Zafarnoma sahifasining manbasini koʻrish

{{Maʼnolari|Zafarnoma (maʼnolari)}}
{{Kitob bilgiqutisi
|Nomi=Zafarnoma
|Original nomi='''ظفرنامه شامی'''
|Janr=[[Tarixshunoslik|tarixiy]]
|izoh=Ushbu asarda [[Amir Temur]] tarjimayi holidan 1403-yilgacha boʻlgan davr yoritilgan
|Til=[[Fors tili|forscha]]
|Original nashr qilingan yili=1402-1404-yillarda
|Yozuvchi=[[Nizomiddin Shomiy]]
|oʻzbek tilida nashr etilgan sanasi=1996-yil, Toshkent
}}
'''"Zafarnoma"''' ('''ظفرنامه شامی'''‎ ''Zafarnomayi Shomiy'' — „Shomiyning Gʻalab kitobi“) — Amir Temur davlati tarixiga bagʻishlab yozilgan asar.
== Tarixi ==
Sohibqiron Amir Temurning hayotligida bevosita uning topshirigʻi asosida Nizomiddin Shomiy tomonidan fors tilida yozishga kirishilgan (1401-1402). 1404-yil bahorigacha asar yozib tamomlangan va [[Ozarbayjon]]da yetti yillik yurishdan [[Samarqand]]ga qaytayotgan Amir Temurga taqdim etilgan. Bundan keyingi sohibqiron vafotigacha kechgan voqealar keyinroq [[Hofizi Abru]] tomonidan yozib ilova qilingan. „Zafarnoma“ni yozishda Amir Temurning munshiy va kotiblari ham nazm, ham qayerda forsiy va turkiy tillarda yozgan maʼlumotlar, muallifning 1400-1404-yillar davomida sohibqiron yurishlarida boʻlib, oʻzi koʻrgan bilganlari, [[Hindiston]] yurishi voqealari qismining bayoni uchun Gʻiyosiddin Alining „Roʻznomai gʻazavoti Hindiston“ („Hindistonga yurish kundaligi“) asari asosiy manba boʻlib xizmat qilgan. „Zafarnoma“ tarixiy asar sifatida XIV-XV asr boshida Amir Temur va temuriylar hukmronligi davridagi [[Oʻrta Osiyo]], [[Oltin Oʻrda]] xonligi, Ozarbayjon, [[Eron]], [[Afgʻoniston]], [[Iroq]], [[Suriya]], [[Misr]], [[Turkiya]] va boshqa mamlakatlar tarixiga oid voqealarni oʻz ichiga olgan. Asar muqaddimasida Amir Temur tarix sahnasiga chiqqan 1360-yilga qadar Oʻrta Osiyoda hukmronlik qilgan chingiziy hukmdorlar haqida qisqa maʼlumot berilgan. Soʻngra Amir Temurning 14-asrning ikkinchi yarmi va 15-asrning boshida qilgan yurishlarining batafsil bayoni keltirilgan. „Zafarnoma“ oʻzida jamlangan tarixiy maʼlumotlarning ishonchliligi bilan XV-XVI asrlardanoq bir qancha asarlar uchun bosh manba boʻldi. „Zafarnoma“ning faqat 2 qoʻlyozma nusxasigina saqlanib qolgan. Birinchisi, Amir Temurga taqdim etilgan qoʻlyozmaning 1425-yilda koʻchirilgan nusxasi boʻlib, u [[Istanbul]]dagi „Nuri Usmoniya“ masjidi kutubxonasida saqlanadi (№ 3367). Ikkinchisi, muallif tomonidan Amir Temurning nabirasi Mirzo Umar bahodir ibn Mironshohga taqsim etilgan qoʻlyozmadan 1434-yil koʻchirilgan nusxa boʻlib, u [[London]]dagi „Britaniya muzeyi“ kutubxonasida saqlanadi (№ 23980). Matnshunos chex olimi Feliks Tauer „Zafarnoma“ nusxalarini Amir Temur tarixidan hikoya qiluvchi boshqa bir muhim manba — Hofizi Abruning „Zubdat at-tavorixi Boysungʻuriy“ („Boysungʻurga atalgan tarixlar sarasi“) nomli asari bilan solishtirib tadqiq etish asosida uning ilmiytanqidiy matnini ikki jildda nashr etdi (Praga, 1937 va 1956-yillar). Unga Hofizi Abru yozgan „Ilova“ ham kirgan. Ushbu nashr asosida „Zafarnoma“ qisqartirilgan shaklda turk tiliga ([[Anqara]], 1940-yilda); soʻz boshi, koʻrsatkichlar va ilmiy izohlar bilan oʻzbek tiliga (Toshkent, 1996-yilda, tuzuvchi — O. Boʻriyev), oʻgirilib nashr etildi.

== Boshqa asarlarga taʼsiri ==
Deyarli Amir Temurning deyarli barcha biograflari Shomiy ijodiga murojaat qilishgan. Hofizi Abrudan boshlab, „Majmuaʼ va Zubdat at-Tavorix“ asarlarini tuzishda „Zafarnoma“ga suyangan{{manba kerak}}. „Zafarnoma“ni Muhammad ibn Fazlloh Musaviy „Tarixi xayrat“ asarini yozishda ham istifoda etgan.
Fors tarixchisi [[Sharofiddin Ali Yazdiy]] 1425-yilda yozgan Amir Temur tarjimayi holini Shomiy ijodi sharafiga „Zafarnoma“ deb nomlagan.

''Asomiddin Oʻrinboyev''<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>.

== Manbalar ==
{{manbalar}}

== Adabiyotlar ==
* Nizomiddin Shomiy — T., 1996.

[[Turkum:Tarixiy asarlar]]
[[Turkum:Amir Temur]]