Noor Inayat Khan

Nur-un-Nisa Inayat Xon, GC (1914 yil 1 yanvar - 1944 yil 13 sentyabr), Nora Inoyat-Xon va Nora Beyker nomi bilan ham tanilgan, Ikkinchi Jahon urushida Fransiyadagi Britaniya qarshilik agenti bo'lib, Maxsus Operatsiyalar Boshqaruvida (SOE) xizmat qilgan. SOEning maqsadi eksa kuchlari tomonidan bosib olingan mamlakatlarda, ayniqsa fashistlar Germaniyasi tomonidan bosib olingan mamlakatlarda josuslik, sabotaj va razvedka qilish edi. SOE agentlari qarshilik guruhlari bilan ittifoq tuzib, ularga Buyuk Britaniyadan parashyutda olib kelingan qurol va jihozlar bilan ta'minladilar.

Madlen kod nomi ostida SOE agenti sifatida u Ikkinchi Jahon urushi paytida Fransiya qarshilik ko'rsatishga yordam berish uchun Buyuk Britaniyadan bosib olingan Fransiyaga yuborilgan birinchi simsiz aloqa operatori bo'ldi. Inoyat Xon xiyonat qilindi va asirga olindi va Dachau konslagerida qatl qilindi. U vafotidan keyin Buyuk Britaniyadagi eng yuqori fuqarolik mukofoti bo'lgan SOEdagi xizmatlari uchun Jorj xochi bilan taqdirlangan.

Yoshligi

Nur Inoyat Xon 1914-yil 1-yanvarda Moskvada tug‘ilgan U to‘rt farzandning eng kattasi edi. Uning ukalari so'fiy domla -Viloyat, Hidoyat-bastakor; va Xayriniso.

Uning otasi Inoyat Xon Bombay predensiyasining Baroda shahrida tug'ilgan va hind musulmonlari oilasidan. ota-bobolarining ikkala tomonida merosxo'r zodagonlar va klassik musiqachilar bo'lgan. Uning katta bobosi Mysor hukmdori Tipu Sulton edi. U Yevropada musiqachi va so'fiy o'qituvchisi sifatida yashagan. Uning onasi Pirani Ameena Begim (tug‘ilgan Ora Rey Beyker) amerikalik Albukerke (Nyu-Meksika ) shahridan bo‘lib, Inoyat Xon bilan Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi sayohatlari chog‘ida uchrashgan. Shundan soʻng Viloyat “Gʻarbning soʻfiylik ordeni”ning rahbari boʻldi, keyinchalik Soʻfiylik ordeni "Xalqaro ”, hozir esa “Inoyati” ordeni deb oʻzgartirildi. 

1914-yilda, Birinchi jahon urushi boshlanishidan biroz oldin, oila Rossiyadan Londonga jo'nab ketdi va Blumsberida yashadi. Nur Notting Xilldagi bolalar bog'chasiga qatnagan. 1920-yilda oila Fransiyaga ko'chib o'tdi va Parij yaqinidagi Suresnes shahrida, so'fiylik harakatining xayrixohlaridan biri hadya qilgan uyda joylashdi. Nur yosh qiz sifatida sokin, uyatchan, sezgir va xayolparast deb ta'riflangan. 1927-yilda otasi vafotidan so'ng, 13 yoshli Nur aka-ukalari uchun javobgarlikni o'z zimmasiga oldi.  U Sorbonnada bolalar psixologiyasini, shuningdek, Nadiya Bulanjer qo'l ostida Parij konservatoriyasida musiqani arfa va pianino uchun bastalashni davom ettirdi. 

Yoshligida Nur yozuvchi sifatida faoliyatini boshlagan. O‘zining she’rlari va bolalar hikoyalarini ingliz va fransuz tillarida nashr etgan hamda bolalar jurnallari va fransuz radiosining doimiy ishtirokchisiga aylangan. 1939-yilda uning Buddist an'analarining Jataka ertaklaridan ilhomlangan "Twenty Jataka Tales" nomli kitobi Londonda Jorj G. Harrap va Co. tomonidan nashr etilgan.

Ikkinchi jahon urushi boshlanganidan keyin, Fransiya nemis qoʻshinlari tomonidan bosib olinganida, oila Bordoga, soʻngra dengiz orqali Angliyaga qochib, 1940-yil 22-iyun kuni Kornuolldagi Falmutga qoʻndi. Dastlab ular Sautgemptonda, faylasuf Basil Mitchellning ota-onasining uyida qolishdi.

Ayollar yordamchi havo kuchlari

Nurga pasifistik g'oyalar qattiq ta'sir qilgan bo'lsa-da, u va uning ukasi Viloyat natsistlar zulmini mag'lub etishga yordam berishga qaror qilishdi: "Men ba'zi hindlar bu urushda yuqori harbiy farqni qo'lga kiritishlarini istardim. Agar bir yoki ikkitasi Ittifoqchilar xizmatida juda jasur va hamma hayratda qoldiradigan biror narsa qila olsa, bu ingliz xalqi va hindlar o'rtasida do'stlik ko'prigi bo'lishiga yordam beradi" degan edi.

1940-yil noyabr oyida Nur ayollar yordamchi havo kuchlariga (WAAF) qo'shildi va 2-darajali samolyotchi sifatida simsiz aloqa operatori sifatida o'qitildi. 1941-yil iyun oyida bombardimonchilar tayyorlash maktabiga tayinlangach, u yerdagi zerikarli ishdan xalos boʻlish maqsadida komissiyaga ariza berdi.

Maxsus operatsiyalar bo'yicha ijrochi

Wanborough Manor

Keyinchalik Nur Inoyat Xon maxsus operatsiyalar bo'limining F (Fransiya) bo'limiga ishga qabul qilindi va 1943-yil fevral oyining boshida u Havo vazirligi, Havo razvedkasi boshqarmasiga, Birinchi yordam hamshirasi Yeomanriga ( FANY ) yuborildi. U Surreydagi Guildford yaqinidagi Uanboro Manoriga yuborilgan, shundan so'ng u bosib olingan hududda simsiz aloqa operatori sifatida maxsus tayyorgarlikdan o'tish uchun Bukingemshirdagi Eylsberiga buyurilgan.

U bunday lavozimda yuborilgan birinchi ayol edi, chunki undan oldingi barcha agentlar kurer sifatida yuborilgan edi. Ilgari simsiz telegraf (W/T) boʻyicha mashgʻulotlar olib borgan Nur radio mashgʻulotlarini endigina boshlayotganlardan ancha ustun edi va tez va aniq hisoblagan.

Eylsberidan Nur Beaulieu shahriga jo'nab ketdi, u yerda xavfsizlik bo'yicha trening amaliyot missiyasi bilan yakunlandi - simsiz aloqa operatorlari uchun, ular noma'lum agent tomonidan aniqlanmasdan o'z o'qituvchilariga xabar yuborishlari mumkin bo'lgan xabarlar o'rganildi.

Yakuniy mashg'ulot Gestapo soxta so'rog' edi, agar ular qo'lga olinsa, ular uchun nima bo'lishi mumkinligi haqida agentlarga ma'lumot berish va ba'zilari o'zlarining hikoyalarini saqlashda mashq qilish uchun mo'ljallangan. Nurning qochib ketgan ofitseri uning so'roq qilinishini "deyarli chidab bo'lmas" deb topdi va "...u qo'rqib ketganga o'xshardi... shunchalik hayratga tushdiki, ovozini yo'qotib qo'yishiga sal qoldi", keyin esa "...u titrab, oqarib ketdi" deb bayonot bergan.

Uning yakuniy hisobotida shunday deyilgan: “Miyalar bilan ortiqcha yuklanmagan, lekin kursning xavfsizlik tomonini yoqtirmaslikdan tashqari, qattiq ishlagan va ishtiyoqni ko'rsatgan. U beqaror va temperamentli xarakterga ega va u haqiqatan ham bu sohada ishlashga mos keladimi yoki yo'qmi, bu juda shubhali". Ushbu sharhning yonida F bo'limi boshlig'i Moris Bakmester "Bema'nilik" va "Biz ularni miya bilan ortiqcha yuklashini xohlamaymiz" deb yozgan edi.

Nurning boshliqlari uning yashirin urushga yaroqliligi to'g'risida turli fikrlarga ega edilar va bu sohaga o'qitilgan W / T operatorlarini jalb qilish zarurati tufayli uning tayyorgarligi to'liq bo'lmagan. Xonning "bolalarcha" fazilatlari, xususan, uning muloyimligi va "hiylasi yo'qligi" SOE o'quv maktablaridagi o'qituvchilarini juda xavotirga solgan. Bir o'qituvchi "u "ikki yuzli" bo'lib hech narsa qilishni xohlamasligini tan oladi", deb yozgan bo'lsa, boshqasi u "juda nazokatli, xushnud bo'lishga juda tayyor, o'zini kayfiyatga moslashtirishga tayyor" ekanligini aytdi. Yana bir kuzatuvchi shunday dedi: “U juda koʻp maʼlumot berishga moyil. Bu yerga u nima uchun o'qitilganini tushunmasdan kelgan". Keyinroq boshqalar uning jismonan yaroqsiz ekanligini aytib, olomon orasida osonlikcha g‘oyib bo‘la olmasligini pesh qilishdi.

B MK II qabul qilgich va uzatuvchi - B2 radio to'plami)

Jismoniy jihatdan juda kichik bo'lgan Nur o'qituvchilaridan yomon sport hisobotlarini oldi: "Juda yaxshi yugura oladi, ammo boshqa tomondan qo'pol. Sakrash uchun yaroqsiz" "Quroldan juda qo'rqadi, lekin uni yengishga harakat qiladi." Nur W/T operatori sifatida mashg'ulot o'tkazgan va bu sohada u yetarli hisobotlarni olgan. Uning "mushti" yoki tugmachalarni bosish uslubi biroz og'ir edi, shekilli, barmoqlari shishib ketar, ammo tezligi kundan-kunga yaxshilanib borardi. Ko'plab iste'dodli musiqachilar singari, Nur arfa chalgan, arfa uni tabiiy signalchiga aylantirdi.

Bundan tashqari, Vera Atkins (F bo'limining razvedka xodimi) ta'kidladiki, Nurning majburiyatlari ijobiy, chunki boshqa o'quv hisoboti buni tasdiqladi: "U WAAFda boshi berk ko'chaga kirganini his qildi va faolroq biror narsa qilishni xohladi. urushni ta'qib qilish, ko'proq qurbonlik talab qiladigan narsa." Shunday qilib, Suttillning iltimosi birinchi marta kelganida, Vera Nurni tabiiy tanlov sifatida ko'rdi va uning dala xavfsizligi va kodlash bo'yicha so'nggi mashg'ulotlari qisqartirilishi kerak bo'lsa-da, u borishga tayyor deb hisobladi.

Nurning missiyasi xavfli edi. Ayol kurerlar shunchalik muvaffaqiyatli bo'lganki, ulardan simsiz aloqa operatori sifatida foydalanishga qaror qilingan, bu esa yanada xavfli ish edi. Operatorning vazifasi rejalashtirilgan sabotaj operatsiyalari yoki qarshilik jangchilari uchun qayerda qurol kerakligi haqida xabarlarni jo'natish va qabul qilish, daladagi sxema va London o'rtasidagi aloqani saqlab turish edi. Bunday aloqasiz har qanday qarshilik strategiyasini muvofiqlashtirish deyarli mumkin emas edi, lekin operatorlar urush vaqtida buni aniqlashi juda zaif edi.

Iloji boricha yashirinib, antennalar chodirga o'rnatilgan yoki yuvish liniyasi sifatida yashiringan holda, ular ko'pincha xabarlar olinganligi haqidagi javobni soatlab yolg'iz kutishardi. Agar ular 20 daqiqadan ko'proq vaqt davomida efirda qolsalar, ularning signallari dushman tomonidan qabul qilinishi mumkin edi va aniqlash furgonlari ushbu shubhali signallarning manbasini kuzatib boradi. Operator joyni ko'chirganda, katta hajmli uzatgichni ba'zan chamadonda yoki o'tin to'plamida yashirish kerak edi. Agar to'xtatilib, qidirilsa, operator transmitterni tushuntirish uchun hech qanday javobga ega bo'lmasdi. 1943 yilda operatorning umr ko'rish muddati olti hafta edi.

Nur Bukingemshirdagi qishloq uyida turar edi, bu erda agentlar o'zlarining yangi identifikatorlariga moslashish va jo'nashdan oldin o'z missiyalarini ko'rib chiqish uchun so'nggi imkoniyatga ega edilar. Nurning dirijyor ofitseri, mashg'ulotlarda agentlarni kuzatib turgan ayol hamrohi sheriklik qilgan.

Inoyat Xonga Gandining zo'ravonliksiz falsafasini hurmat qilish o'rgatilgan.

Atkins Nurni Londonga qaytarishga, uchrashish va suhbatlashishga qaror qildi. Viloyat aynan shu uchrashuv vaqtida singlisining oʻz missiyasiga borishini toʻxtatmoqchi boʻlganini esladi. Otasiga ergashib so‘fiy tasavvufiga amal qiluvchi Viloyat: “Ko‘ryapsizmi, Nora bilan men Gandining zo‘ravonlik siyosati bilan tarbiyalanganmiz va urush boshlanganda nima qilishimizni muhokama qilganmiz. “Xo‘sh, men nimadir qilishim kerak, lekin hech kimni o‘ldirmoqchi emasman”, dedi. Men shunday dedim: "Agar biz urushga qo'shiladigan bo'lsak, o'zimizni eng xavfli pozitsiyalarga jalb qilishimiz kerak, bu esa o'ldirmaslikdir". Keyin, biz Angliyaga borganimizda, men minalarni tozalash uchun ko'ngilli bo'ldim va u SOE uchun ko'ngilli bo'ldi, shuning uchun o'sha kuni aytganlarim tufayli men doimo o'zimni aybdor his qildim" deb kundaliklarida qayd etgan.

Nur va Atkins Mayfairdagi Manetta's restoranida uchrashishdi. Atkins Nur o'zining muvaffaqiyatga erishish qobiliyatiga ishonishini aytmoqchi edi. Ishonch har qanday agent uchun eng muhim narsa. Kambag'al Nurning ko'tarilishiga qaramay, Atkins yaxshi ishlagan agentlar ishni boshlashdan oldin bilganlar deb hisoblardi. Uning maqsadi Nurga, agar xohlasa, chiroyli tarzda orqaga chekinish imkoniyati borligini his qilishiga imkon berish edi. Atkins, u qilayotgan ishidan xursandmi yoki yo'qligini so'rashdan boshladi. Nur bu savoldan hayratda qoldi va: - Ha, albatta, deb javob berdi.

Keyin Atkins unga xat va uning mazmuni haqida gapirib berdi. Xabarlarga ko'ra, Nur kimdir uni noloyiq deb o'ylashidan xafa bo'lgan. "Bilasizmi, agar sizda biron bir shubha bo'lsa, orqaga qaytishga hali kech emas. . . Agar o'zingizni shunday deb his qilmasangiz – Agar biron-bir sababga ko'ra nima bo'lishidan qat'iy nazar borishni istamasangiz, faqat hozir menga aytishingiz kerak. Siz xijolat bo'lmasligingiz uchun hammasini tartibga keltiraman. Siz xizmatning boshqa bo'limiga o'tkazilasiz, faylingizda hech qanday salbiy belgi bo'lmaydi. Biz ochiqchasiga o'zini his qilmayotganini tan olgan erkak yoki ayolni hurmat qilamiz, - dedi Atkins va unga qo'shimcha qildi: "Biz uchun faqat bitta jinoyat bor: u erga borib, o'rtoqlaringizni sotib qo'yish".

Nur qat'iy turib, u borishni xohlashini va ish uchun malakali ekanligini aytdi. Uning so'zlariga ko'ra, uning yagona tashvishi uning oilasi edi va Vera, o'zi taxmin qilganidek, muammo qaerda ekanligini darhol sezdi. Nur beva qolgan onasi bilan xayrlashishni eng og'riqli ish deb bildi. Vera unga maslahat berganidek, u onasiga haqiqatning yarmini aytdi: u chet elga, lekin Afrikaga ketayotganini aytdi va u yolg'onni davom ettirishni shafqatsizlik deb bildi.

Atkins oilaviy masalalarda yordam berish uchun nima qila olishini so'radi. Nurning so'zlariga ko'ra, agar u yo'qolib qolsa, Atkins imkon qadar onasini tashvishga solmaslikni xohlaydi. Oddiy protsedura, Nur bilganidek, agent dalaga borganida, Vera oilasiga vaqti-vaqti bilan "xushxabar" maktublarini jo'natib o'yladi. Agar agent g'oyib bo'lsa, bu haqda oilaga aytiladi. Nur onasiga noxush xabarni faqat uning o'lganligiga shubha tug'dirmasagina yetkazishni taklif qilgan edi. Atkins, agar u xohlagani bo'lsa, bu kelishuvga rozi bo'lishini aytdi. Bu ishonch bilan Nur yana bir bor mamnun va o'ziga ishongandek tuyuldi. Atkinsning xayolidagi barcha shubhalar endi barham topdi.

Westland Lysander Mk III (SD), Ikkinchi Jahon urushi paytida bosib olingan Fransiyaga maxsus missiyalar uchun ishlatilgan.

Agar iloji bo'lsa, Atkins har doim ayol agentlarning jo'nash aerodromlariga hamroh bo'lgan. Fransiyaga parashyut bilan tushirilmaganlar (Andre Borrel va Lise de Baissac kabi agentlar kabi) qisqa va qo'pol dalalarga qo'nish uchun mo'ljallangan Lizanders ga olib kelindi. Ushbu samolyotlarni SOE agentlari va mahalliy fransuz yordamchilaridan iborat "qabul komissiyasi" kutib oldi. Qabul qo'mitalari samolyotning yaqinda kelishi haqida xabar xodimlari sifatida kiritilgan BBC harakat xabari orqali ogohlantirildi. BBC harakat xabari har kuni kechqurun Fransiya bo'ylab efirga uzatildi, asosan urush tufayli ajralgan do'stlari yoki oilasi bilan bog'lanishni istagan oddiy tinglovchilar uchun. SOE uchun tarqatiladigan xabarlar, shtab-kvartira va elektron tashkilotchi o'rtasida oldindan kelishilgan, odatda simsiz signal orqali, g'alati so'zlar yoki aforizmlar kabi yangradi. – " Le hibou n'est pas un éléphant " (boyqush fil emas) – lekin yerdagi qabul komissiyasi bu xabarning ma'lum (oldindan rejalashtirilgan) operatsiyada qanday ma'no anglatishini yaxshi bilardi.

Bo'lim yordamchisi lavozimiga ko'tarilgan (WAAF uchuvchi zobitining ekvivalenti), Nur Lizander tomonidan iyun oyi bilan Anj yaqinidagi dalaga uchishi kerak edi, u yerdan Parijga yo'l olishi va Prosper sub'yekti rahbari - Emil Garri (yoki Cinema nomli sxema, kino yulduzi Gari Kuperga g'ayrioddiy o'xshashligi tufayli tanlangan taxallus) bilan bog'lanishi kerak edi. Erga chiqqandan so'ng, Nur Prosper sxemasi tashkilotchisi Frensis Suttill bilan aloqa o'rnatadi va o'zining "Janna-Mari Renier" nomdagi qalbaki qog'ozlardan foydalangan holda bolalar hamshirasi sifatida yangi shaxsini oladi. Biroq, uning SOE hamkasblari uchun u oddiygina "Madelen" sifatida tanilgan.

Uning kamchiliklari qanday bo'lishidan qat'i nazar, Nur fransuz tilini yaxshi biladi va uning simsiz foydalanish bo'yicha malakasi – tajribali agentlarning etishmasligi bilan birga – uni fashistlar tomonidan bosib olingan Fransiyada xizmat qilish uchun kerakli nomzodga aylantirdi. 1943-yil 16/17-iyunda “Madelen”/W/T operatori “Hamshira” shifrlangan va Janna-Mari Regnier nomi ostida bo‘lim xodimi yordamchisi Nur Shimoliy Fransiyadagi B/20A qo‘nish maydoniga uchib ketdi. Ularni Anri Derikur kutib oldi .

Qo'lga olish va qamoqqa olish

1943 yil 24 iyundan boshlab Nur radio operatori sifatida yuborilgan "Prosper" tarmog'i nemislar tomonidan to'xtatila boshlandi. Nur London bilan radio aloqasini saqlab qoldi. Bakmester unga uyiga olib ketilishini aytganida, u Parijda qolgan yagona radio operatori ekanligiga ishongani uchun qolishni afzal ko'rishini aytdi. Bakmester bunga rozi bo'ldi, garchi unga signallarni uzatish emas, balki faqat qabul qilish kerakligi aytilgan edi.

Nur Inoyat Xon nemislarga Rene Garri tomonidan ushlab berildi. Garri Emile Anri Garrining singlisi, "Cinema" va "Phono" sxemalarining bosh agenti va Inoyat Xonning Cinema tarmog'idagi tashkilotchisi (keyinchalik Phono deb o'zgartirildi). Emile Anri Garri keyinchalik hibsga olindi va 1944 yil sentyabr oyida Buxenvaldda qatl qilindi

Rene Garriga 100 000 frank (ba'zi manbalarda 500 funt) to'langani aytiladi.

1943 yil 13 oktabrda Nur hibsga olindi va Parijdagi 84-avenyu Fochdagi SD shtab-kvartirasida so'roq qilindi. Shu vaqt ichida u ikki marta qochishga uringan. Parijdagi SD sobiq rahbari Hans Kieffer urushdan keyin Nur Gestapoga birorta ham ma'lumot bermagani, doimiy ravishda yolg'on gapirganligi haqida guvohlik bergan.

Biroq, boshqa manbalar shuni ko'rsatadiki, Nur bir xilda bo'lmagan Alzaslik tergovchi bilan do'stona suhbatlashgan va shaxsiy ma'lumotlarni taqdim etgan, bu esa SD ga uning bolaligi va oilasi haqidagi savollar shaklida tasodifiy tekshiruvlarga javob berishga imkon bergan.

Inoyat Xonning Runnymede (Angliya) havo kuchlari yodgorligidagi yozuvi, ma'lum qabri bo'lmaganlarni yodga oladi

Nur so'roq paytida o'zining faoliyati haqida gapirmadi, lekin SD uning shaxsiy daftarlarini topdi. Xavfsizlik qoidalaridan farqli o'laroq, Nur davlat korxonasi xodimi sifatida yuborgan barcha xabarlarini nusxa ko'chirgan (bu uning buyruqlarida ariza topshirish nimani anglatishini noto'g'ri tushunganligi, shuningdek, xavfsizlik kursining qisqartirilganligi sababli bo'lishi mumkin. Nur har qanday maxfiy kodlarni oshkor qilishdan bosh tortgan bo'lsa-da, nemislar undan yetarli ma'lumot olishdi. WAAF signalchisi sifatida Nur o'ziga xos og'ir qo'l uslubi tufayli "Bang Away Lulu" laqabini olgan edi.

Ba'zilarning ta'kidlashicha, London translyatsiyalar dushman nazorati ostida yuborilganligini ko'rsatadigan anomaliyalarni, xususan, "musht" ning o'zgarishini (operatorning Morze uzatish uslubi) to'g'ri tekshira olmagan.

Bundan tashqari, Fransiyadagi F bo'limining havo desant bo'limi xodimi Déricourt Parijdagi SDga SOE sirlarini sotib qo'ygan.

Natijada, Fransiyaga yuborilgan yana uchta agent parashyut qo'nishi paytida nemislar tomonidan qo'lga olindi, jumladan Madlen Damerment, keyinchalik qatl etilgan. Mahalliy yollangan SOE agenti Sonya Olschanezki ("Tania") Nurning hibsga olinganidan xabar topgan va o'zining kelini Jak Vayl orqali Londonga xabar yuborib, Beyker-stritga uning qo'lga olingani haqida aytib, "Madelen" dan har qanday uzatishni tekshirish bilan ogohlantirgan

Polkovnik Moris Bakmester xabarni ishonchsiz deb e'tiborsiz qoldirdi, chunki u Olschanezkining kimligini bilmagan. Natijada, Nur radiosidan olingan nemis translyatsiyalari haqiqiy deb hisoblanishda davom etdi, bu esa SOE agentlarining, shu jumladan 1944 yil 6-iyulda Natsweiler-Struthof konslagerida qatl etilgan Olschanezkining o'zini ham o'limiga olib keldi.

1943-yil 25-noyabrda Nur SOE agenti Jon Renshou Starr va qarshilik yetakchisi Léon Faye bilan birga SD shtab-kvartirasidan qochib ketdi, ammo yaqin atrofda yana qo‘lga olindi. Qochish urinishlaridan voz kechish to'g'risidagi deklaratsiyani imzolashdan bosh tortgach, Nur 1943 yil 27 noyabrda "xavfsiz saqlash uchun" Germaniyaga olib ketildi va Pforsgeymda bir kishilik kameraga qamaldi. O'n oy davomida u o'sha erda, qo'llari va oyoqlariga kishanlangan holda ushlab turilgan.

Dachau memorial zalida Nur Inoyat Xonning yodgorlik lavhasi

Nur "juda xavfli" deb tasniflangan va ko'pincha zanjirlar bilan bog'langan. Urushdan keyin qamoqxona direktorining guvohlik berishicha, Nur fashistlar bilan hamkorlik qilmagan va o'zining ishi yoki hamkasblari haqida har qanday ma'lumot berishdan bosh tortgan. Garchi u qamoqning dahshatli tabiatidan umidsizlikka tushgan bo'lsa-da, hech kimni sotmagan. Qamoqdagi boshqa mahbuslar tunda uning yig'layotganini eshitishgan. Nur o'ziga ovqat olib kelinadigan kosasining tagini tirnab xabar yozgan, bu orqali boshqa mahbusga o'zining shaxsini ma'lum qilishga muvaffaq bo'ldi. Asl ismi Nora Beykerligi va onasining Londondagi uy manzilini ko'rsatgan.

Ijro

Nur Inoyat Xon o'zining hamkasblari Yolande Bekman, Madlen Damerment va Elian Plevman bilan birdan Daxau konslageriga ko'chirildi va ertasi kuni ertalab, 1944 yil 13 sentabrda tongda ushbu to'rt ayol qatl qilindi.

Maks Vasmer ismli gestapolik erkak Karlsruedagi mahbuslarni tashish uchun mas'ul bo'lib, ayollarni Dachaugacha kuzatib bordi. Kristian Ott ismli yana bir gestapolik odam urushdan keyin AQSh tergovchilariga Nur va uning uch hamrohi taqdiri haqida bayonot bergan. Ott Karlsrueda joylashdi va to'rt nafar ayolga Dachauga hamrohlik qilish uchun ko'ngilli bo'lganligini, chunki u Shtutgartdagi oilasiga qaytishda bu yaxshi imkon ekanligini . U qatl paytida ishtirok etmagan bo'lsa-da, Ott tergovchilarga Vasmer aytganlarini aytdi:

To‘rt mahbus tunab qolgan lagerdagi kazarmadan otishma bo‘ladigan hovliga kirib kelgan edi. Bu erda u [Vassmer] ularga o'lim hukmini e'lon qildi. Unda faqat Lagerkommandant va ikkita SS askarlari bor edi. Nemis tilida so'zlashuvchi ingliz ayol (mayor) o'z sherigiga o'lim hukmi haqida xabar berdi. To'rtta mahbusning rangi oqarib, yig'lab yubordi; mayor hukmga qarshi norozilik bildirishlari mumkinmi, deb so‘radi. Komendant hukmga hech kim norozilik bildira olmasligini aytdi. Keyin mayor ruhoniynichaqirishni iltimos qildi. Lager komendanti mayorning iltimosini lagerda ruhoniy yo'qligi sababli rad etdi. Endi to'rt mahbus ikki SS askarlari tomonidan birin-ketin bo'yniga o'q uzilib o'ldirilishidan oldin boshlarini kichik bir tepalikka qaratib tiz cho'kishlari buyurildi. Otishma paytida ikki ingliz ayol qo'llarini ushlab turishdi va ikki fransuz ayol xuddi shunday qilishdi. Mahbuslarning uchtasi uchun birinchi o'q ularning o'limiga sabab bo'ldi, ammo nemis tilida so'zlashuvchi ingliz ayol uchun bir o'q kamlik qildi, ikkinchi o'q otish kerak edi, chunki u birinchi o'q otilganidan keyin ham hayot alomatlarini ko'rsatib turardi. Ushbu mahbuslar otib tashlanganidan so'ng, Lagerkommandant ikki SS odamiga u ayollarning zargarlik buyumlari bilan qiziqqanligini va ularning shaxsiy buyumlarini kabinetiga olib borish kerakligini aytdi.

1958 yilda Gollandiyalik noma'lum mahbus, Nurni orqasidan o'q otilishidan oldin Vilgelm Ruppert ismli SS zobiti tomonidan shafqatsizlarcha kaltaklanganini aytdi. Uning oxirgi so'zi " Ozodlik " deb xabar qilindi. Nurning onasi va uchta ukasi qoldi.

Maqtov va mukofotlar

Croix de Guerre avec étoiles vermeil

Gordon Square Gardensdagi Inoyat Xonning yodgorlik byusti, Bloomsbury, London

Nur Inoyat Xon 1949 yilda vafotidan keyin Jorj Xoch ordeni bilan taqdirlangan va Fransiyaning Krua de Guerr kumush yulduzi (avec étoile de vermeil) bilan frantsuz bilan taqdirlangan. 1946-yilda u hali ham "g'oyib bo'lgan" deb hisoblanganligi sababli, Britaniya imperiyasi ordeni a'zosi bilan taqdirlana olmadi , lekin uning bo'lim xodimi yordamchisi sifatidagi komissiyasi iyun oyida e'lon qilindi (1944 yil 5 iyuldan boshlab), va u 1946 yil oktyabr oyida Despatches jurnalida tilga olingan. Nur Buyuk Britaniyaning dushmanga qarshi jasorat uchun eng yuqori mukofoti bo'lgan Jorj Xoch bilan taqdirlangan Ikkinchi Jahon urushi FANY a'zolaridan uchinchisi edi.

2011-yil boshida uning London markazida, sobiq uyi yaqinida bronzadan yasalgan byustini qurish uchun ko'ngilli pul yig'ish ishida 100 000 funt sterling to\plandi. Bu byust Britaniyadagi musulmon yoki osiyolik ayolning birinchi yodgorligi bo‘lishi da’vo qilingan. Biroq Nur allaqachon Sent-Pol cherkovidagi FANY yodgorligida (Wilton Pleys, Naytsbrij, London) yodgorligida faol xizmatda o'z hayotini qurbon qilgan korpusning 52 a'zosi orasida nomi keltirilgan.  Qirollik malika tomonidan bronza byustining ochilishi 2012-yil 8-noyabrda Gordon Square Gardens, Bloomsbury, Londonda bo'lib o'tdi.

Nur 2014-yil 25-martda Royal Mail tomonidan chiqarilgan “E’tiborli hayotlar” haqidagi markalar to‘plamida esga olindi. 2018 yilda Nurning 50 funt sterlinglik banknotaning keyingi versiyasida vakili bo'lishi uchun kampaniya boshlandi.

Jorj Kross iqtibos

Jorj xochi va lenta paneli .

Jorj Xoch mukofoti to'g'risidagi e'lon 1949 yil 5 apreldagi London gazetasida e'lon qilindi.

Jorj Xoch
1939-1945 yillar yulduzi	Frantsiya va Germaniya yulduzi	Urush medali </br> Jo'natmalarda eslatib o'tilgan	Croix de Guerre<br id="mwAcw"><br><br><br></br> (avec étoile de vermeil)

Moviy plaket

Moviy plaket, 2020 yil avgust

2019-yilning 25-fevralida Nur Inoyat Xon urush davridagi Londondagi Blumsberidagi Taviton ko‘chasi, 4-uyda – u o‘zining yakuniy va halokatli missiyasi chog‘ida tashlab ketgan uyida ko‘k nishon bilan taqdirlanishi e’lon qilindi. Nur Londonda o'zining sharafiga ko'k plaketga ega bo'lgan birinchi janubiy osiyolik ayoldir. Yodgorlik 2020-yil 28-avgust, juma kuni soat 19:00 da English Heritage’ning Facebook’dagi sahifasida efirga uzatilgan virtual marosimda taqdim etildi

Ommaviy madaniyatda

Teatr

2018 yilda Ottava Fringe festivalida Nurning hayoti va o'limi haqidagi "Agent Madlen" spektaklining premyerasi bo'lib o'tdi. Nur rolini Puja Uppal ijro etgan. Faktlardan quyidagi xatoliklar qayd etilgan:

• Noor noma'lum SOE xodimi o'rniga Leo Marks bilan aloqada bo'lgan.
• Jon Starr, Leon Faye va 84-avenyu Fochning turli mahbuslari bitta qahramon, "Marsel de Faye" bilan ifodalangan.
• Nur Dachauga ko'chirilgunga qadar 84-avenyu Fochda qamoqqa olinadi va u yerda yolg'iz qatl qilinadi.
• Nurning qochishga urinishlari o'zgartirildi - uning hammom derazasidan qochishiga havo hujumi sirenasi to'sqinlik qiladi va qo'riqchi uni topib oladi.

Film

2012-yil sentabr oyida prodyuserlar Zafar Xay va Tabrez Nurani Shrabani Basuning “ Ayg‘oqchi malika: Nur Inoyat Xonning hayoti” tarjimai holi bo‘yicha film huquqini qo‘lga kiritdilar.

Nurning hikoyasi 2019-yilda suratga olingan Sara Megan Tomas tomonidan yozilgan va rejissyor Lidiya Din Pilcher tomonidan suratga olingan “Ayg‘oqchiga qo‘ng‘iroq ” filmida tasvirlangan. Nur rolini hind aktrisasi Radhika Apte ijro etadi.

Nur 2021-yilda yozilgan va Sem Naz bosh rolni o‘ynagan va prodyuserlik qilgan Liberté qisqa metrajli filmining bosh qahramonidir. Film Nur SOE uchun ta'lim olgan Beaulieu saroyi uyida suratga olingan va uning ukasi Hidoyat Inoyat Xon tomonidan Nur xotirasiga yozilgan " La Monotonia " trekidan musiqa mavjud.

Adabiyot

• 2010 yil 6 sentyabrda amerikalik shoir Steysi Erikson Internetda Nur Inoyat Xonga bag'ishlangan "Qarshilik" nomli she'rini joylashtirdi va Inoyat Xonning tarjimai holiga havolani taqdim etdi. Bu Nur Inoyat Xonga bag'ishlangan birinchi she'r bo'lishi mumkin va zulmkor tuzumlarga qarshilik ko'rsatganlarning yolg'izlik va qo'rquvga ishora qiladi.
• 2013-yil 3-mart kuni amerikalik shoir Irfanulla Sharif Xonga bag‘ishlangan “Ikkinchi jahon urushining nurli ayoliga hurmat” nomli she’rini internetda joylashtirgan va uning hayotiy hikoyasini aks ettiradi.
• Muallif Pam Jenoff 2019-yil 29-yanvarda “Parijning yo‘qolgan qizlari” ni nashr etdi, bu SOEda ishtirok etgan ayol agentlar haqidagi ma’lumotlar. Ismlar o'zgartirilgan, Jenoffning kitobidagi Jozi ismli qahramon Nurning qisman vakili edi.

Televizion

• 2014-yilda Epic TVda efirga uzatilgan hind antologiyasi “Adrishya” serialining ikkinchi qismi Nur Inoyat Xonning fashistlar Germaniyasida vafot etgunga qadar urush davridagi hayotiga asoslangan edi.
• Kanadada CTV va AQShda NBC telekanallarida namoyish etilgan olti soatlik faktlarga asoslangan “A Man Called Intrepid” (birinchi efir sanasi, 1979 yil fevral), uning bosh qahramoni ser Uilyam StivensonniDevid Niven va Barbara Xershi esa Nur rolini o‘ynagan. Unda faktlardan bir qator chetlanishlar mavjud.
• 2014-yilda PBS telekanali “Reyxning dushmani: Nur Inayat Xon hikoyasi ” nomli 60 daqiqalik biografik hujjatli dramani efirga uzatdi, Unity Productions Foundation kompaniyasining ijrochi prodyuseri Aleks Kronemer va Maykl Vulf va rejissyor Robert X. Gardner rahbarligida bosh rolni Greys Srinivasan o'ynadi.
• 2018 yilda Netflix "Cherchillning maxfiy agentlari yangi ishga yollanganlar" nomli original shouni chiqardi, 1-fasl, 4-qismda Nurning SOE bilan yakuniy missiyasining qisqacha mazmuni aks ettirilgan.
• 2020-yil 5-yanvarda Aurora Marion “<i id="mwAjk">Doktor Kim</i>”ning 12-seriyasida Nur rolini oʻynadi.

Radio

1980 yil noyabr oyida BBC Radio 4 kunduzi teatr spektakli sifatida Patris Chaplin tomonidan yozilgan Nur haqidagi spektaklni efirga uzatdi.

Adabiyotlar

• Basu, Shrabani. Spy Princess: The Life of Noor Inayat Khan. Sutton Publishing, 2006 — xx–xxi bet. ISBN 978-0750939652. 
• Brown, Anthony Cave. Bodyguard of Lies. Globe Pequot Press, 2007. ISBN 978-1599213835. 
• Escott, Beryl E.. Mission Improbable: A salute to RAF women of SOE in wartime France. Sparkford, Somerset: P. Stephens, 1991. ISBN 978-1852602895. 
• Foot, M. R. D.. SOE in France, Revised, London: Whitehall History Publications [1966], 2004 — 297–99 bet. ISBN 978-0714655284.  Comprehensive look at the SOE in France during WW2.
• Fuller, Jean Overton. Dericourt: The Chequered Spy, Revised, London: Michael Russell, 1989 — 297–99 bet. ISBN 978-0859551496.  Comprehensive look at Dericourt.
• Jean Overton Fuller, Born For Sacrifice (Pan Books, 1957)
• Helm, Sarah. A Life in Secrets: Vera Atkins and the Missing Agents of WWII. New York: Anchor Books, 2005. ISBN 978-1-4000-3140-5.  Documents Atkins' post-war search for missing SOE agents including Borrel.
• Kramer, Rita. Flames in the Field. London: Michael Joseph, 1995. ISBN 978-1-4538-3427-5.  Focus on the four female SOE agents (Borrel, Leigh, Olschanezky and Rowden) executed in the Natzweiler-Struthof concentration camp.
• Visram, Rozina. Ayahs, Lascars and Princes: The Story of Indians in Britain 1700–1947. London: Pluto Press, 1986. ISBN 978-0745300740. 

Qo'shimcha o'qish uchun

• Aubrac, Raymond. The French Resistance. France: Hazan Editeur, 2014. ISBN 978-2850255670.  Substantive history of the French Resistance.
• Baldwin, Shauna Singh. The Tiger Claw. Knopf Canada, 2004. ISBN 0-676-97621-2. 
• Bourne-Patterson, Robert. SOE In France 1941–1945: An Official Account of the Special Operations Executive's French Circuits. Barnsley, UK: Frontline Books, 2016. ISBN 978-1-4738-8203-4.  A once classified report compiled in 1946 by a former member of SOE's F Section, Major Robert Bourne-Patterson, who was a planning officer.
• Binney, Marcus. The Women Who Lived For Danger: The Women Agents of SOE in the Second World War. Coronet Books, 2003. ISBN 978-0060540876. 
• Buckmaster, Maurice. They Fought Alone: The True Story of SOE's Agents in Wartime France. Biteback Publishing, 2014. ISBN 978-1849-5469-28.  Buckmaster was the head of SOE's F Section, who infamously ignored security checks by captured SOE wireless operators that indicated their capture, resulting in agents being captured and executed.
• Crowdy, Terry. French Resistance Fighter: France's Secret Army. Oxford: Osprey Publishing, 2007. ISBN 978-1-84603-076-5.  Comprehensive coverage of the French Resistance.
• Escott, Beryl. A Quiet Courage: The story of SOE's women agents in France. Sparkford, UK: Patrick Stevens Ltd (Haynes), 1992. ISBN 978-1-8526-0289-5.  Information about female SOE agents in France including Borrel.
• Foot, M.R.D.. The Special Operations Executive 1940–1946. London: Pimlico, 1999. ISBN 0-7126-6585-4.  Overview of SOE (Foot won the Croix de Guerre as a SAS operative in Brittany, later becoming Professor of Modern History at Manchester University and an official historian of the SOE).
• Fuller, Jean Overton. Noor-un-nisa Inayat Khan: Madeleine. East-West Publications, 1988. ISBN 978-0214653056. 
• Inayat Khan, Noor. Twenty Jātaka Tales. Rochester, Vermont: Inner Traditions International, 1985. ISBN 978-0892813230. 
• Joffrin, Laurent. La princesse oubliée (fr), 2004. ISBN 0434010634. 
• Marks, Leo. Between Silk and Cyanide: A Codemaker's Story 1941–1945. HarperCollins, 1998. ISBN 0-684-86780-X. 
• Milton, Giles. Churchill's Ministry of Ungentlemanly Warfare. London: John Murray, 2016. ISBN 978-1-444-79898-2.  A thorough overview of SOE.
• O'Conner, Bernard. Churchill's Angels. Stroud, UK: Amberley Publishing, 2014. ISBN 978-1-4456-3431-9.  Overview of the scores of female SOE agents sent into occupied Europe during WW2 including Borrel.
• O'Conner, Bernard. Agents Françaises: French women infiltrated into France during the Second World War. UK: Bernard O'Conner, 2016. ISBN 978-1326-70328-8.  A source of information about the dozens of female agents sent into France during WW2 including Borrel.
• Ousby, Ian. Occupation: The Ordeal of France, 1940–1944. New York: Cooper Square Press [1999], 2000. ISBN 978-0815410430.  Comprehensive coverage of the German occupation of France.
• Stevenson, William. A Man Called Intrepid. London: Book Club Associates, 1976. ISBN 0151567956. 
• Stevenson, William. Spymistress: The Life of Vera Atkins, the Greatest Female Secret Agent of World War II. New York: Arcade Publishing, 2006. ISBN 978-1-5597-0763-3.  Overview of Atkins' activity at SOE (served as Buckmaster's intelligence officer in the F Section).
• Stroud, Rick. Lonely Courage: The true story of the SOE heroines who fought to free Nazi-Occupied France. New York: Simon & Schuster, 2017. ISBN 978-14711-5565-9.  Documents the activities of female SOE agents in France including Borrel.
• Suttill, Francs J.. Shadows in the Fog: The True Story of Major Suttill and the Prosper French Resistance Network. Stroud, UK: The History Press, 2014. ISBN 978-0-7509-5591-1.  Written by the son of Major Francis Suttill, the Prosper network chief executed by the Nazis in 1945.
• Thomas, Gordon. Shadow Warriors: Daring Missions of World War II by Women of the OSS and SOE. Stroud, UK: Amberley Publishing, 2016. ISBN 978-1445-6614-45.  Documents the activities of female OSS and SOE agents in France including Borrel.
• West, Nigel. Secret War: The Story of SOE, Britain's Wartime Sabotage Organization. London: Hodder & Stoughton, 1992. ISBN 0-34-051870-7.  Overview of SOE activities.
• Yarnold, Patrick. Wanborough Manor: School for secret agents. Hopfield Publications, 2009. ISBN 978-0956348906. 

Tashqi havolalar

• „Noor Inayat Khan Memorial Trust“. www.noormemorial.org.
• Aquila Style – Muslim 'Spy Princess' Honoured in London
• BBC History – Noor Inayat Khan (1914–1944)
• BBC World Service – The Documentary, Codename: Madeleine
• Independent – Noor Anayat Khan: The princess who became a spy
• Nigel Perrin – 10 Amazing Female Spies Who Brought Down The Nazis