadoqlash Turi Oziq-ovqatlar Materiallar
Aseptik qadoqlash Asosiy Suyuq butun tuxum yoki sut mahsulotlari Polimerlar, ko'p qatlamli qadoqlash
Tovoqlar Asosiy Baliq, go'sht, mevalar, sabzavotlar, shirinliklar va ovqatlarning bir qismi Polimerlar, kartonlar, biopolimerlar
Sumkalar Asosiy Kartoshka chipslari, olma, quritilgan mevalar, guruch, gazaklar Metalllashtirilgan polimerlar, polimerlar, ko'p qatlamli qadoqlash
Bankalar Asosiy Pomidor sho'rvasi, loviya, qizil ikra, tunes balig'i va qisqichbaqalar konservasi Alyuminiy, qalay, zanglamaydigan po'lat
Kartonlar Asosiy Tuxum, sut va meva sharbati qutisi Ko'p qatlamli qadoqlash, qoplangan qog'oz
Moslashuvchan qadoqlar Asosiy Qadoqlangan salat, kartoshka chipslari, shirinliklar va konfetlar Polimer, biopolimer
Qutilar Ikkilamchi Don karton qutilari, muzlatilgan pitsalar Kartonlar
Yuk qutilari Uchinchi darajali Ishlab chiqarish zavodidan tarqatish markaziga tashish uchun ishlatiladigan bitta yuk tashuvchi qurilmadagi bir nechta qutilar Gofrokarton, yog'och yuk qutilari
O'ramlar Uchinchi darajali Yuk tashuvchi qurilmadagi qutilarni o'rash uchun ishlatiladi Polimer, ko'p qatlamli qadoqlash

Deyarli barcha oziq-ovqat mahsulotlari qandaydir ko'rinishda qadoqlanganligi sababli, oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash ham asosiy, ham keng tarqalgan. Bundan tashqari, brendlarni yaratish va standartlashtirishga imkon berish orqali u muhim reklama, keng tarqatish va ommaviy savdoni amalga oshirish imkoniyatini beradi[15]. Shuning uchun, qadoqlashning har xil turi (yoki darajasi) o'rtasida farq bo'lishi kerak.

Birlamchi qadoqlash

Birlamchi qadoqlash oziq-ovqat mahsulotlari bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqada bo'lib, ular uchun ideal muhitni yaratadi va tashqi o'zgarishlardan himoya qiladi. Bundan tashqari, chakana qadoqlash yoki birlamchi qadoqlash oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlashning marketing jihatlari uchun javobgardir. Odatda, birlamchi darajada ishlatiladigan qadoqlash materiallari karton qutilar, plastik tovoqlar, shisha butilka va ko'p qatlamli tuzilmani (Tetra Pak) o'z ichiga oladi.

Ikkilamchi qadoqlash

Ikkilamchi qadoqlash odatda gofrokartondan tayyorlangan bir qutiga bir nechta paketlarni solishni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, ikkilamchi qadoq asosiy paketlar uchun tarqatuvchi, tashuvchi sifatida xizmat qilib, tashish paytida ishlov berishni osonlashtiradi. Ba'zan u chakana savdo nuqtalarida yoki asosiy tovarlarni namoyish qilish uchun supermarketda yordamchi qadoq sifatida ishlatilishi mumkin.

Uchinchi darajali qadoqlash

Uchinchi darajali qadoqlash deb nomlanuvchi eng tashqi oʻram birlamchi va ikkilamchi oʻramlarni xavfsiz tarzda tashish, saqlash va tarqatishni osonlashtiradi, bu esa mahsulotni qoʻshimcha himoya qilishni taʼminlaydi va katta hajmdagi materiallarni tashishning oson usulini yaratadi. Uchinchi darajali qadoqlashning eng mashhur turi gofrirovka qilingan qutining o'ralishidan iborat[16].

Galereya

Manbalar

Havolalar

  1. ↑ 1,0 1,1 Marsh, Kenneth; Bugusu, Betty (April 2007). "Food Packaging?Roles, Materials, and Environmental Issues". Journal of Food Science 72 (3): R39–R55. doi:10.1111/j.1750-3841.2007.00301.x. PMID 17995809. 
  2. ↑ Licciardello, Fabio (4 May 2017). "Packaging, blessing in disguise. Review on its diverse contribution to food sustainability". Trends in Food Science & Technology 65 (65): 32–39. doi:10.1016/J.TIFS.2017.05.003. 
  3. ↑ „A Brief History of Packaging“. ufdc.ufl.edu. Qaraldi: 2019-yil 22-may.
  4. ↑ Encyclopedia of food science and technology., Francis, F. J. (Frederick John), 1921-, 2nd., New York: Wiley, 2000. ISBN 0471192856. OCLC 41143092. 
  5. ↑ Bi, Liu Ju (June 2012). "Research on Corrugated Cardboard and its Application". Advanced Materials Research 535-537: 2171–2176. doi:10.4028/www.scientific.net/AMR.535-537.2171. ISSN 1662-8985. 
  6. ↑ Hine, Thomas, 1947-. The total package : the evolution and secret meanings of boxes, bottles, cans, and tubes, 1st, Boston: Little, Brown, 1995. ISBN 0316364800. OCLC 31288019. 
  7. ↑ Opie, Robert, 1947-. Packaging source book.. Macdonald Orbis, 1989. ISBN 0356176657. OCLC 19776457. 
  8. ↑ Arvanitoyannis, IS (2005). "Food packaging technology. Edited by R Coles, D McDowell and MJ Kirwan. Blackwell Publishing, CRC Press, Oxford, 2003. 346 pp ISBN 0-8493-9788-X". Journal of the Science of Food and Agriculture 85 (6): 1072. doi:10.1002/jsfa.2089. ISSN 0022-5142. 
  9. ↑ Arvanitoyannis, Is (2005-04-30). "Food packaging technology. Edited by R Coles, D McDowell and MJ Kirwan. Blackwell Publishing, CRC Press, Oxford, 2003. 346 pp ISBN 0-849-39788-X". Journal of the Science of Food and Agriculture 85 (6): 1072. doi:10.1002/jsfa.2089. ISSN 0022-5142. 
  10. ↑ Risch, Sara J. (2009-09-23). "Food Packaging History and Innovations". Journal of Agricultural and Food Chemistry 57 (18): 8089–8092. doi:10.1021/jf900040r. ISSN 0021-8561. PMID 19719135. 
  11. ↑ Bix, L; Nora Rifon; Hugh Lockhart; Javier de la Fuente (2003). "The Packaging Matrix: Linking Package Design Criteria to the Marketing Mix". IDS Packaging. Archived from the original on 2008-12-17. https://web.archive.org/web/20081217145338/http://www.idspackaging.com/Common/Paper/Paper_47/PdfImge.pdf. Qaraldi: 11 December 2008. 
  12. ↑ Marsh, K (2007). "Food Packaging—Roles, Materials, and Environmental Issues". Journal of Food Science 72 (3): 39–54. doi:10.1111/j.1750-3841.2007.00301.x. PMID 17995809. http://ift.org/knowledge-center/read-ift-publications/science-reports/scientific-status-summaries/~/media/Knowledge%20Center/Science%20Reports/Scientific%20Status%20Summaries/FoodPackagingEnviron_0407.pdf. Qaraldi: 21 September 2018. Oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlash]]
  13. ↑ „Importance of Product Packaging in Marketing“.
  14. ↑ Shaw. „Food Packaging: 9 Types and Differences Explained“. Assemblies Unlimited (2013-yil 16-fevral). Qaraldi: 2015-yil 19-iyun.
  15. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Robertson2
  16. ↑ Khan, Amaltas „Closing the Loop: 'Systems Perspective' for the Design of Food Packaging to Facilitate Material Recovery“,. Research into Design for Communities, Volume 2, Smart Innovation, Systems and Technologies, 2017 — 349–359 bet. DOI:10.1007/978-981-10-3521-0_30. ISBN 978-981-10-3520-3.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oziq-ovqat_mahsulotlarini_qadoqlash&oldid=3150789" dan olindi