Zakamenskiy buryatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Togʻlii Zakamna
Jida daryosi

Zakamenskiy buryatlari (bur. Zakhaaminay Buryaaduud) — buryat etnik guruhi tarkibiga kiruvchi etnoterritorial guruh. Djida daryosi va uning irmoqlarining yuqori oqimida Xamar-Daban togʻ tizmasining gʻarbiy qismida joylashgan.

Qabila tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zakamenskiy buryatlarining etnohududiy guruhiga Xongodor (shu jumladan Sagan (Sagaan), Shurunxon, Shurthe), Terte, Xurxud, Xoyxo (Xoygo, Xoyxo), Bulbe (Bulbe, Bulbu), Xorshod (Xorchid, Xorxid), salzhuud (saljiud, salzhud), atagan, burengud (buruunguud), alaguy, sartul (jumladan. shara azarga, zeerde azarga[1], xerdeg[2]), ulyaaba (ulyaba), doloongud (dolongud), durbengud (durbenguud), booldoy (boldoy), sooher (soher), angad, zungar, barungar, galzud, shono, tangud, soyot, zayaktai (zayagtai), sentigen[3] , shoshologa, monga[4] kabi kichik qabilalar kiradi. Xoyxo (xoygo, hoyho, hoyxo, soygo, soyso, soytso)ning yirik etnik bolimiga quyidagi urugʻ vakillari kiradi: xoyho (xoygo, hoyho), daji, horchid (xorhid), burengud, barungar, zungar, minaxay, uxin, bulbe urag[5] , dani. Zakamenskiy tertesining oʻz turkumlari bor: ekhe, baga, shagnaan, zodbo, maalinha[6]. Zakamenskiy tertesining asosini Bajigaday va Mangaday avlodlari tashkil etadi, ularning nomlarida „bajigan“ / „bajinag“ va „ mangud“ etnonimlari bilan bogʻliqlik mavjud.

Zakamenskiy buryatlari tarkibida quyidagi urugʻlar ham qayd etilgan: tsongol (songol), bayandai, bahasar, moʻgʻul, uryanxay, xan-xirgis (xon xirgiz), aishxa, donxoy, xoogoy, xoho, mosxou, batazhaan, ashtarag, dalahai, yakhirmay, alita, angad, abhay, bokhon, toad, yarangadai, shaglaan, gonoon, boron, khabarnuud, dayraan, ongoryoon, buubelday, hurtaga, olet, urigan, shurtakhaan, mootogon, altan, shuturaitai, horjoon, sudagai, morduushkha, bortoon, shagnaan, zodbo, zhodoohon, guur, ulaantan, manza, paybal, yarkhai, popoos, mardan, buduukhai, gurinkha, burzai, bolhoi, tangaan (tangad), monhoa, oyalhoa, hamgan, tabaha, sharankhai, gusha, aragata, buha, hara buha, xantai, zarmagtai, khalzan, shahai, ehe gohin, baga gohin, khoondo, ulzy, ulente, sodoor, xanhabai, khaaral, erhe, minahaima, shaikhon, ajaxay, xuxe tolgoy[2] , noyod.

Asosni katta qabilalarga qoʻshilmagan mayda qabilalar tashkil qiladi. Xongodor qabilalari, bulagat va exirit guruhlari vakillari ham mavjud. Sartul va atagan qabilalari 17-asrda Selenga ogʻzida joylashgan qabilalar tarkibiga kiradi. Soyotlar va tungus qabilalari ham mavjud: ular 19-asrda buryatlar tomonidan oʻzlashtirilgan Zayaktay va Sentigan qabilalaridir.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Угай зам: Путь предков“. www.ugaizam.narod.ru. Qaraldi: 2018-yil 24-iyun.
  2. ↑ 2,0 2,1 Бабуев С. Д.. Из родословных закаменских бурят, Закаменск, 1993. 
  3. ↑ Нанзатов Б. З. Племенной состав бурят в XIX веке // Народы и культуры Сибири. Взаимодействие как фактор формирования и модернизации. — 2003. — Andoza:Бсокр.
  4. ↑ Малзурова Л. Ц.. Легенды и предания хонгодоров. Автореферат. Улан-Удэ: Издательство Бурятского госуниверситета, 2004. 
  5. ↑ Нанзатов Б. З., Содномпилова М. М. Закаменские буряты в XIX в.: этнический состав и расселение // Известия Иркутского государственного университета. Серия: Геоархеология. Этнология. Антропология. — Andoza:Бсокр.
  6. ↑ Дугаров Б. С. К происхождению рода хурхут (по фольклорным данным) // Россия и монгольский мир: вектор на сближение. — 2016. — Andoza:Бсокр. Архивировано 16 may 2021 года.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Tsydendambaev T. B. Buryat tarixiy yilnomalari va nasabnomalari buryatlar tarixiga oid manbalar sifatida. — Ulan-Ude: Rep. tip., 2001. — 255 b.
  • Nanzatov B. Z. XIX asrda buryatlarning qabilaviy tarkibi // Sibir xalqlari va madaniyatlari. Oʻzaro taʼsir shakllanish va modernizatsiya omili sifatida: Maqolalar toʻplami. — Irkutsk, 2003. — S. 15-27.
  • Nanzatov B. Z. Gʻarbiy buryatlarning etnogenezi (VI-XIX asrlar). — Irkutsk, 2005. — 160 p.
  • Baldaev S.P. Buryatlarning genealogik anʼanalari va afsonalari. 1-qism. Bulagatlar va ekhiritlar. — Ulan-Ude, 1970. — 362 p.
  • Babuev S. D. Zakamenskiy buryatlarining nasabnomalaridan. — Zakamensk, 1993-yil.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Zakamenskiy_buryatlari&oldid=4219870" dan olindi